Wokół nas jest wielu ludzi. Na niektórych często nie zwaracamy uwagi, chociaż tego bardzo potrzebują. Są to osoby niepełnosprawne intelektualnie. Pracuję w szkole, do której uczęszczają dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. W mojej pracy przedstawię, jakie czynniki wpływają na kontakty między dziećmi z normą intelektualną a ich upośledzonymi rówieśnikami.
Czynniki intelektualne i pozaintelektualne warunkujące przebieg interakcji między uczniami z normą intelektualną a ich niepełnosprawnymi intelektualnie rówieśnikami – badania własne
Celem prowadzonych przeze mnie badań było ustalenie, czy istnieją czynniki warunkujące interakcje między uczniami z normą intelektualną a osobami z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Cel ten próbowano osiągnąć poprzez uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania – problem główny i problemy szczegółowe:
P.G. Jakie czynniki warunkują przebieg interakcji między dziećmi z normą intelektualną i dziećmi z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim?
P-1 Czy wygląd zewnętrzny dziecka z upośledzeniem umysłowym wpływa na jakość interakcji z dzieckiem o prawidłowym potencjale intelektualnym?
P-2 Czy środowisko rodzinne jest czynnikiem determinującym jakość interakcji przebiegających między uczniami z normą intelektualną a ich upośledzonymi umysłowo kolegami?
P-3 Czy potencjał intelektualny wpływa na preferencje w wyborze form kontaktów z rówieśnikami? Problemy te znalazły rozwiązanie poprzez przeprowadzenie badań z zastosowaniem narzędzia badawczego - ankiety.
Badania przeprowadziłam w ciągu jednego dnia. Grupa, w której były przeprowadzona ankieta, liczyła 30 osób. Ankietowani to rówieśnicy dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, uczniowie o prawidłowym potencjale intelektualnym uczęszczający do klas I-III gimnazjum.
Ankietę przeprowadziłam wybierając losowo po dziesięć osób z klasy I, II, III gimnazjum. Badani odpowiadali na pytania w ciągu 20 minut, w dużej sali lekcyjnej, co umożliwiło posadzenie każdego w jednej ławce. Takie rozwiązanie było konieczne, aby wyeliminować możliwość kontaktowania się między sobą. Przed rozpoczęciem prac badawczych zapoznałam uczniów z celem badań, z techniką wypełniania ankiet oraz z treścią pytań. Aby zapewnić szczerość i otwartość odpowiedzi, starałam się stworzyć atmosferę życzliwości, zaufania i pełnej akceptacji. Wszelkie wątpliwości podczas wypełniania ankiety wyjaśniałam, podając instrukcję słowną. W badaniach nie uczestniczyli nauczyciele uczący daną młodzież.
Po starannej analizie wyników badań mogę stwierdzić, że interakcje są warunkowane czynnikami intelektualnymi i pozaintelektualnymi, które wpływają na intensywność i częstotliwość nawiązywanych kontaktów. Z badań wynika, że uczniowie z normą intelektualną wchodzą w interakcje z kolegami z upośledzeniem umysłowym, ale czynią to raczej rzadko ( 66,6% ankietowanych). Niektórzy z badanych nigdy nie kontaktują się z osobami uczęszczającymi do klas specjalnych – wskaźnik procentowy tych osób wynosi 23,3%. Jednym z czynników warunkujących przebieg interakcji między dziećmi o prawidłowym potencjale intelektualnym a ich niepełnosprawnymi rówieśnikami jest wygląd zewnętrzny. Przyjęta przeze mnie hipoteza zakładała, że wygląd zewnętrzny dzieci z upośledzeniem umysłowym wpływa na jakość interakcji. Z analizy badań wynika, że tylko nieliczni uczniowie w czasie kontaktów z rówieśnikami uczęszczającymi do klas specjalnych zwracają uwagę na ich ubiór (20%), czystość odzieży (30%), deformację budowy ciała ( 3,3%) czy sposób poruszania się ( 3,3%). Uczniowie z normą intelektualną nie dostrzegają deficytów wyglądu zewnętrznego uwarunkowanych upośledzeniem umysłowym, niektórzy tylko zwracają uwagę na ubiór i czystość odzieży. Jednak owe elementy wyglądu zewnętrznego w większym stopniu zależą od funkcjonowania środowiska rodzinnego, niż samego ucznia z upośledzeniem umysłowym.
Nawiązując do przyjętej hipotezy z analizy wyników badań można stwierdzić, że nie jest ona prawdziwa, gdyż wygląd zewnętrzny dziecka z upośledzeniem umysłowym nie wpływa na jakość interakcji z dzieckiem o prawidłowym potencjale intelektualnym. Druga hipoteza szczegółowa zakładała, że środowisko rodzinne nie jest czynnikiem determinującym jakość interakcji przebiegających między uczniami z normą intelektualną a ich upośledzonymi umysłowo kolegami. Uzyskane w badaniach wyniki wskazują, że uczniowie z normą intelektualną w czasie kontaktów z rówieśnikami z klas specjalnych nie zwracają uwagi na cechy środowiska rodzinnego swojego kolegi. 100 % ankietowanych uważa, że stan materialny rodziców dzieci z upośledzeniem umysłowym nie determinuje przebiegu interakcji. 29 uczniów na 30 badanych twierdzi, że na przebieg interakcji nie wpływa wykształcenie rodziców uczniów z obniżonym potencjałem intelektualnym. Większość badanych (25 osób) jest zdania, iż opinia o rodzinie osób niepełnosprawnych, jaka funkcjonuje w szerszym środowisku, nie decyduje o jakości interakcji. Podsumowując, mogę stwierdzić, że przyjęta przeze mnie teza jest prawdziwa.
Bowiem środowisko rodzinne nie jest czynnikiem determinującym jakość interakcji przebiegających między uczniami z normą intelektualną a ich upośledzonymi umysłowo w stopniu lekkim rówieśnikami. Ostatnia hipoteza szczegółowa zakładała, że potencjał intelektualny wpływa na preferencje w wyborze form kontaktów między rówieśnikami. Z danych zgromadzonych w tabelach nr 10-14 wynika, że iloraz inteligencji jest ważnym czynnikiem nie tylko warunkującym przebieg interakcji, ale również wpływającym na wybór form kontaktów między dziećmi. Otóż przeprowadzone badania dowiodły, że większość młodzieży ( 60 %) najchętniej wybiera w kontaktach z dziećmi z upośledzeniem umysłowym formę powitania, pozdrowienia, tylko 33,3% ankietowanych nawiązuje krótką rozmowę oraz spędza wspólnie przerwy z niepełnosprawnymi kolegami, co wynika z uwarunkowań organizacyjnych szkoły. 10% uczniów z normą intelektualną chodzi na imprezy z osobami niepełnosprawnymi. Żaden ankietowany nie bawi się z uczniami z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Są to bardzo zaskakujące wyniki, świadczą o wysokim stopniu nietolerancji osób z normą intelektualną względem dzieci z upośledzeniem umysłowym. Powyższe wyniki badań potwierdzają słuszność hipotezy, że potencjał intelektualny wpływa na preferencje w wyborze form kontaktów między uczniami o zróżnicowanym ilorazie inteligencji. Zazwyczaj uczniowie gimnazjum nawiązując kontakty z rówieśnikami uczęszczającymi do klas specjalnych, wybierają formy krótkie, niewymagające wchodzenia w głębsze interakcje.
Wnioski
Z badań przedstawionych w niniejszym opracowaniu wynikają następujące wnioski:
1. Wygląd zewnętrzny dziecka z upośledzeniem umysłowym nie jest czynnikiem determinującym jakość interakcji między nim a rówieśnikami o prawidłowym potencjale intelektualnym.
2. Szeroko rozumiane środowisko rodzinne upośledzonych umysłowo uczniów nie wpływa na jakość interakcji przebiegających między nimi a rówieśnikami z normą intelektualną.
3. Odmienny potencjał intelektualny w sposób istotny wpływa na preferencje w wyborze form kontaktów między rówieśnikami.
4. Uczniowie z normą intelektualną wchodzą ze swoimi rówieśnikami w interakcje preferując formy krótkie, niewymagające dużego wkładu intelektualnego, co świadczy o wysokiej nietolerancji względem osób z upośledzeniem umysłowym.
autor: Ilona Dębska-Kiełtyka |
