www.szkolnictwo.pl

Od kilkunastu lat jestem nauczycielem chemii w technikum chemicznym i liceum ogólnokształcącym. Analiza wymagań maturalnych oraz chęć podzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami skłoniła mnie do napisania tego programu. Zwraca on uwagę na istotne aspekty pracy z uczniem zamierzającym wybrać chemię na egzaminie maturalnym.

1. Wstęp

     Wszyscy wiemy jak ważnym w projektowaniu własnej przyszłości jest dobrze zdany egzamin maturalny. Jest on przepustką umożliwiającą zdobycie wyższego wykształcenia i rozwijania kariery zawodowej. Umiejętne zaplanowanie działań związanych z długofalowym przygotowywaniem się do tego egzaminu poprzedzone trafnym wyborem przedmiotów egzaminacyjnych jak również wyborem poziomu, na jakim uczeń będzie zdawał egzamin, jest podstawą osiągnięcia sukcesu w postaci wysokiej oceny. Mając na uwadze te szczególne potrzeby naszej młodzieży postanowiłam napisać program zajęć przygotowujących uczniów do egzaminu maturalnego z chemii.
     Program wspomagający planowanie pracy z uczniami klas licealnych i technicznych może być realizowany przez wszystkich nauczycieli chemii.
     Treści zawarte w tym programie są zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych z dnia 19 czerwca 2001r.
     Program będzie realizowany w ramach lekcji chemii, przedmiotów chemicznych oraz zajęć fakultatywnych. Stanowi też ukierunkowanie do pracy własnej uczniów zainteresowanych chemią.
     Życzę wszystkim koleżankom i kolegom sukcesów w uzyskiwaniu jak najlepszych efektów własnej pracy i pracy swoich uczniów.

2. Cele programu

2.1 Cele główne:

• Wskazanie nauczycielom chemii działań, które należy podjąć, aby umożliwić uczniom klas licealnych i technicznych zdobycie jak najszerszej wiedzy chemicznej.
• Poszerzenie wiedzy uczniów, co zwiększy szansę na uzyskanie przez nich dobrych wyników na egzaminie maturalnym z chemii.

2.2 Cele pośrednie dla uczniów – przewidywane osiągnięcia uczniów:

• Poznanie struktury i formy egzaminu maturalnego.
• Poznanie standardów wymagań egzaminacyjnych.
• Nabycie umiejętności zdobywania wiedzy zgodnie ze standardami wymagań.
• Zapoznanie z różnorodną literaturą chemiczną oraz informacyjną.
• Nabycie umiejętności pracy z „Informatorem maturalnym”.
• Zdobycie jak najszerszej wiedzy chemicznej.
• Umiejętność rozwiązywania zadań o różnym stopniu trudności.
• Umiejętność rozwiązywania problemów.
• Wdrożenie do samodzielnej pracy.

2.3 Cele pośrednie dla nauczycieli – procedury osiągania celów:

• Zapoznanie uczniów ze strukturą i formą egzaminu maturalnego.
• Zapoznanie uczniów ze standardami wymagań egzaminacyjnych z chemii.
• Wskazanie uczniom dostępnej literatury na rynku wydawniczym umożliwiającej i wspomagającej proces zdobywania wiedzy chemicznej oraz aktualnych informacji dotyczących egzaminu maturalnego.
• Zaprojektowanie przez nauczycieli pracy z uczniami na lekcjach chemii jak również na zajęciach fakultatywnych.
• Utrwalanie wiedzy chemicznej na poziomie podstawowym i rozszerzonym.
• Pogłębienie i poszerzenie wiedzy uczniów z chemii w zakresie wykraczającym poza podstawę programową, ale w ramach wymagań egzaminacyjnych.

3. Termin realizacji programu

     Realizacja tego programu przewidziana jest na rok szkolny 2006/2007.

4. Realizatorzy programu

     Program adresowany jest do:

• nauczycieli chemii szczególnie w klasach programowo najwyższych
• nauczycieli przedmiotów chemicznych
• prowadzących zajęcia fakultatywne z chemii
• prowadzących koła zainteresowań np. koło chemików itp.
• prowadzących dodatkowe zajęcia

5. Zakres tematyczny

Wykaz zadań do realizacji

Ob szar	Lp	Zadania do realizacji	Metody nauczania	Oczekiwane osiągnięcia uczniów – cele operacyjne Uczeń:
I . INFORMACYJNY	1	Zapoznać uczniów ze strukturą i formą egzaminu maturalnego.	wykład informacyjny opis opowiadanie pogadanka	Zna Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów w szkołach publicznych. Zna obowiązujące terminy dotyczące egzaminu maturalnego. Wie, z jakich przedmiotów musi zdawać egzaminy i jakie przedmioty może zdawać dodatkowo. Zna i rozumie wybór poziomów, na których będzie zdawał poszczególne przedmioty. Zna organizację i warunki przeprowadzania egzaminu.
	2	Zapoznać uczniów z „Informatorem maturalnym”	wykład praca z materiałem źródłowym	Zna zawartość „Informatora maturalnego” Potrafi korzystać z informatora w toku przygotowań do egzaminu maturalnego
3	Przedstawić i przeanalizować standardy wymagań egzaminacyjnych	praca z materiałem źródłowym	Potrafi wymienić standardy wymagań egzaminacyjnych w obszarach: wiadomości i rozumienie korzystanie z informacji tworzenie informacji
4	Zapoznać z wymagania mi egzaminacyjnymi	wykład praca z materiałem źródłowym	Analizuje opisy wymagań egzaminacyjnych i wyciąga wnioski do dalszej własnej pracy.
5	Wskazać młodzieży zagadnienia, które nie będą omawiane na lekcjach chemii, a które należy przyswoić we własnym zakresie lub na zajęciach fakultatywnych	wykład dyskusja	Wymieni zagadnienia, z którymi musi się zapoznać poza lekcjami chemii.
II. ORGANIZACYJNY	6	Zwiększyć nacisk na pracę z arkuszem egzaminacyjnym Analiza instrukcji dla zdającego Rozwiązywanie przykładowych arkuszy egzaminacyjnych z poziomu podstawowego i rozszerzonego Analiza modeli odpowiedzi i schematów oceniania. Omówienie przykładowych zadań otwartych i zamkniętych. Omówienie błędów popełnianych przez maturzystów.	wykład prezentacja metoda problemowa pokaz	Zna strukturę arkusza egzaminacyjnego. Pamięta o zapoznaniu się z instrukcją i załączonymi materiałami. Zna zasady oceniania arkusza egzaminacyjnego. Potrafi właściwie rozplanować czas przeznaczony na rozwiązywanie zadań egzaminacyjnych. Potrafi precyzyjnie udzielać odpowiedzi. Pamięta o zapisywaniu odpowiednich jednostek. Nie udziela kilku sprzecznych odpowiedzi. Pamięta o prawidłowym dobieraniu współczynników reakcji.
7	Zapoznać młodzież z pozycjami literaturowymi, opracowanymi pod kątem przygotowania do egzaminu maturalnego oraz wdrożyć do pracy z nimi.	pokaz burza mózgów wykład metoda problemowa	Rozwiązuje zadania z różnych zbiorów zadań o zróżnicowanym stopniu trudności. Swobodnie rozwiązuje testy dotyczące różnych działów chemii. Samodzielnie kontroluje swoją pracę. Korzysta z publikacji dostępnych w zbiorach bibliotecznych szkoły.
8	Sprawdzać bieżące sprawdziany wg kryteriów stosowanych na egzaminie maturalnym	wykład dyskusja opis recenzja analiza	Zna kryteria oceniania prac egzaminacyjnych. potrafi ocenić swoje odpowiedzi wg kryteriów egzaminacyjnych.
9	Zwrócić uwagę na konstrukcję zadań i sposób ich oceniania oraz formułowania odpowiedzi przez uczniów.	burza mózgów metoda problemowa analiza dyskusja	Rozwiązuje zadania egzaminacyjne o podwyższonym stopniu trudności. udziela odpowiedzi do zadań tekstowych.
III. TEORETYCZNY	10	Przypomnieć i utrwalić wiadomości z zakresu: Systematyka związków nieorganicznych i ich podstawowe właściwości Mol i molowa interpretacja przemian chemicznych Stężenia roztworów Budowa atomu i cząsteczki Chemia organiczna Procesy równowagowe w roztworach Procesy zachodzące z wymianą elektronów	analiza metoda problemowa konsultacje ćwiczenia praktyczne	Opanuje cały zakres materiału obowiązujący w nauczaniu chemii. Szybko, sprawnie i poprawnie rozwiązuje dużą liczbę zadań ze zbiorów zadań (forma treningu) Łączy wiedzę z różnych działów chemii w całość. Rozumie potrzebę ciągłego uzupełniania wiedzy. Samodzielnie decyduje się na rozwiązywanie zadań i konsultacje się z nauczycielem lub z koleżankami.
11	Zwiększyć częstotliwość przeprowadzania różnorodnych obliczeń chemicznych szczególnie: stechiometrycznych z zastosowaniem pojęcia mola, warunków standardowych i normalnych związanych ze stężeniami roztworów	analiza metoda problemowa	Rozumie potrzebę przeprowadzania obliczeń chemicznych. Przeprowadza obliczenia stechiometryczne w oparciu o różne działy chemii. Wykonuje dużą ilość obliczeń nie tylko w szkole, ale również w domu. Zaistniałe problemy konsultuje z nauczycielem.
12	Położyć nacisk na rozwiązywanie zadań wieloetapowych, łączących wiedzę z różnych działów	analiza argumentów dyskusja opis burza mózgów	Stosuje zdobytą wcześniej wiedzę do rozwiązywania zadań wieloetapowych. Rozwiązuje zadania o dużym stopniu skomplikowania. Rozwija umiejętność stosowania wiadomości w sytuacjach typowych i problemowych.
13	Zwiększyć nacisk na zdobywanie wiedzy z zakresu promieniotwórczości naturalnej i sztucznej oraz interpretację okresów półtrwania w celu dokonania niezbędnych obliczeń i sporządzania wykresów rozpadu pierwiastków promieniotwórczych	praca z materiałami źródłowymi metoda problemowa metoda studiów problemowych	Określa i charakteryzuje promieniowanie α i β z uwzględnieniem wpływu na organizmy żywe. Definiuje czas połowicznego rozpadu. Dokonuje obliczeń z zastosowanie czasu połowicznego rozpadu. Uzupełnia równania przemian α i β. Omówi zastosowanie izotopów i przemian promieniotwórczych. Wyjaśni zagrożenia związane z promieniotwórczością Potrafi podać przykłady naturalnych i sztucznych przemian promieniotwórczych. Zna pojęcie szeregu promieniotwórczego.
14	Uzgadniać współczynniki w reakcjach typu redoks metodą bilansu elektronowego zapisując równania połówkowe zarówno podczas realizacji działu: „Procesy zachodzące z wymianą elektronów” jak i w innych możliwych sytuacjach	pogadanka ćwiczenia praktyczne metoda problemowa	Zna i stosuje zasady ustalania stopni utleniania pierwiastków. Definiuje i wskazuje: utleniacz, reduktor, proces utleniania i proces redukcji. Poprawnie zapisuje równania połówkowe. Poprawnie dobiera współczynniki w reakcjach redoks. Definiuje reakcje dysproporcjonowania. Bilansuje równania reakcji dysproporcjonowania.
15	Położyć nacisk na zapisywanie przez uczniów równań reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej na podstawie podanego schematu przemian chemicznych, będącego dobrą metodą selekcjonowania i powtarzania wiadomości teoretycznych z zakresu otrzymywania i właściwości nieorganicznych i organicznych związków chemicznych.	wykład opis ćwiczenia praktyczne	Posiada wiadomości z zakresu otrzymywania i właściwości nieorganicznych i organicznych związków chemicznych oraz potrafi je wykorzystywać w analizie schematów przemian chemicznych. Swobodnie i prawidłowo zapisuje równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej. Zna budowę, nazewnictwo i właściwości związków kompleksowych.
16	Ćwiczyć zapisywanie równań reakcji ilustrujących właściwości chemiczne związków organicznych w zależności od rodzaju podstawnika i grupy funkcyjnej w cząsteczce	metoda problemowa ćwiczenia praktyczne	Posiada rozległą wiedzę dotyczącą właściwości chemicznych związków organicznych. Zna wpływ kierujący podstawników Zna wpływ grupy funkcyjnej na właściwości związków.
17	Zwrócić uwagę na opanowanie wiadomości dotyczących: szybkości reakcji efektów energetycznych reakcji procesów równowagowych	metoda problemowa ćwiczenia praktyczne wykład	Określa wpływ różnych czynników na szybkość reakcji chemicznych. Stosuje równanie kinetyczne do obliczeń związanych z szybkością reakcji. Zna pojęcia: energia aktywacji i entalpia oraz prawo Hessa. Stosuje prawo Hessa do obliczeń efektów energetycznych przemian. Rozumie regułę przekory. Rozwiązuje zadania dotyczące stałej równowagi, stałej i stopnia dysocjacji, prawa rozcięczeń Ostwalda oraz pH roztworów.
18	Zwrócić uwagę na opanowanie i rozumienie wiadomości dotyczących elektrochemii jak również rozwiązywać zadania i testy z tego zakresu.	wykład ćwiczenia dyskusja metoda problemowa	Zna irozumie pojęcia: szereg aktywności metali, półogniwo, ogniwo, elektrolizer, potencjał elektrody, SEM ogniwa, standardowe potencjały półogniw, prawa elektrolizy, korozja elektrochemiczna. Rozwiązuje zadania dotyczące opisu procesów elektrodowych zachodzących w ogniwach galwanicznych. Rozwiązuje zadania związane z SEM ogniwa oraz z zastosowaniem praw elektrolizy Zapisuje równania reakcji zachodzących w czasie elektrolizy stopionych soli oraz roztworów wodnych kwasów, zasad i soli.
19	Wprowadzić i wyjaśnić pojęcie hybrydyzacji.	wykład opis analiza	Charakteryzuje hybrydyzacje typu: sp, sp2, sp3. Potrafi wskazać rodzaj hybrydyzacji w określonym związku chemicznym. Określa kształt cząsteczek w zależności od rodzaju hybrydyzacji.
20	Rozwijać umiejętność odczytywania, analizowania, selekcjonowania i przetwarzania informacji podanych w formie: tekstów o tematyce chemicznej, tablic chemicznych, tabeli, wykresów, schematów oraz umiejętności ich konstruowania	dyskusja metoda problemowa analiza materiałów źródłowych ćwiczenia praktyczne metoda studiów przykłado wych	Poprawnie i skutecznie korzysta z materiałów źródłowych np. tablic chemicznych. Selekcjonuje i porównuje informacje konieczne do rozwiązywania zadań problemowych i obliczeniowych.
21	Rozwijać umiejętność projektowania doświadczeń chemicznych w oparciu o posiadaną wiedzę teoretyczną oraz rozwijać umiejętność przewidywania obserwacji i wyciągania właściwych wniosków	metoda problemowa opis pokaz zajęcia praktyczne ćwiczenia praktyczne analiza materiałów źródłowych	Potrafi zaprojektować doświadczenie chemiczne. Przeprowadzi doświadczenie chemiczne z zastosowanie zasad bhp. Przewiduje i dokonuje obserwacji. Formułuje właściwie wnioski z doświadczeń chemicznych i obserwowanych zjawisk łącząc teorię z praktyką. Zapisuje równania reakcji przeprowadzonych w doświadczeniach.
22	Wyjaśnić przebieg zjawisk spotykanych w życiu codziennym, posługując się wiedzą chemiczną	wykład opis dyskusja metoda studiów przykłado wych	Potrafi wyjaśniać przebieg zjawisk obserwowanych w życiu stosując nabytą wiedzę chemiczną.
V SPRAWDZAJĄCY	23	Przeprowadzić testy sprawdzające z realizowanej tematyki na poziomie podstawowym i rozszerzonym.	test dyskusja ocena i analiza wyników	Łączy wiedzę z kilku działów w celu rozwiązania problemu. Właściwie dysponuje czasem pracy Wyciąga wnioski z uzyskanych wyników do dalszej pracy. Analizuje poprawne odpowiedzi i rozwiązania w celu zrozumienia popełnionych błędów.
24	Przeprowadzić badanie diagnostyczne z chemii (próbna matura).	rozwiązywanie arkuszy egzaminacyjnych analiza	Swobodnie rozwiązuje zadania otwarte i zamknięte w arkuszach egzaminacyjnych z poziomu podstawowego i rozszerzonego Analizuje uzyskane wyniki Samodzielnie lub we współpracy z kolegami i nauczycielem rozwiązuje zadania, z którymi miał problemy na egzaminie. Wyciąga wnioski do dalszej pracy.
25	Egzamin dojrzałości z chemii.	rozwiązywanie arkusza egzaminacyjnego	Zdaje egzamin i uzyskuje bardzo dobre wyniki.

6. Środki dydaktyczne:

• Tablice fizykochemiczne
• Zbiory zadań
• Zbiory testów
• Inne pozycje literaturowe
• Odczynniki chemiczne
• Sprzęt laboratoryjny
• Aparatura laboratoryjna
• Informator maturalny

7. Pożądane efekty po realizacji projektu:

• Znajomość podstawowych pojęć, praw i zjawisk chemicznych.
• Umiejętność zastosowania posiadanej wiedzy do rozwiązywania różnych problemów rachunkowych, teoretycznych i praktycznych.
• Umiejętność stosowania hipotez dla wyjaśniania problemów chemicznych i planowania doświadczeń do ich weryfikacji.
• Samodzielne formułowanie i uzasadnianie opinii na podstawie posiadanych i przekazanych informacji.
• Umiejętność korzystania z różnorodnych informacji w celu poszerzania swojej wiedzy.
• Zdanie egzaminu maturalnego z chemii i uzyskanie bardzo dobrych wyników.

8. Ewaluacja Przedmiot ewaluacji: Program zajęć przygotowujących uczniów do egzaminu maturalnego z chemii. Uzasadnienie ewaluacji: Zadaniem ewaluacji jest zbieranie i analiza danych w celu oceny programu pod względem skuteczności w zdobywaniu wiedzy przez uczniów i kształtowaniu ich postaw. Ewaluator: nauczyciel prowadzący zajęcia Proponowane metody ewaluacji:

• obserwacja pracy ucznia
• osobiste notatki dotyczące realizacji programu
• komentarze uczniów
• porównanie wyników w toku bieżącej kontroli wiedzy uczniów
• badanie diagnostyczne z chemii (próbna matura)
• egzamin maturalny
• ankiety

Ankieta ewaluacyjna dla nauczycieli 1. Oceń zgodność programu z podstawami programowymi.

jest zgodny

1

2

3

4

5

6

brak zgodności

2. Oceń czytelność celów

Czytelne

1

2

3

4

5

6

nieczytelne

3. Oceń stosowność programu

Zgodny z potrzebami ucznia

1

2

3

4

5

6

Nie zgodny z potrzebami ucznia

4. Oceń szczegółowość programu

Bardzo dobra

1

2

3

4

5

6

niedostateczna

5. Oceń operatywność

Łatwy w stosowaniu

1

2

3

4

5

6

Trudno go zastosować

6. Oceń zgodność z zadaniami szkoły

Zgodny

1

2

3

4

5

6

niezgodny

7. Oceń elastyczność programu

Podatny na zmiany

1

2

3

4

5

6

Nie podatny na zmiany

8. Twoje uwagi na temat programu.

Dziękuję

Ankieta ewaluacyjna dla maturzysty

1. Oceń znajomość struktury, formy i organizacji egzaminu maturalnego (w skali od 0 do 6)
   
2. Oceń swoją znajomość wymagań egzaminacyjnych ( w skali od 0 do 6)
   
   
3. Oceń poziom opanowania przez Ciebie wiedzy teoretycznej określonej wymaganiami egzaminacyjnymi (w skali od 0 do 6)
   
   
4. Oceń umiejętność rozwiązywania zadań chemicznych ( w skali od 0 do 6 )
   
   
5. Czy praca z arkuszami egzaminacyjnymi była dla Ciebie pomocna ( postaw krzyżyk)
   
   

   tak
   nie

6. Które zagadnienia sprawiły Ci najmniej problemów?
7. Które zagadnienia sprawiły Ci najwięcej problemów?

Autor:
Grażyna Kot