Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rola środków dydaktycznych w procesie nauczania-uczenia się ortografii

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4327 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Celem napisania artykułu jest ukazanie roli środków dydaktycznych w procesie nauczania - uczenia się ortografii na etapie wczesnoszkolnym. Omówiłam społeczne znaczenie ortografii oraz przedstawiłam katalog środków dydaktycznych.
Opracowała: Sylwia Brzyska

1. SPOŁECZNE ZNACZENIE ORTOGRAFII
     Termin ortografia jest pochodzenia greckiego. Powstał on z połączenia dwóch wyrazów: orthos – słuszny, prawdziwy (a więc prawidłowy, poprawny) oraz graphein – rysować, pisać. W rezultacie takiego zestawienia termin ortografia znaczy prawidłowe, poprawne pisanie, a właściwie prawidłowy, poprawny zapis słów. Określenie poprawny rozumie się jako zgodny z przyjętymi podstawowymi zasadami zapisu wyrazów.
     Wśród kilku funkcji języka, które wyróżnia współczesne językoznawstwo, najważniejszą za społecznego punktu widzenia jest jego funkcja komunikatywna. Pełną komunikatywność języka można osiągnąć tylko wówczas, gdy przekazywanie treści jest jednoznaczne dwustronnie, to jest ze strony osoby podającej tekst i ze strony ten tekst odbierającej. W języku pisanym ta obustronna jednoznaczność przekazywanej treści jest zasadniczo zabezpieczona przez stosowanie się do zasad ortografii. Aby stosować się do zasad ortograficznych w praktyce pisania, trzeba je dobrze poznać w czasie nauki szkolnej.
     Zadaniem szkoły jest dostarczenie określonych wiadomości, kształcenie określonych umiejętności i wyrabianie określonych nawyków. Zdobycie umiejętności poprawnego pisania przez każdego człowieka staje się koniecznością, a nauka ortografii w obecnym czasie nabiera ważnego społecznie znaczenia.
     Podstawowym celem nauczania ortografii jest wytworzenie u uczniów nawyku ortograficznego pisania, które powinno stać się czynnością automatyczną. Od formy zapisu wyrazów, zależy stopień zrozumienia zapisanego tekstu.. Brak poprawności zapisu powoduje błędne rozumienie tekstu, co najwidoczniej daje się stwierdzić w przypadku zapisu wyrazów o takim samym brzmieniu, a odmiennym znaczeniu, na przykład: lud – lód, morze – może.
     Przez nawyk ortograficzny rozumiemy opanowanie bezbłędnego pisania w takim stopniu, że piszemy poprawnie bez udziału uwagi skierowanej na formę zapisu, uwaga skupia się wyłącznie na treści. Nawyk ortograficzny wytwarza przez systematyczną, ale nie mechaniczną pracę. Automatyzacja zapisu opiera się na zdobytych nawykach. Podstawą do wyrobienia nawyków są wiadomości.
     Proces zautomatyzowania poprawności w pisaniu jest procesem złożonym. Opiera się on na wielu czynnikach. Należą do nich: znajomość reguł ortograficznych, pamięć wzrokowa, słuchowa, ruchowa, poprawność graficzna pisma oraz pewne właściwości psychiczne ucznia, jak spostrzegawczość, uwaga, pilność, wytrwałość w pokonywaniu trudności oraz właściwa postawa emocjonalna .Zapobieganie powstawaniu błędów jest najważniejszą sprawą w nauczaniu ortografii.

2. ŚRODKI DYDAKTYCZNE DO ORTOGRAFII
     Rola środków dydaktycznych jako środka konkretyzacji i poglądowości w nauczaniu ortografii jest duża, szczególnie w pierwszych latach nauki. Dziecko na tym poziomie nie ma jeszcze zdolności skupienia uwagi na dłużej, zainteresowanie jego łatwo przeskakuje z jednego przedmiotu czy tematu na drugi. Środki dydaktyczne, budząc zainteresowanie, pomagają do zatrzymania dłużej uwagi dziecka na pewnym zjawisku.
     Środki dydaktyczne przyczyniają się do zrozumienia i utrwalenia zapisu, uczą myśleć, przyczyniają się do usamodzielnienia dziecka w pracy, wyrabiają postawę czynną w stosunku do zdobytych wiadomości i umiejętności .
     Gry dydaktyczne, zastosowane w nauce ortografii, są lubiane przez dzieci ze względu na formę w pewnym sensie zabawową, a więc odpowiednią dla uczniów w młodszym wieku szkolnym. Zaangażowanie emocjonalne i poznawcze stanowi walor tych form poznawczych zajęć, przybliża i uprzystępnia nudny nieraz materiał ortograficzny.
     Opracowanie tablicy ortograficznej, przygotowanie zestawu wyrazów sprawia, że ćwiczenia ortograficzne przestają być nużące, czynna postawa dziecka nadaje im charakter żywy, ciekawy.
     Stosowanie na zajęciach ciekawych tekstów, zagadek, ćwiczeń przeprowadzanych w formie zabaw i gier, konkursów, interesujących pomocy naukowych należy uznać za czynnik sprzyjający pozytywnej motywacji uczenia się. Budzi zainteresowanie materiałem ortograficznym.
     Funkcje środków dydaktycznych wynikają z dwóch fundamentalnych zasad: upoglądowienia i połączenia teorii z praktyką oraz opierają się na teorii poznania.

3. KATALOG ŚRODKÓW DYDAKTYCZNYCH DO ORTOGRAFII
     Na środki dydaktyczne składają się zarówno pomoce naukowe, a więc przedmioty, które wykorzystuje nauczyciel, jak i przedmioty indywidualnego wyposażenia ucznia.
     W nauce poprawnej pisowni w klasach I – III szczególną rolę mogą odegrać takie środki dydaktyczne, które pomogą rozbudzić zainteresowanie uczniów wprowadzonymi treściami, ułatwiają koncentrację uwagi i dostarczą zadowolenia z wykonywanej pracy. Wymienione funkcje pełnią najlepiej przedmioty indywidualnego wyposażenia uczniów. Umożliwiają one bowiem analizę zagadnień ortograficznych w toku zorganizowanego działania zarówno w formach manipulacyjno-praktycznych, jak i werbalno-abstrakcyjnych .
     Działalność praktyczna wymaga środków, które pozwolą na manipulowanie materiałem ortograficznym, to jest:
  • dobieranie,
  • porządkowanie,
  • zestawianie,
  • rozkładanie na części,
  • składanie nowych całości,
  • wyodrębnianie elementów,
  • porównywanie,
  • przekształcanie, itd.
Wykonywanie takich czynności mogą zapewnić przedmiotowe środki realizacji treści nauczania, na przykład:
  • komplety ilustracji określonych grup wyrazów i ich podpisy (rozsypanka wyrazowa), np. nazwy zwierząt, roślin, zawodów, przyborów szkolnych, zjawisk przyrody,
  • zestawy tematyczne, np. zima, na działce, zestawy z określoną trudnością ortograficzną u-ó, ż-rz, ch-h,
  • kolorowe kartoniki do wyodrębniania głosek czy oznaczania rodzaju zdań ze względu na cel wypowiedzi,
  • „lizaki” symbolizujące – w sposób umowny z uczniami – trudności ortograficzne,
  • ramki tekturowe – „okienka” do wskazywania trudności ortograficznych,
  • słowniczki ortograficzne sporządzone przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela, na przykład w formie ilustrowanych słowniczków – książeczek czy słowniczków – składanek,
  • materiały do rozrywek umysłowych, na przykład: domino, rebusy, loteryjki, karty, łamigłówki, krzyżówki, logogryfy, zagadki, rozsypanki, bingo, teksty z lukami, „statki ortograficzne”,
  • wierszyki, rymowanki, bajki ortograficzne,
  • zestawy wyrazów, wyrażeń i tekstów napisane na paskach kartonu służące do wykonywania różnorodnych manipulacji z materiałem ortograficznym wewnątrz teczki (na kartonie), a także do ćwiczeń w pisaniu na zewnątrz folii (pisakiem).
Duże znaczenie mają działania na modelach, schematach, grafach czy tabelach. Środki te dzięki swej schematycznej postaci eliminują nieistotne szczegóły treści i skupiają uwagę uczniów na najbardziej podstawowych elementach analizowanego materiału ortograficznego. Taka analiza ułatwia dokonywanie prostych uogólnień i usprawnia opanowywanie umiejętności poprawnego pisania.
     Środki modelowe i schematyczne pozwalają na stopniowe przechodzenie od obserwacji (analizy) zapisu konkretnych wyrazów do ich automatycznego pisania. Przykładem takich środków mogą być:
  • modele i schematy budowy wyrazów,
  • schematy do uzasadniania pisowni wyrazów ze spółgłoskami miękkimi i z zanikiem dźwięczności,
  • schematy i tabele do klasyfikowania wyrazów.
Bogatego zasobu tekstów do ćwiczeń dostarczają czasopisma dziecięce, czytanki czy wypowiedzi pisemne i ustne uczniów.
     Ważne źródło materiału ortograficznego stanowi słownik ortograficzny. Odgrywa także istotną rolę w kształceniu umiejętności poszukiwania wyrazów i „radzenia się” wzoru.
     W kształtowaniu poprawnej pisowni konieczne jest także stosowanie pomocy naukowych, które ilustrując strukturę treści ortograficznych, kierowałyby uwagę uczniów na istotne elementy zagadnień lub usprawniały utrwalanie pisowni. Funkcje takie mogą spełniać różnorodne tablice ortograficzne, które mogą być wykonane przez nauczycieli przy współudziale uczniów i rodziców. W zależności od potrzeb można je sporządzić na kartonie, folii, tekturze płótnie (umożliwiającym tworzenie kieszeni), wykładzinie dywanowej.
     Na tablicach należy uwzględnić formy przedstawiania materiału ortograficznego:
  • rysunkowe,
  • modelowe,
  • schematyczne,
  • wyrazowo-tekstowe.
Takie eksponowanie treści wskazuje drogę kształcenia nawyku, od momentu dostrzegania trudności do osiągnięcia automatyzacji poprawnego pisania.
     Oprócz tablic ortograficznych do pomocy naukowych można zaliczyć:
  • materiał ćwiczeniowy: zestawy wyrazów, teksty ciągłe, wiersze, rymowanki, zagadki, krzyżówki, rebusy,
  • słowniki wyrazów trudnych z zakresu poszczególnych zagadnień ortograficznych, przeznaczone do opanowania w kolejnych klasach.
     Dydaktycy ortografii, uznając potrzebę zaangażowania emocjonalnego uczniów i pobudzania ich aktywności, postulują konieczność wykorzystania w nauczaniu ortografii form i metod zabawowych.
     Za stosowaniem łamigłówek, rebusów, szachów ortograficznych, loteryjek, zgadywanek i krzyżówek opowiada się J. Malendowicz. Jest ona zdania, że różnego rodzaju gry dydaktyczne, zwłaszcza te, które zostały opracowane i wykonane przez uczniów samodzielnie, w znacznym stopniu wpływają na podniesienie poziomu sprawności ortograficznej.
     Także zdaniem G. Kapicy w nauczaniu ortografii nie uzyskamy (...) pozytywnych rezultatów, jeśli nie zaktywizujemy wszystkich sfer osobowości uczniów, jako że ważnymi czynnikami, poza aktywnością intelektualna, jest pełne zaangażowanie emocjonalne, pozytywna motywacja, ambicja, codzienna radość z osiąganych sukcesów. Również F. Dyka jest zwolenniczką stosowania w nauczaniu początkowym różnego rodzaju przykrywanek, układanek, rozsypanek, rebusów .
     Środki dydaktyczne należy rozsądnie dobierać do realizacji zagadnień ortograficznych, bo zarówno ich nadmiar, jak i niedobór niekorzystnie wpływają na pracę uczniów. Nadmiar rozprasza uwagę, utrudnia obserwację, analizę i uogólnianie, wywołuje zmęczenie. Niedobór powoduje brak bodźców wzmacniających spostrzeganie, wprowadza nudę i monotonię. Wskazane są częste zmiany rodzaju środków, co pozwala na wykorzystanie rożnych form aktywności poznawczej i ułatwia koncentrację uwagi uczniów.
     Na podstawie przeprowadzonych przeze mnie badań eksperymentalnych, po opracowaniu i analizie ilościowo-jakościowej wyników badań, mogę stwierdzić, że stosowanie opracowanego modelu środków dydaktycznych wpływa na poziomie istotnym na podniesienie efektywności nauczania ortografii oraz powoduje w znacznie szerszym zakresie wystąpienie transferu umiejętności stosowania reguły ortograficznej.

LITERATURA
Dyka F.: Profilaktyka w nauczaniu ortografii w klasach początkowych. „Życie Szkoły” nr 7, 1989.
Grys-Malinowska J.: Rozwijanie nawyków ortograficznych u uczniów klas niższych. „Życie Szkoły” nr 2, 1989.
Jakubowicz A.: Strategia organizowania materiału a efektywność nauczania ortografii w klasach początkowych. WSP Bydgoszcz, 1994.
Kapica G.: Gry dydaktyczne w nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 2, 1986,
Kowalczyk K.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 2, 1991.
Lamprecht R.: Domino i „szczęściarz” nauczaniu ortografii. „Życie Szkoły” nr 5, 1994.
Polański E.: Dydaktyka ortografii i interpunkcji. WSiP, Warszawa 1995.
Siemieniecki B.: Środki dydaktyczne w procesie myślenia twórczego. Prace monograficzne nr 134. WSP, Kraków 1991.
Strońska M.: Ortografia na wesoło. „Życie Szkoły” nr 3, 1995.
Więckowski R.: Nauczanie ortografii w klasach początkowych. „Życie Szkoły” nr 7, 1994.
Wójcik J.: Ortografii i interpunkcji nauczę się sam. WSiP, Warszawa 1992.
Zięcik S.: Zabawa – Konkurs ortograficzny. „Życie Szkoły” nr 6, 1991

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie