www.szkolnictwo.pl

PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ DZIEDZICTWO KULTUROWE W REGIONIE „W MOJEJ MAŁEJ OJCZYŹNIE”
DLA UCZNIÓW KL. IV – VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. GEN. JÓZEFA BEMA W BEMOWIE PISKIM
I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU „ Kiedy myślę Ojczyzna,
wówczas wyrażam siebie i zakorzeniam…”
Karol Wojtyła     Współczesna reforma edukacji ma na celu wychowanie człowieka świadomego, twórczego, myślącego, otwartego na świat i zaangażowanego w działanie na rzecz środowiska, regionu, Ojczyzny. Dokonuje się to poprzez działania i sytuacje wychowawcze, które stwarzają optymalne warunki do poznania i poszanowania dziedzictwa kulturowego, kształtowania postawy otwartej wobec pluralizmu i odrębności kultur (regionalizmu).
     Wykorzystywanie regionalizmu w dydaktyce szkolnej to nie tylko uwzględnienie w procesie nauczania historii, języka polskiego, przyrody, muzyki, plastyki elementów charakterystycznych dla regionu. To przede wszystkim kształcenie etycznego stosunku do swojej „Małej Ojczyzny” – Warmii i Mazur, przekazywanie dziedzictwa kulturowego poprzez przyjęcie wartości tkwiących w bezpośrednim przyrodniczym i kulturowym otoczeniu człowieka oraz ułatwienie wychowankowi odkrywania tożsamości kulturowej i własnego miejsca na świecie. Cechą specyficzną jest jej całościowy charakter wynikający z przeszłości i teraźniejszości regionu.
     Program ścieżki „Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie” został opracowany z myślą o uczniach klas IV- VI szkoły podstawowej. Uwzględnia on wymagania „Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkół podstawowych i gimnazjum” oraz potrzeby szkoły. Jest nastawiony na rozwijanie umiejętności i aktywności poznawczej oraz kształtowanie postaw uczniów.
     Treści programu „Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie” są skorelowane z treściami podstawy z języka polskiego, historii, plastyki, muzyki, przyrody i w-f. Dzięki temu program integruje wiadomości z tych przedmiotów, umożliwiając uczniowi holistyczne postrzeganie świata.
      Program proponuje odejście od nauczania wyłącznie w systemie klasowo – lekcyjnym na rzecz wycieczek, konkursów, spotkań z ludźmi znanymi w regionie, warsztatów muzealnych, samodzielnych poszukiwań, zbieractwa, organizowania wystaw itp.
     Program nie określa konkretnej liczby godzin. Ukazuje jedynie pewne zagadnienia warte realizacji. Nie wszystkie proponowane treści muszą być realizowane. Dopuszcza się możliwości ich wyboru, przesunięć, modyfikacji. Program pozostawia nauczycielowi dużo swobody w doborze materiału, planowaniu własnej pracy oraz określeniu tępa nauczania – uczenia się w zależności od potrzeb, zainteresowań i możliwości uczniów. Wskazane formy współpracy z rodziną i środowiskiem lokalnym umożliwiają porównanie kultury rodzimej z innymi kulturami, kształtują postawy patriotyczne i poczucie dumy z przynależności do społeczności lokalnej, grupy etnicznej, narodu oraz wspierają wszechstronny rozwój osobowości.

II. CELE NAUCZANIA

1. Poznanie dziedzictwa kulturowego regionu i wspólnoty lokalnej.
2. Kształtowanie postaw patriotycznych w aspekcie tożsamości regionalnej.
3. Wzmacnianie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty lokalnej.
4. Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za własne działania w okolicy, regionie, ojczyźnie, Europie.
5. Kształtowanie więzi emocjonalnej z „Małą ojczyzną” i ojczyzną.
6. Przygotowanie do samodzielnego poszukiwania różnych potrzebnych materiałów i informacji.
7. Kształcenie umiejętności odczytywania różnych tekstów kultury.

III. TREŚCI NAUCZANIA
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA I KULTUROWA REGIONU ORAZ JEGO PODSTAWOWE NAZEWNICTWO I GŁÓWNE SYMBOLE REGIONU

1. Gdzie jest moja mała ojczyzna?
2. Zróżnicowanie krajobrazowe Warmii, Mazur i okolicy.
3. Wielkie Jeziora Mazurskie.
4. Dlaczego chronimy przyrodę w naszym regionie?
5. W Mazurskim Parku Krajobrazowym.
6. Czy znasz swój region? (quiz)
   • wyjaśnia pochodzenie nazwy regionu
   • wskazuje na mapie Warmię i Mazury i krainy z nimi sąsiadujące
   • przedstawia podział terytorialny regionu (miasto wojewódzkie, miasta i gminy, rzeki i jeziora)
   • wymienia zwierzęta i rośliny pospolicie występujące
   • wskazuje na mapie Mazurski Park Krajobrazowy
   • wymienia rośliny i zwierzęta chronione występujące w naszym regionie
   • wskazuje na mapie największe rzeki i jeziora regionu WJM
   • wie kiedy powstał Mazurski Park Krajobrazowy, zna pomniki przyrody i ich lokalizacje, wskazuje na mapie rezerwaty przyrody, wymienia rośliny i zwierzęta spotkane w Puszczy Piskiej
   • wskazuje na mapie Bemowo Piskie.
   Wykład, spacer po Bemowie Piskim, praca z tekstem źródłowym, wycieczka do Kadzidłowa.

ELEMENTY HISTORII REGIONU I ICH ZWIĄZKI Z HISTORIĄ I TRADYCJĄ WŁASNEJ RODZINY

1. Województwo warmińsko- mazurskie na tle historycznych przemian.
2. Ślady przeszłości czyli historia Bemowa Piskiego.
3. Moja miejscowość w przyszłości – plakat.
4. Najważniejsze zabytki naszej kultury.
   • opowiada o najważniejszych dla regionu wydarzeniach historycznych
   • opowiada krótko o miejscowości na podstawie wcześniej zdobytych informacji
   • wymienia najstarszych mieszkańców Bemowa Piskiego
   • wymienia najstarsze zabytki występujące na Warmii i Mazurach.
   Praca z tekstem, pogadanka, wykład, wywiad.

NAJBLIŻSZE OTOCZENIE DOMU RODZINNEGO, SĄSIEDZTWA I SZKOŁY.

2. Moja rodzina, jej miejsce w historii i kulturze.
4. Historia i tradycje szkoły.
5. Szkoła moich marzeń.
6. Droga z domu do szkoły.
7. Miasta bardzo bliskie – Pisz.
   • wykonuje drzewo genealogiczne
   • wyjaśnia związki rodzinne na przykładzie swojej rodziny
   • poprawnie posługuje się pojęciami: ród, rodzina, przodkowie
   • gromadzi informacje (poprzez wywiad z rodzicami lub dziadkami) o korzeniach rodziny.
   • opowiada o historii szkoły na podstawie wcześniej zdobytych informacji
   • przeprowadza wywiad z absolwentem lub dyrektorem szkoły
   • wymienia osoby zasłużone dla szkoły
   • wymienia symbole szkoły
   • krótko charakteryzuje życie patrona szkoły
   • opowiada o najważniejszych dla szkoły uroczystościach w ostatnich latach.
   • potrafi scharakteryzować powiat piski, jego specyfikę i walory.

Wywiad, wycieczka, praca z tekstem.
LOKALNE I REGIONALNE TRADYCJE, ŚWIĘTA, OBYCZAJE I ZWYCZAJE.

1. Święta religijne, zwyczaje w domu moich przodków, rodziców i w najbliższych sąsiedztwie.
4. Tradycje i zwyczaje obchodzenia świąt i uroczystości rodzinnych.
5. Leczenie ziołami.
6. Miejsce kultu religijnego.
7. Wierzenia:
   1. demonologia
   2. astrologia
   3. wierzenia przyrodnicze.
8. Kalendarz przysłów i przepowiedni.
9. Magia:
   1. czary
   2. uroki.
   • wymienia najbardziej znane zwyczaje związane z rokiem kalendarzowym i życiem człowieka
   • wyjaśnia związki między zwyczajami i obrzędami współczesnymi a tradycją pogańską i religią chrześcijańską
   • wie jakich ziół używały do leczenia babcie
   • opisuje formy kultu religijnego
   • zna przysłowia mazurskie, legendy.
   Wywiad, drama, praca z tekstami źródłowymi.

MIEJSCOWE PODANIA, PRZYSŁOWIA, MUZYKA, ARCHITEKTURA, PLASTYKA,TRADYCYJNE RZEMIOSŁO, SZTUKA LUDOWA I FOLKLOR.

1. Folklor naszego regionu.
2. Ludowa twórczość muzyczna.
3. Twórcy ludowi naszego regionu.
4. Najpiękniejsze zabytki naszego regionu.
5. Najsłynniejsze budowle i pomniki regionu.
6. – Kuchnia mojego regionu.
   • wymienia główne dziedziny sztuki ludowej
   • rozpoznaje na zdjęciach lub rysunkach eksponaty reprezentujące różne dziedziny sztuki
   • podaje cechy charakterystyczne stroju regionalnego
   • wymienia nazwę najbliżej położonej miejscowości w której gromadzone są wytwory sztuki ludowej
   • projektuje i wykonuje rekwizyty do wybranego obrzędu czy obyczaju
   • uzasadnia potrzebę pielęgnowania zwyczajów i obyczajów
   • zna przyśpiewki, bajki, przysłowia, opowiadania.
   • potrafi zlokalizować najsłynniejsze budowle i pomniki regionu.
   • charakteryzuje wyposażenie kuchni dawnej i dzisiaj
   • wymienia charakterystyczne potrawy regionu
   • przygotowuje jedną potrawę regionalną
   • ocenia sposób odżywiania się naszych przodków
   • charakteryzuje sposób odżywiania na zdrowi człowieka.
   Film, słuchanie nagrań, śnieżna kula, burza mózgów, Metaplan, wycieczka do Olsztyna.

JĘZYK REGIONU, GWARA I NAZEWNICTWO.

1. Język naszych przodków.
2. Nazwiska, przezwiska, przydomki.
3. Nazwy miejscowe miast i wsi.
   • wykonuje słownik frazeologiczny z wyjaśnieniem pojęć,
   • wyjaśnia znaczenie słów mazurskich
   Praca z tekstem źródłowym, inscenizacje, pogadanki.

IV. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
     Osiągnięcie złożonych celów realizujemy poprzez praktyczne działania. Dlatego też część zajęć odbywa się w terenie (po uprzednim ich zaplanowaniu i przygotowaniu wspólnie z uczniami), są to wycieczki po najbliższej okolicy, zajęcia w muzeach, skansenach, bibliotekach, organizowanie spotkań z ciekawymi ludźmi z regionu.
Ponadto:

• prezentowanie efektów w formie wystawek, gazetek;
• organizowanie zajęć sprzyjających twórczej aktywności uczniów w różnych dziedzinach;
• stwarzanie uczniom warunków do indywidualnego i grupowego działania na rzecz środowiska;
• udział w konkursach.

     W celu uporządkowania zdobytej wiedzy uczniowie korzystają z multimedialnych programów komputerowych, gier komputerowych, oglądają filmy.

V. OSIĄGNIĘCIA I EFEKTY KOŃCOWE
     W wyniku realizacji programu ścieżki regionalnej uczeń:

• prezentuje historię, kulturę i tradycje własnego regionu;
• zauważa związki własnego regionu z innymi regionami w Polsce oraz państwami w Europie;
• odczuwa więź ze społecznością lokalną (klasą, szkołą, miejscem zamieszkania, regionem, ojczyzną, Europą);
• określa swoje miejsce oraz rolę w życiu wspólnoty regionalnej;
• dostrzega wpływ wartości związanych z kulturą regionu na życie poszczególnych ludzi;
• dostrzega przemiany i przewiduje tendencje własnego regionu;
• dostrzega związki łączące tradycję rodzinną z tradycjami regionu i narodu;
• szanuje dorobek pokoleń;
• prezentuje otwartą postawę na kulturę innych regionów;
• odczytuje i analizuje różne teksty kultury.

VI. EWALUACJA PROGRAMU
     Ewaluacja programu pozwoli na poznanie osiągnięć i wykrycie ewentualnych braków występujących w realizacji założonych treści i osiągnięciu celów.
     Ewaluacja ukazując mocne i słabe strony programu, daje szansę na podniesienie efektów pracy, staje się punktem wyjścia do dalszego działania, modyfikacji realizowanego programu.
     Na ewaluację programu składa się:

1. Monitoring bieżący.
2. Ewaluacja cząstkowa:
   • określenie umiejętności zdobytych przez ucznia po zakończeniu danego modułu.
3. Ewaluacja końcowa:
   • ankieta dla ucznia;
   • określenie mocnych i słabych stron programu;
   • wnioski i zalecenia do dalszej pracy.

BIBLIOGRAFIA:

1. BINKOWSKA MAGDALENA – „POLSKA W JEDNYM TOMIE” - PRAKTYCZNY SŁOWNIK
2. CICZKOWSKI WIESŁAW – „JAK KREOWAĆ PROGRAMY EDUKACYJNE” - OLSZTYŃSKA SZKOŁA WYŻSZA 2000
3. BOGUMIŁ KUŹNIEWSKI – „WARMIACY I MAZURZY” - TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ OLSZTYNKA
4. ATLAS DO PRZYRODY – „ŚWIAT W CZTERECH PORACH ROKU” - WYDAWNICTWO DEMART

OPRACOWAŁA: mgr MAŁGORZATA PLONA