Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Rycerz jako wzorzec osobowy

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 13572 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Wzorzec osobowy rycerza jest elementem polskiej i europejskiej kultury oraz tradycji. Dążenie do sławy i czci rycerskiej było w starożytnej Grecji nierozerwalnie związane z kultem bohaterów. Rycerze w „Iliadzie” Homera musieli mieć dostojnych przodków, wśród których często wyliczano bogów. Ponadto powinni promieniować urodą i siłą. Nie każdy udźwignąłby przecież tarczę wykutą dla Achillesa lub bardzo długą dzidę Hektora.

KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI I KULTURY HUMANISTYCZNEJ – RYCERZ JAKO WZORZEC OSOBOWY


1. Wstęp.


Ideały rycerskie wciąż tkwią w społeczeństwie. Rycerz był zresztą jednym z najpopularniejszych bohaterów w kulturze. Motyw rycerskiej walki przedstawiano serio i parodystycznie. Ta tematyka fascynowała wielu twórców.

2. Etos rycerski w starożytnej Grecji.


Wzorzec osobowy rycerza jest elementem polskiej i europejskiej kultury oraz tradycji. Dążenie do sławy i czci rycerskiej było w starożytnej Grecji nierozerwalnie związane z kultem bohaterów.
Rycerze w „Iliadzie” Homera musieli mieć dostojnych przodków, wśród których często wyliczano bogów. Ponadto powinni promieniować urodą i siłą. Nie każdy udźwignąłby przecież tarczę wykutą dla Achillesa lub bardzo długą dzidę Hektora.
Dużą wagę przywiązywano do sprawności fizycznej. Syn króla Feaków, chcąc wypróbować pochodzenie Odyseusza, rzucił mu wyzwanie, by stanął do zawodów. Powiedział: „Nie masz większej sławy dla męża nad sprawność nóg i rąk”. Rzut dyskiem ustalił w sposób niedwuznaczny status społeczny Odyseusza.
Rycerz musiał pięknie mówić i mieć ogładę towarzyską, która przejawiała się poprzez skromność. Odyseusz wykazał się dwornymi manierami na dworze Feaków. Gospodarze także byli dyskretni – nie pytali natarczywie, z kim mają do czynienia.
Niezbędną cnotą była również odwaga a największą obelgą – zarzut tchórzostwa.
Warto zwrócić uwagę, że w starożytnej Grecji rycerze ciągle licytowali się, który z nich jest lepszy. Pragnęli sławy i wyróżnienia. Obawiali się ośmieszenia. Obowiązywała ich szczodrość i gościnność. Bardziej ceniono otwartą walkę niż posługiwanie się podstępem.
Dużą wagę przywiązywano do życia rodzinnego. Na dworze Feaków Odyseusz wypowiedział słowa: „Albowiem nie masz nic lepszego ani bardziej cennego nad dom, w którym mąż i żona są we wszystkim jednej myśli – wielka zgryzota dla zazdrośników, dla życzliwych radość, a dla nich samych szczęście największe”.
Nie wszyscy bohaterowie Homera byli idealni. Jak każdy człowiek mieli swoje wady i zalety.
Z trudnej sytuacji zawsze umiał wybrnąć Odyseusz, który był bardzo mądry, rozsądny i rozważny. Wiele błędów popełniał natomiast Agamemnon – dowódca wojsk greckich.
Uważam, że niepotrzebnie pytał żołnierzy, czy chcą wracać do domu, czy walczyć dalej. Nie można mu odmówić odwagi i waleczności w chwili klęski, ale nie można nie dostrzegać cech negatywnych, takich jak: próżność, zarozumiałość, żądza łupów.
W wyjątkowe zalety i - niestety - wady został wyposażony przez poetę Achilles. Umiał być dworny, rycerski i sprawiedliwy, gdy przyjmował posłów Odyseusza. Jednak potrafił też obrazić się i zapamiętać w gniewie, czego dowodzi np. profanacja zwłok Hektora.
Homer przedstawia w eposie rycerza wyjątkowego – wybranego spośród innych. Jest on „ miły bogom „ , a bogowie raczej nie zapominają o swych wybrańcach. Z Achillesa czynią przecież prawie nieśmiertelnego bohatera
( słabym jego punktem była pięta ). To on miał zdecydować o losach wojny i tylko on mógł spowodować, że Achajowie zwyciężą. Na szczycie jego hierarchii wartości stała sława oparta na dumie ( grecka hybris ) oraz na poczuciu godności. Achilles był rycerzem, więc walka stała się jego żywiołem, jego namiętnością.
Co można powiedzieć o Hektorze ? Na pewno odznaczał się heroizmem, skoro zdecydował się na walkę z Achillesem. Wiedział bowiem, że to Achillesowi bogowie pozwolą zwyciężyć.
Uważam, że podjął decyzję godną człowieka honoru. Obronę ojczyzny przedłożył nad miłość rodzinną. Ale miał też swoje słabości. Nie zawsze potrafił postępować zgodnie z własnymi ideałami.
Należy zauważyć, że cechowało go tchórzostwo. Wszak dziewięć razy obiegał na koniu zamek trojański, uciekając przed Achillesem.
Ten archetyp „ tchórzliwego heroizmu” czyni z rycerza antycznego przede wszystkim niedoskonałego człowieka. Dla mnie jest to człowiek bardziej wiarygodny, prawdziwy, który kocha, pragnie, nienawidzi, mści się, boi, gniewa.
Wielkość rycerza antycznego należy mierzyć również jego rozumem.
To właśnie Grecy tak bardzo umiłowali sobie rozum jako wartość najwyższą.
Według Sokratesa człowiek może poznać siebie przez rozum.
Człowiekiem mądrym był Odyseusz – miał autorytet u achajskich wojowników. Od początku był przekonany o swojej mądrości i wyjątkowości.
Tytułowy bohater Homera to rycerz sprytny, podstępny ( to on wymyślił konia trojańskiego ), zaradny, nieustraszony, wierzący w siebie. Życie dało mu sławę, władzę, bogactwo, szczęście rodzinne. Ale i on nie był pozbawiony wad.
Według mnie to bardzo butny i zarozumiały rycerz. Gdy stracił przyjaciół i nie był pewny własnego losu, nauczył się jednak pokory. Jego hierarchia wartości uległa zmianie. Sławę zastąpił mu spokój domowego ogniska. Chyba bardziej zależało mu na pełnieniu roli męża i ojca niż rycerza.
Wydaje mi się, że ta przemiana rycerza antycznego stanowi przesłanie dla współczesnego czytelnika - mieć „ serce żelazne ” to umieć los swój znosić z pokorą.


3. Ideał rycerza stworzony przez kulturę średniowiecza.

Rycerz w średniowieczu to człowiek „ dobrze urodzony”. Chociaż można było być pasowanym na rycerza za szczególne sukcesy bojowe. Miał promieniować urodą i wdziękiem, toteż nosił strój bogato ozdobiony złotem i drogimi kamieniami. Później ten wizerunek uległ nieco zmianie. Większą wagę zaczęto przywiązywać do wyglądu pełnego godności.
Powinna cechować rycerza również siła, która była niezbędna do dźwigania zbroi ważącej od 6O do 8O kilogramów.
Oczekiwano od niego, by był nieustannie zajęty swoją sławą.
Warte przypomnienia byłoby stwierdzenie ucznia Arystotelesa – Teofrasta, że rycerz nie powinien „ gnuśnieć przy żonie (...) lecz wędrować w poszukiwaniu okazji do walki”.
Podobne słowa wypowiada rycerz w jednej z ballad Marii z Francji:
_ „ Skoro tu wojna, to zostanę „.
To żądanie od rycerza odwagi wydaje się w pełni uzasadnione ze względu na stałą troskę o prestiż w walce. Miało to jednak i negatywne skutki.
Uważam, że ciągła obawa, by nie być posądzonym o tchórzostwo, prowadziła do łamania elementarnych zasad strategii. To z kolei pociągało za sobą bardzo często zgubę rycerza i masakrę wszystkich jego ludzi np. jednym z argumentów Rolanda, by nie wezwać pomocy, było stwierdzenie, że lepiej umrzeć niż zhańbić ród.
Umocnieniu sławy rycerza służyła, mówiąc językiem współczesnym, reklama. Miała ona jednak inną niż dzisiaj formę. Ludzie zależni od rycerza sławili na dworach wielkie czyny swego pana, spodziewając się od niego dobrego poczęstunku i należytego obdarowania na dalszą drogę. Stąd rycerz musiał być nie tylko odważny ale i hojny. Hojność uznawano zresztą za nieodłączny atrybut szlachetnego urodzenia.
Rycerz musiał też być bezwzględnie wierny zobowiązaniom podjętym w stosunku do równych sobie. Jednak klasowe braterstwo nie przeszkadzało mu wywiązywać się z obowiązku pomsty za każdą, uczynioną sobie czy krewnym, rzekomą bądź autentyczną zniewagę.
Za wiarołomstwo, którego mógł dopuścić się rycerz w stosunku do swego pana uznawano:
- opuszczenie go w bitwie;
- pozostawienie na placu boju żyjącego i nie ranionego ciężko;
- czynne znieważenie go;
- cudzołóstwo z żoną lub nałożnicą pana;
- pohańbienie córki, wnuczki, narzeczonej syna;
- świadoma zdrada tajemnicy.
Oprócz zobowiązań wobec swego pana, rycerze okazywali zawsze szczególną wdzięczność w stosunku do tego, kto ich na rycerzy pasował. Opiekowali się wdowami i sierotami.Rycerz musiał odznaczać się ponadto honorem i dumą. Powinien unikać pychy i podłości. O jego odwadze i sławie decydowało nie tylko zwycięstwo ale i sposób walki. Jeżeli rycerz, z którym się walczyło, spadł z konia ( a w zbroi nie mógł podnieść się o własnych siłach ) , ten, kto go strącił, sam także zsiadał z konia, żeby wyrównać szansę.
„ Nie zabiję nigdy rycerza, który spadł z konia – woła Lancelot – Boże broń mnie przed taką niesławą”. Rycerzowi nie przynosiło chwały korzystanie z czyjejś słabości np. gdy zauważył po odsłonięciu przyłbicy, że przeciwnik jest starszy od niego, nie przebijał leżącego lancą. Hańbą okrywało rycerza zabijanie wroga nieuzbrojonego.
Warto przypomnieć, że Lancelot nie mógł sobie darować zabicia w zamęcie bitwy dwóch nieuzbrojonych rycerzy, w czym zorientował się dopiero później. Przewidywał, że będzie ten czyn wyrzucać sobie aż do śmierci i zapowiadał pieszą pielgrzymkę w zgrzebnej tylko koszuli, dla odpokutowania.
Nie wolno było zabijać wroga godząc w niego z tyłu. Potwierdza to Maćko z Bogdańca w „ Krzyżakach”: „ Gdybym na ten przykład w bitwie na niego natarł, a nie zawołał, by się obrócił, jużci bym hańbę na się ściągnął ’’.
Sienkiewicz wzorując się na wartościach średniowiecznego stanu rycerskiego pisze również, że rycerz nie mógł złamać obyczaju rycerskiego. Zwyczaj nakazywał, by zwycięzca w pojedynku spędził na polu walki cały dzień aż do następnej północy. Miało to oznaczać, że został panem pobojowiska oraz gotowość do nowej walki, gdyby ktokolwiek z krewnych lub przyjaciół zwyciężonego chciał go ponownie do niej wyzwać.
Mówiąc o walecznym rycerzu nie można zapomnieć, jaką rolę odgrywał koń. Było to zwierzę, które brało udział w walce, bezgranicznie wierne swemu panu. Koń nosił imię własne. Podobnie jak do konia - szczególny stosunek łączył rycerza z jego zbroją, a zwłaszcza z mieczem.
Moim zdaniem przypomina to stosunek współczesnego człowieka do własnego samochodu, jachtu, samolotu.
Obowiązkiem rycerza było także być zakochanym. Ale jego postawa w stosunku do kobiety zależała, oczywiście, od tego, czy była to dama, czy kobieta z ludu. Opiekuńczość i adoracja mogły dotyczyć tylko damy ze swojej klasy.
Miłość musiała być obustronnie wierna, przezwyciężająca trudności i długotrwałe rozstania.
Starofrancuska poezja narracyjna z XI w. utrwaliła w cyklu chansons de geste (czyli w pieśniach o czynach rycerzy ) wizerunek bohatera idealnego.

Inni bohaterowie romansu rycerskiego to rycerze Okrągłego Stołu. Oni z kolei poszukiwali źródeł rycerskich ideałów w Ewangelii. Ważnym elementem ideologii „ niebiańskiego rycerstwa „ stało się szukanie świętego Graala czyli świętego kielicha, do którego biblijny Józef z Arymatei miał zebrać krew cieknącą z przebitego boku Chrystusa. Najbardziej znanymi rycerzami Okrągłego Stołurycerzami byli: Lancelot, Galahad, Lamerok, Gawin i inni. Choć są dzielni jak Roland, nie można ich jednak nazwać nieskazitelnymi. Zdradzają i nienawidzą. Stają się przez to dla mnie wiarygodniejsi, bo nie ma przecież ludzi idealnych. Najlepszym z rycerzy króla Artura był Lancelot. Z powodu jego cnót rycerskich i wyjątkowej urody kochały go kobiety, ale serceLancelota ( podobnie jak Tristana ) należało do żony króla – pięknej Ginewry. Lancelot nie był więc całkowicie pozbawiony wad. Z powodu grzechów nie ujrzał świętego Graala. Do tego niezwykłego naczynia dane było zajrzeć synowi Lancelota – Galahadowi. Z tych rozważań wynika, że rycerz antyczny różnił się nieco od rycerza średniowiecznego. Starożytny rycerz walczył o łupy – średniowieczny natomiast w imię Boga szerzył wiarę i tępił innowierców. Antyczni rycerze odczuwali zwykły ludzki strach – średniowieczni nie. Antyczny rycerz używał podstępu w walce – średniowieczny nigdy.
Wiele ich też łączyło: byli idealni, silni piękni, wierni w przyjaźni oraz czuli na punkcie honoru i rycerskiej sławy.


Sadzę, że ideały rycerskie wciąż tkwią w społeczeństwie. Może tylko nie potrafimy ich dostrzec ? A może łatwiej o ich parodię niż zastosowanie tych wartości w życiu...

Beata Pasternak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie