Opracowany scenariusz przeznaczony jest do realizacji w klasie IV szkoły podstawowej. Składa się z dwóch części, łączny czas trwania - 5 godzin
Scenariusz zajęć integrujących treści programowe języka polskiego, historii i społeczeństwa, plastyki, edukacji prozdrowotnej, edukacji czytelniczej w klasie IV.
Projekt składa się z dwóch części:
część I - "Porozmawiajmy o przyjażni"
część II - "Czego dowiedzie przysłowie niedźwiedzie? - "Przyjaciele" A. Mickiewicza. Redagowanie opowiadania z pozycji różnych bohaterów".
Łączny czas trwania - 5 godzin
Projekt zawiera treści zintegrowane w oparciu o zasadę integracji aksjologicznej,
metodologicznej, merytorycznej oraz doświadczenia indywidualnego ucznia.
W projekcie ujęto następujące treści programowe:
Język polski
- znajomość właściwości opowiadania
- rozróżnianie części mowy (przymiotnik, rzeczownik)
- czynne posługiwanie się terminami : bohater, narrator, autor, bajka, opowiadanie
Historia i społeczeństwo
-moja postawa wobec innych. Koleżeństwo, przyjaźń.
Plastyka
- plakat jako sposób komunikacji pozawerbalnej, funkcje użytkowe plakatu
Edukacja prozdrowotna
- uczestnictwo w grupie
- postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć
- rozwiązywanie problemów
Jedynym z zadań edukacji szkolnej jest kształtowanie u uczniów umiejętności wyrażania własnych emocji, przeżyć, komunikowania potrzeb, rozwijania zdolności do nawiązywania kontaktów interpersonalnych.
Tematem ważnym dla uczniów są relacje z rówieśnikami, posiadanie przyjaciół, nawiązywanie i przeżywanie przyjaźni, "Przyjaźń" pozwala czuć się bezpiecznym, powoduje wzrastanie poczucia własnej wartości, kształtuje pozytywne emocje i postawy : szczerość, bezinteresowność, szacunek, odpowiedzialność, zaufanie, otwartość, troskę o innych.
Prezentowane zajęcia pozwolą uczniom uświadomić sobie jak ważna w życiu człowieka jest "przyjaźń", dostrzec jej zalety, przewidzieć skutki jej braku. Pozwolą też znaleźć odpowiedzi na pytania : "Czym jest przyjaźń ", "Jakie cechy powinien posiadać prawdziwy przyjaciel?", "Czy potrafi okazać dowody przyjaźni w nieszczęściu?", "Czy łatwo jest być przyjacielem?".
Celem zajęć jest :
- dostrzeganie cech gatunkowych bajki
- doskonalenie redagowania opowiadania
- doskonalenie płynności i sprawności językowej, poprawności gramatycznej i ortograficznej
- rozwijanie twórczej postawy wobec siebie i innych
- doskonalenie umiejętności współpracy i współżycia w grupie
- rozwijanie wrażliwości plastycznej
- przedstawianie myśli za pomocą środków plastycznych
W zajęciach dominują metody aktywizujące (dramy, burze mózgów, inscenizacje), przekład intersemiotyczny, praca z tekstem. Metody te odwołują się do osobistych doświadczeń ucznia, inspirują twórcze myślenie, wyzwalają potrzebę ekspresji, pobudzają wyobraźnię, uczą współpracy w grupie.
Formy pracy : indywidualna jednolita, zróżnicowana, grupowa, zbiorowa.
Środki dydaktyczne : bajka "Przyjaciele" Adama Mickiewicza, plakietki z wyrazem twarzy stosownym do samopoczucia, kartki dla uczniów do pisania ćwiczeń, duże arkusze papieru, kartki z bloku rysunkowego, pisaki, kredki świecowe, farby plakatowe, pędzle, kolorowy papier, gazety, ścinki materiałów tekstylnych, plakaty Karola Śliwki, Lecha Majewskiego, "Słownik pojęć i terminów literackich" D. Stopki, "Leksykon ucznia-plastyka" M. Podkańskiej, "Leksykon ucznia-język polski" E. Romkowskiej, "Gimnastyka mózgu" P. Dennisona, piosenka "Wieczór zapadł"
Część I
Temat : "Porozmawiajmy o przyjaźni"
Czas trwania : 3 godziny
Integracja treści języka polskiego, historii i społeczeństwa, plastyki, edukacji prozdrowotnej.
Metody pracy : inscenizacja, drama, burza mózgów, przekład intersceniczny, praca ze słownikiem.
Formy pracy : indywidualna, grupowa, zespołowa.
Środki dydaktyczne : plakietki z wyrazem twarzy stosownym do samopoczucia, kartki dla uczniów do pisania ćwiczeń, duże arkusze papieru, kartki z bloku rysunkowego, pisaki, kredki świecowe, farby plakatowe, pędzle, kolorowy papier, czasopisma, ścinki materiałów tekstylnych, plakaty, "Leksykon ucznia - plastyka" M. Podkańskiej.
Przebieg zajęć
Cele operacyjne.
Uczeń :
1. Przed podaniem tematu nauczyciel prosi uczniów, aby chwilę zastanowili się nad swoim samopoczuciem w danej chwili i odpowiedzieli na pytanie "Jak się dzisiaj czujesz ?". Następnie podeszli do przygotowanych kopert, wybrali jedną plakietkę i przypięli ją sobie. (Plakietki przedstawiają wyraz twarzy stosowny do samopoczucia : zaciekawiony, szczęśliwy, znudzony, przygnębiony, zaniepokojony, uradowany, smutny, zły, obojętny, zadowolony).
- uświadamia sobie swój stan emocjonalny
- dobiera znak graficzny do samopoczucia (rysunek)
2. Wprowadzenie do tematu. Uświadomienie uczniom celów lekcji : Dzisiaj porozmawiamy o przyjażni. Spróbujecie odpowiedzieć na pytania :
- Co to jest przyjaźń?
- Jakie cechy powinien posiadać prawdziwy przyjaciel?
- Czy potrafię okazać dowody przyjaźni w nieszczęściu?
Nauczyciel proponuje ćwiczenia , które pozwolą wytworzyć atmosferę przyjaźni i empatii. W tle słychać spokojną muzykę.
Uczniowie siedzą w kręgu. Każdy uczeń na kartce z bloku obrysowuje swoją dłoń, podpisuje i kładzie w dowolnym miejscu klasy. Następnie podchodzi do innych kartek, wpisuje w "jeden palec" miłe, przyjazne słowa, zwroty. Kiedy wszystkie kartki są zapisane, odszukuje swoją kartkę, odczytuje i dzieli się wrażeniami. Próbuje odpowiedzieć na pytania :
- Co czułeś czytając kartkę?
- Co Cię zaskoczyło?
- Co nowego dowiedziałeś się o sobie?
- Czy chcesz zmienić plakietkę na inną?
- nazywa swoje uczucia
-poprawnie formułuje myśli
3. Ćwiczenia płynności i giętkości skojarzeniowej.
Uczniowie siedzą w kręgu, mówią skojarzenia dotyczące hasła "przyjaźń". Nauczyciel zapisuje wyrazy na tablicy. W miarę potrzeby wyjaśnia i precyzuje ich znaczenie. Do zapisanych haseł uczniowie dobierają wyrazy o znaczeniu przeciwnym.
- gromadzi wyrazy dotyczące przyjaźni
- dobiera wyrazy o znaczeniu przeciwnym
- wymienia synonimy do wyrazu "przyjaźń"
4. Tworzenie "żywych obrazów".
Uczniowie dobierają się w pary i budują "pomnik" do wybranego hasła z tablicy. Pozostali odgadują hasło, omawiają układ ciała, wyraz twarzy, wybierają najlepszą prezentację, motywują wybór.
- potrafi wyrazić ciałem uczucia
- zwięźle i poprawnie formułuje myśli
- docenia dokonania kolegów
-uzasadnia swój wybór
5. Kształcenie językowe. Określanie cech przyjaciela.
Uczniowie otrzymują 3 kartki, na każdej z nich piszą jedną cechę : "Jaki powinien być prawdziwy przyjaciel ?". Głośno odczytują i układają w postaci słońca. Powtarzające się wyrazy umieszczają w tym samym promyczku. Na podstawie najdłuższych promieni uczniowie próbują ułożyć własną (klasową) definicję przyjaźni
- wymienia cechy charakteryzujące przyjaciela
- używa odpowiedniej formy wyrazu przyjaciel
- układa definicję przyjaźni
- wybiera najważniejsze cechy przyjaźni
6. Drama. Próba odpowiedzi na pytanie : "Czy potrafię okazać dowody przyjaźni w nieszczęściu ? "
Uczniowie są podzieleni na 4 grupy. Każda z nich dostaje jedną scenkę do przedstawienia.
I Twój przyjaciel dostał jedynkę z klasówki. Co robisz ?
II Dzieci dokuczały twojemu przyjacielowi. Co robisz ?
III Twoja przyjaciółka zgubiła klucze do domu i boi się
reakcji rodziców, płacze. Co robisz ?
IV Twój przyjaciel śmiał się z koleżanki z klasy. Co robisz ?
- adekwatnie odgrywa przyjętą rolę
- współpracuje w zespole
- prezentuje własne pomysły rozwiązania problemu
- analizuje oglądane prezentacje
- docenia pracę kolegów
7. Burza mózgów - myślenie twórcze.
Praca w grupach (j.w.). Uczniowie zapisują pomysły będące odpowiedzią na pytanie : "Co by było gdyby ludzie nie potrafili się przyjaźnić ?". Następnie głośno odczytują. Wspólnie wybieramy najważniejsze skutki braku przyjaźni. W tym celu każdy uczeń otrzymuje 3 samoprzylepne "cenki", wybiera najważniejsze trzy skutki i przykleja po jednej cence.
Podsumowanie ćwiczenia : -Czy dobrze byłoby żyć w takim świecie ? W jakich miejscach na ziemi widać skutki braku przyjaźni ? (zwrócenie uwagi na obecną sytuację na Bliskim Wschodzie, Afryce, brak przyjaźni zagraża światu konfliktami, wojnami)
-współpracuje w grupie
- przewiduje skutki braku przyjaźni
- dokonuje wyboru przedstawionych pomysłów
8 Projektowanie plakatu : "Międzynarodowy Rok Przyjaźni 2006"
- Uczniowie oglądają prezentowane plakaty (K. Śliwka, L. Majewski) oraz inne przyniesione na lekcję przez uczniów. Wyszukują, wymieniają cechy charakterystyczne :
- skrótowość myśli
- proste treści
- ograniczona ilość informacji
- mała ilość elementów
- język plastyczny sugestywny
- wywołuje skojarzenia
- nie mówi wszystkiego do końca
Wniosek : Plakat to skrót myślowy.
- Odszukują w "Leksykonie ucznia - plastyka" hasło - "plakat", porównują treści hasła ze swoimi spostrzeżeniami.
Porównanie : plakat - afisz
- reklama
- ogłoszenie
- Praca indywidualna - projektowanie plakatu na papierze (dużym formacie) , technika do wyboru :
- malowanie farbami plakatowymi
- collage
- wycinanka
- rozumie pojęcie plakatu
- wymienia cechy charakterystyczne plakatu
- posługuje się słownikiem
- przedstawia myśl za pomocą środków plastycznych
- planuje pracę
- stosuje dowolne techniki
Część II
Temat : Czego dowiedzie przysłowie niedźwiedzie ? - "Przyjaciele" A. Mickiewicza.
Redagowanie opowiadania z pozycji różnych bohaterów.
Czas trwania : 2 godziny
Integracja treści języka polskiego, edukacji prozdrowotnej, edukacji czytelniczej.
Metody pracy : konkurs, praca z tekstem, inscenizacja, drama
Formy pracy : indywidualna, grupowa, zbiorowa.
Środki dydaktyczne : bajka "Przyjaciele" A. Mickiewicza, "Leksykon ucznia - polski"
E. Romkowskiej, "Gimnastyka mózgu" P. Dennisona, piosenka "Wieczór zapadł"
Przebieg zajęć :
Cele operacyjne. Uczeń :
1 Uczniowie siedzą w kręgu, witają się- posyłają "iskierkę przyjaźni"( uścisk dłoni), śpiewają "Piosenkę przyjaźni"
2. Konkurs - ćwiczenia słownikowe, praca indywidualna.
- Kto ułoży najwięcej wyrazów z hasła PRZYJACIELE ?
- Kto ułoży najwięcej związków i wyrażeń do wyrazu PRZYJAŹŃ?
Zwycięzcy nagradzani są gromkimi brawami.
- układa wyrazy z liter
- prawidłowo tworzy związki frazeologiczne
- podaje oryginalne pomysły
3. Utrwalanie wiadomości o przymiotniku, praca indywidualna . Uczniowie układają diagram z hasła PRZYJACIEL wpisując cechy prawdziwego przyjaciela. Odpowiadają na pytania: Jakie to części mowy? Co określają? Karta pracy, ćwiczenie 3. Uczniowie dopisują inne formy przymiotników. Karta pracy, ćwiczenie 4.
- układa diagram z przymiotników
- prawidłowo stosuje nazwę przymiotnik
- dostrzega związki przymiotnika z rzeczownikiem
- stopniuje przymiotnik
4. Uświadomienie uczniom celów lekcji i podanie tematu.
Dzisiaj na lekcji zapoznacie się z bajką A. Mickiewicza "Przyjaciele". Dowiecie się "Czego dowiedzie przysłowie niedźwiedzie". Napiszecie opowiadanie z pozycji wybranego bohatera.
Przypomnienie charakterystycznych cech bajki.
- wymienia cechy gatunkowe bajki
- korzysta ze słownika
5. Nauczyciel czyta bajkę (tekst ma każdy uczeń), wyjaśnia niezrozumiałe wyrazy. Uczniowie wyodrębniają bohaterów, odpowiadają na pytania :
Jak należy rozumieć tytuł bajki "Przyjaciele" ?
Czy Leszek i Mieszek byli przyjaciółmi ?
Podaj argumenty. Zaproponuj inny tytuł.
Karta pracy ćwiczenia nr 5
- dostrzega cechy gatunkowe bajki
- wyodrębnia bohaterów utworu
- wymienia argumenty dotyczące problemu
- uzasadnia wypowiedź
- formułuje wniosek
- nadaje inny tytuł bajce
6. Praca w grupach.
Uczniowie podzieleni są na trzy grupy.
I grupa - pisze opowiadanie Leszka
II grupa - pisze opowiadanie Mieszka
III grupa - pisze opowiadanie niedźwiedzia
Inscenizacja "pantomimiczna".
Wybrany uczeń czyta bajkę, trzech uczniów z poszczególnych grup przedstawia pantomimą jej treść. Ćwiczenie powtarzamy 2-3-krotnie ze zmianą uczniów. (Ćwiczenie to przygotowuje uczniów do pisania opowiadania).
Dzielenie się wrażeniami : Jak się czułeś w roli Leszka (Mieszka, niedźwiedzia) ?
- uczeń adekwatnie odgrywa przyjętą rolę
- przedstawia treść bajki za pomocą języka ciała
- wzbogaca ekspresję swojego ciała
- nazywa swoje odczucia, wrażenia
- współpracuje w zespole
7. Redagowanie opowiadania - praca indywidualna.
Przed przystąpieniem do pisania uczniowie wykonują zestaw ćwiczeń wspomagających pisanie twórcze (zdolność do wyrażania słowami przeżyć, doznań)
- ćwiczenia naprzemienne
- rysowanie oburącz w powietrzu
- pompowanie piętą
- kapturek myśliciela
("Gimnastyka mózgu" P. Dennison)
Karta pracy, ćwiczenie 6.
Po wykonaniu zadania chętni uczniowie z każdej grupy odczytują pracę. Wszystkie prace nauczyciel zbiera do oceny.
- stosuje w praktyce strukturę opowiadania
- układa opowiadanie z pozycji wybranego bohatera
- stosuje odpowiednie zasa- dy gramatyczne i ortograficzne
- redaguje wnioski i refleksje
8. Podsumowanie.
Uczniowie siedzą w kręgu. Nauczyciel zadaje pytania :
- Czy przedstawione opowiadania z pozycji różnych postaci pozwoliły wam lepiej zrozumieć ich postępowanie ?
- Jak oceniacie postawę Leszka ?
- Jak rozumiecie przysłowie "Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie" ?
- dostrzega to samo zdarzenie z pozycji różnych postaci
- poprawnie formułuje wypowiedź
- ocenia postępowanie Leszka
- rozumie i wyjaśnia znaczenie przysłowia
9. Zakończenie zajęć.
Uczniowie wspólnie śpiewają "Piosenkę przyjaźni", żegnają się przekazując iskierkę przyjaźni.
"Wieczór zapadł, ciemno już,
przy ognisku siądźmy w krąg.
Niech nas łączy wspólna myśl,
oraz łańcuch serc i rąk. Ref. Tarira ojra ......."
Uzasadnienie doboru zadań w karcie pracy.
Ćwiczenie 1 -
Uczeń wzbogaca słownictwo, układa wyrazy z liter
Ćwiczenie 2 -
Uczeń prawidłowo tworzy związki frazeologiczne, podaje oryginalne pomysły.
Ćwiczenie 3 -
Uczeń układa diagram z przymiotników, prawidłowo stosuje nazwę przymiotnik, dostrzega związki przymiotnika z rzeczownikiem.
Ćwiczenie 4 -
Uczeń stopniuje przymiotnik.
Ćwiczenie 5 -
Uczeń wypisuje z tekstu argumenty uzasadniające wypowiedź, formułuje wniosek, nadaje inny tytuł bajki.
Ćwiczenie 6 -
Uczeń stosuje w praktyce strukturę opowiadania. Układa opowiadania z pozycji wybranego bohatera, stosuje odpowiednie zasady gramatyczne i ortograficzne, redaguje wnioski i refleksje.
Podstawowe kompetencje nabyte przez uczniów po przeprowadzeniu zajęć w ramach cyklu :
- twórcze myślenie, postawa kreatywna
- zdolność empatii
- wrażliwość emocjonalna
- umiejętność nazywania uczuć, emocji
- zachowania prospołeczne, umiejętność pracy w grupie
Bibliografia.
* B. Śliwerski - "Edukacja autorska"
* E. Ogłoza, E. Polański i E. Szymik - "Drama na lekcjach języka polskiego w klasach IV - VIII"
* M. Piotrowska - art. "Radość tworzenia" , "Życie szkoły" nr 8/98
* A. Kołodziejczyk, E. Czerniewska - "Spójrz inaczej"
* Z. Czerwosz - "O zajęciach plastycznych młodzieży".
KARTA PRACY
Ćwiczenie 1. Ułóż jak najwięcej wyrazów z liter hasła :
PRZYJACIELE
Ćwiczenie 2. Napisz jak najwięcej wyrażeń i związków do wyrazu "przyjaźń".
-
-
-
-
Ćwiczenie 3. Ułóż diagram z hasła PRZYJACIEL wpisując cechy prawdziwego przyjaciela. Odpowiedz na pytania.
P
R
Z
U C Z Y N N Y
J
A
C
I
E
L
Jakie to części mowy ?
..........................................................................................................
Co one określają ?
..........................................................................................................
Ćwiczenie 4. Dopisz inne formy podanych przymiotników.
wzór : ciekawy ciekawszy najciekawszy
mądry .................... ........................
lekki ..................... ........................
długi ...................... .........................
dobry ...................... ..........................
prawdziwy .................... .........................
koleżeński .................... .........................
Ćwiczenie 5. Czy Leszek i Mieszek byli przyjaciółmi ? Podaj przykłady.
TAK (byli przyjaciółmi)
NIE (nie byli przyjaciółmi)
Np.:
· „gdzie ty-tam ja” (zawsze byli razem), „co moje-to twoje” (wszystkim się dzielili)
Np.:
· "prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie". Leszek zawiódł Mieszka, nie udzielił mu pomocy, więc nie był prawdziwym przyjacielem.
Wniosek :
Np.: tytuł wiersza nie zgadza się z jego treścią, ma wymowę ironiczną (wyjaśnienie sensu słowa "ironia"-kpina, ukryta złośliwość). Poeta wyśmiewa się z takiego przyjaciela, który jest dobry wtedy, kiedy to go nic nie kosztuje.
Inny tytuł :
Np.: "Fałszywa przyjaźń" albo "Przygoda Leszka i Mieszka", "Nauka niedźwiedzia".
Ćwiczenie 6. Napisz opowiadanie ....................................................Nadaj mu tytuł.
...............................................................
Opracowała: Ewa Andrzejewska
MSP 5 Piekary Śląskie
