Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Analiza podstawowych pojęć dotyczących aspiracji

 

Z pojęciem aspiracji spotykamy się zarówno w języku naukowym, jak i w literaturze pięknej i mowie potocznej. To zróżnicowanie znaczeń omawianego pojęcia widoczne staje się już w przypadku bardzo ogólnych określeń podawanych w opracowaniach encyklopedycznych, a jeszcze bardziej wyraźne okazuje się w pracach specjalistycznych.

1.1 Analiza podstawowych pojęć

Z pojęciem aspiracji spotykamy się zarówno w języku naukowym, jak i w literaturze pięknej i mowie potocznej. To zróżnicowanie znaczeń omawianego pojęcia widoczne staje się już w przypadku bardzo ogólnych określeń podawanych w opracowaniach encyklopedycznych, a jeszcze bardziej wyraźne okazuje się w pracach specjalistycznych. W Wielkiej encyklopedii powszechnej wyróżnione zostały dwa rozumienia aspiracji – potoczne i psychologiczne. W pierwszym aspiracje są definiowane jako „pragnienie czegoś, dążenie do osiągnięcia czegoś”. W drugim rozumieniu jest to „dążenie do osiągnięcia nakreślonych sobie celów, pragnienie realizacji wyższych wartości, jak różnego rodzaju ideały życiowe, światopoglądowe itd.” (1992, s.417). Z kolei w Słowniku języka polskiego aspiracje to „dążenie do czegoś, pragnienie osiągnięcia czegoś (najczęściej: w odniesieniu do ambitnych zamierzeń, celów, ideałów życiowych itp.)” (Szymczak1978, s.89). Utożsamia się je tutaj z takimi pojęciami, jak ambicja, wymaganie. Słownik wyrazów obcych określa aspiracje jako „dążenie (do osiągnięcia czego), pragnienie (dopięcia celu, dobicia się czego), ambicja”(Kopaliński1989,s.47).
To ostatnie określenie jest stosunkowo najbliższe potocznemu rozumieniu omawianego pojęcia. Pojęcie aspiracji występuje w wielu pracach psychologów, socjologów i pedagogów (m. in. A. Janowski, J. Kupczyk, T. Lewowicki, A. Sokołowska, Z. Skorny) i jest rozmaicie określane. W psychologii aspiracje pojmowane są jako: „1) pragnienie osiągnięcia czegoś znaczącego, dążenie do jakiegoś celu, ambicja; 2) przekonanie o własnych możliwościach w danym, szerszym lub węższym zakresie aktywności, będące dla człowieka podstawą oceny osiągniętych efektów działania ...”( Szewczuk1979).
Aspekt psychologiczny można także dostrzec w definicji przyjętej przez A. Janowskiego . Aspiracje określa jako „w miarę trwałe i względnie silne życzenia jednostki dotyczące właściwości lub stanów, jakimi ma się charakteryzować jej życie w przyszłości, oraz obiektów, jakie w tym życiu będzie chciała uzyskać”(za: Skorny1993, s.32). Poszukując swoistych cech psychologicznego podejścia do spraw aspiracji twierdzi się, że poszukiwania badawcze psychologów dotyczą bardziej natury dążeń ludzkich niż obiektów tych dążeń. Takie stanowisko prezentuje Z. Skorny określając aspiracje jako „formę pewnych zamiarów, dążeń, oczekiwań, albo też pragnień, życzeń, marzeń, dotyczących przyszłego działania i osiąganych w nim wyników” (Skorny1980, s.117-118). Innymi słowy, psychologowie interesują się wprawdzie celami działań ludzkich, obiektami tych działań, ale bardziej zajmują ich dociekania natury owych dążeń – zmierzają do poznania pewnych stałych właściwości psychiki, które sprawiają, że ludzie dążą ku wybranym celom (Janowski1977,s.77).
Drugi sposób patrzenia na sprawy aspiracji charakterystyczny jest dla badań socjologicznych, w których koncentruje się uwagę na celach czy obiektach dążeń. Aspiracje traktuje się przede wszystkim jako swoiste zespoły dążeń wyznaczonych przez hierarchię celów. Przyjęcie określonej hierarchii celów i uznanie ich ważności silnie determinuje działania człowieka, przede wszystkim zaś jego pragnienia przejawiające się w tworzeniu i realizacji planów życiowych.
W tej grupie oprócz propozycji B. Gołębiowskiego (1977) i M. Łosia (1972) mieści się także propozycja J. Kupczyka, określającego aspiracje jako „życiowe dążenie jednostki lub kategorii jednostek do osiągnięcia różnych wartości w życiu, pojmowanych przez nie jako cele życiowe i wyznaczające ich działanie” (Kupczyk1978, s.27). W pracach pedagogicznych są używane zazwyczaj bądź ogólne definicje aspiracji określane mianem encyklopedycznych, bądź definicje o charakterze socjologicznym (odwołujące się do uznanych hierarchii celów i wartości). Niekiedy formułuje się definicje łączące treść obu tych kategorii definicji. Na przykład M. Kozakiewicz (1973) uważa, że aspiracje to pragnienie czegoś, dążenie do czegoś w życiu, np. do osiągnięcia wyznaczonych celów, pragnienie realizacji ambitnych planów lub zadań. Jedną z prób całościowego określenia aspiracji jest definicja zaproponowana przez A. Kłoskowską (1973), która uważa, że aspiracje to „kategoria potrzeb świadomych, odnoszących się do przedmiotów i wartości aktualnie nie posiadanych lub takich, które wymagają stałego odnawiania, a są uznawane za godne pożądania”. W definicji tej występuje pojęcie potrzeb, typowe w psychologii motywacji – oraz obiekty dążeń (przedmioty i wartości) – ważne m.in. z socjologicznego punktu widzenia.
Takie ujęcie daje najwięcej szans na poznanie tak hierarchii celów, jak i procesów ich realizacji. Sprzyja także badaniu rozmaitych uwarunkowań kształtowania się obrazu ludzkich pragnień i bardziej lub mniej udanego osiągania nakreślonych celów życiowych. Innym razem pojmowanie aspiracji bliższe jest pragnieniom czy „idealnym” rezultatom działań. Przedstawiane są jako idealne rezultaty działania uświadamianego przez człowieka w postaci pragnień i stanowiącego część składową „ ja idealnego” (Łukaszewski1974). Powyższe rozróżnienie ma znaczenie wtedy, gdy aspiracje traktowane jako pragnienia, zamierzenia lub zaprogramowany wynik własnego działania odróżnia się od oczekiwań. Chociaż zarówno aspiracje jak i oczekiwania odnoszą się do przewidywanych wyników aktywności ludzkiej, to aspiracje są zamierzeniami czy pragnieniami dotyczącymi tych wyników, a oczekiwania są formą sądów odnoszących się do przyszłych wyników działań (Skorny1980). Aspiracje są przeważnie wyższe niż oczekiwania.
W licznych badaniach psychologicznych (m.in. W. Budochowska, Z Włodarski) stwierdzone zostały związki między aspiracjami i motywacją. Motywacja określana jest jako ogół motywów występujących aktualnie u danej jednostki (Okoń 1984, s.246). Motyw można traktować jako stan emocjonalny wpływający na kształtowanie się aspiracji i oddziałujących, za ich pośrednictwem, na zachowanie się (Skorny1980). Wśród badań obcych znana jest teoria motywacji osiągnięć autorstwa J.W. Atkinsona i N.F. Feathera (za: Lewowicki1987), w której podkreśla się oddziaływanie na poziom aspiracji dwóch procesów motywacyjnych, a mianowicie motywację osiągnięć i motywacji unikania. Osoby o silnej motywacji osiągnięć mają zazwyczaj aspiracje do wykonywania zadań o średnim poziomie trudności, a więc zadań przy którym prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu wynosi pięćdziesiąt procent. Sukces wpływa u tych osób zazwyczaj na podniesienie poziomu aspiracji, natomiast niepowodzenie prowadzi do obniżenia poziomu aspiracji.
Osoby o słabej motywacji czyli motywacji unikania rozwiązują zadania łatwe, albo bardzo trudne (niepowodzenie w wykonywaniu zadań bardzo trudnych można łatwo uzasadnić, więc dolegliwość porażki jest stosunkowo mała). W przypadku wysokiej motywacji osiągnięć zrozumiałe wydaje się dążenie osób realistycznie oceniających własne możliwości i nastawionych na sukces do wykonywania zadań średnio trudnych. Dają one stosunkowo duże szanse sukcesu, jak i również satysfakcję z rozwiązania (wykonania zadań o odpowiednim stopniu trudności). W literaturze przedmiotu podejmowane są próby określenia związku między osobowością i aspiracjami. Osobowość oznacza najczęściej „zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych, odróżniających daną jednostkę od innych, wpływający na organizację jej zachowania, a więc na stałość w nabywaniu i porządkowaniu doświadczeń, wiadomości i sprawności, w reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z innymi ludźmi oraz na stałość w wyborze celów i wartości.”(Okoń 1984, s.215).
W rozważaniach tych podnosi się kwestię czy związki aspiracji z osobowością mają względnie trwałą wielkość, czy są trwałym składnikiem osobowości. Wyniki badań nie przesądzają jednoznacznie odpowiedzi w tej sprawie, wyróżnione zostały jednak swoiste typy zachowań charakterystyczne dla grup ludzi – np. typ ryzykanta, asekuranta i człowieka zrównoważonego, czy typ stabilny, obronny i progresywny (za: Lewowicki1987). Osoby zaliczane do poszczególnych typów wykazują tendencję do podobnych, charakterystycznych dla danej grupy, powtarzających się zachowań. Wiele wyników badań wskazuje na determinującą rolę środowiska społecznego a zwłaszcza rodziny na kształtowanie aspiracji dziecka. Problematyka aspiracji edukacyjno – zawodowych podejmowana jest w odniesieniu do dzieci kończących szkołę podstawową bądź uczęszczających do szkół średnich i wiąże się z planami życiowymi.
Plan życiowy należy rozumieć jako system celów do których jednostka zmierza w swoim działaniu oraz ogólne zasady ich realizowania. Jest on pewną projekcją rozumienia i widzenia własnej przyszłości (Czerwińska-Jasiewicz1997). Plany życiowe obejmują wybór przyszłego zawodu a w związku z tym dokonanie wyboru dalszego kształcenia.
Za realizację tych zadań wraz z rodziną odpowiedzialna jest szkoła oraz instytucje partnerskie, takie jak poradnie psychologiczno – pedagogiczne, placówki specjalistyczne. Powyższe wyjaśnienia uzasadniają przyjęcie następującej definicji: „orientację szkolną i zawodową możemy określić jako ogól oddziaływań wychowawczych, które mają na celu takie pokierowanie wszechstronnym rozwojem ucznia, aby na etapie kończenia szkoły był dojrzały do podejmowania w sprawie własnego życia i zawodu optymalnych decyzji, dostosowanych do potrzeb społeczno – gospodarczych kraju oraz własnych możliwości”(Słyszowa1993, s.486). Wybór drogi dalszego kształcenia można traktować jako szansę edukacyjną dziecka. Aspiracje edukacyjne rodziców powodują, że dzieci nie mają równych szans, ich szanse uczenia zależą od tego, w jakim domu i w jakiej rodzinie się wychowują.
Zauważa się także różnice szans edukacyjnych dzieci zamieszkujących na wsi i w mieście. Wśród czynników środowiskowych ważną rolę odgrywają szeroko rozumiane uwarunkowania kulturowe, a szczególnie wartości. Uważa się, że wartości są czymś głębszym i trwałym niż postawy (pewne stałe sposoby odnoszenia się do danego obiektu) i o akceptacji, odrzuceniu lub nasileniu pewnych postaw może właśnie decydować stosunek do danej wartości. Wartością jest to co człowiek ceni. Dlatego też pytanie o wartości, to pytanie o sprawy, rzeczy, cechy, właściwości, które jednostka ceni w życiu najbardziej (Janowski1975). Wymienione wcześniej czynniki są po części także natury pedagogicznej – są celowo wywoływane, kształtowane, aby zmieniać czy formować osobowość wychowanków. Szkoła bowiem prowadzi, a przynajmniej usiłuje to czynić, systematyczną zaprogramowaną działalność zmierzającą do przekazania młodzieży norm uznanych za wartościowe społecznej, powszechnie akceptowanych.
Ma zatem pomagać w dokonywaniu wspomnianych wyżej wyborów, przedstawiać wizję wartościowego życia, prezentować godne upowszechnienia hierarchie wartości, cele życiowe, a także zasady uczestnictwa w życiu społecznym. W tym sensie programy wychowawcze i działalność dydaktyczna są swoistymi czynnikami pedagogicznymi, które warunkują m.in. także aspiracje, plany życiowe, czy orientacje życiowe młodzieży (Lewowicki1987). Podsumowując problematykę różnych sposobów rozumienia aspiracji i podstawowych pojęć z tego zakresu można dostrzec dążenia do takiego definiowania aspiracji, które typowe jest dla poszczególnych nauk. Natomiast z drugiej zaś strony wysiłki badaczy zmierzają do ogarnięcia wielu ujęć aspiracji i określenia wielostronnego obrazu aspiracji.

Opracowała: Urszula Pelczar-Gruewa

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 21:51:57
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 21:51:57) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie