Ogromny postęp w dziedzinie techniki powoduje zmianę stylu naszego życia. Zmienia się też sposób spędzania wolnego czasu przez dzieci w wieku szkolnym. Panuje tendencja do nadmiernego spędzania czasu przed telewizorem i komputerem.
Tymczasem telewizja hamuje ruch fizyczny, interaktywne porozumiewanie się i zabawę wyobraźnią. Taki styl życia zmniejsza zdolność uczenia się, sprzyja przemęczeniu psychicznemu i fizycznemu. Stąd wynikają kłopoty dzieci z koncentracją, pamięcią, niechęcią do nauki, a nawet agresją. Niniejsze opracowanie wyjaśnia, co to jest "gimnastyka mózgu" i jak można ją wykorzystać w pracy z uczniami.
Beata Pięta
Szkoła Podstawowa nr 1
Twardogóra
I.
Co to jest „Gimnastyka Mózgu”? Ogromny postęp w dziedzinie techniki powoduje zmianę stylu naszego życia. Zmienia się też sposób spędzania wolnego czasu przez dzieci w wieku szkolnym. Panuje tendencja do nadmiernego spędzania czasu przed telewizorem i komputerem.
Tymczasem telewizja hamuje ruch fizyczny, interaktywne porozumiewanie się i zabawę wyobraźnią. Taki styl życia zmniejsza zdolność uczenia się, sprzyja przemęczeniu psychicznemu i fizycznemu. Stąd wynikają kłopoty dzieci z koncentracją, pamięcią, niechęcią do nauki, a nawet agresją.
CZY MOŻNA POMÓC TYM DZIECIOM? Procesy myślenia i uczenia się odbywają się nie tylko w głowie. Wręcz przeciwnie, ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej od najwcześniejszych ruchów do późnej starości. Wszystkie zmysły naszego ciała karmią mózg informacjami z otoczenia, które są potrzebne do zrozumienia świata i z których korzysta się, aby tworzyć nowe możliwości.
„To właśnie ruch, jak staje się coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości poznawcze.” - powiada dr Carla Hannaford, amerykński neurofizjolog i pedagog.
W swojej książce „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł” ukazuje jak i dlaczego ciało odgrywa ważną rolę w procesie uczenia się. Prezentuje czytelnikowi zestaw prostych ćwiczeń fizycznych – tzw.
GIMNASTYKĘ MÓZGU. Ćwiczenia opracował dr Paul Dennison na podstawie doświadczeń, które zdobył w walce z własną dysleksją i wadą wzroku, w pracy z dziećmi oraz w pracy z ludźmi, którzy doznali uszkodzeń mózgu w różnych wypadkach. Jego odkrycia opierają się na zrozumieniu współzależności rozwoju fizycznego, opanowania języka i osiągnięć intelektualnych. Ćwiczenia te pomagają osobom młodszym w przygotowaniu do uczenia się, a starszym w zachowaniu aktywnego myślenia. Znaczące przykłady poprawy widoczne są u dzieci i dorosłych, którzy zostali określeni jako „niewyuczalni”, z zaburzeniami koncentracji, z nadpobudliwością , z upośledzeniem emocjonalnym, z zespołem Downa.
Dr Paul Dennison opracował szybkie, proste ruchy, które przynoszą korzyść każdemu uczącemu się. Ruchy te aktywizują połączenia nerwowe w całym ciele, tworząc z niego instrument uczenia się. Efekty ich regularnego stosowania to m. in.:
- poprawa koncentracji na wykonywanych zadaniach;
- poprawa koordynacji wzrokowo – ruchowej;
- poprawa oddychania;
- poprawa umiejętności szkolnych, takich jak: wysławianie się, rozumienie, czytanie, liczenie, zapamiętywanie cyfr, słuchanie, formowanie myśli, pisanie, literowanie;
- zwiększanie zdolności manualnych;
- uaktywnianie lewej półkuli mózgowej odpowiedzialnej za umiejętności;
- synchronizacja obu półkul mózgowych;
- łagodzenie stresów, usuwanie zmęczenia, energetyzowanie, odprężanie, relaksowanie.
II.
Jak wykorzystać tę wiedzę, by pomóc uczniom w szkole? „Gimnastyka mózgu” jest bezpieczna, nie niesie żadnych zagrożeń i daje uczniom dużo radości. Może być stosowana na początku lub końcu lekcji, jako ćwiczenia śródlekcyjne. Czas jej trwania to około 5 minut.
Przykłady ćwiczeń dr Paula Dennisona:
- POZYCJA COOKA
Ćwiczenie zwiększa efektywność uczenia się i reagowania. Jest przydatne do kontroli własnego zachowania, wyciszenia uczniów, przywrócenia ich koncentracji, obniżenia poziomu stresu, np. przed sprawdzianem.
Polega na wygodnym siadzie , nogi skrzyżowane na podłodze. Ręce skrzyżowane, dłonie złączone, palce splecione i przeniesione zamknięte dłonie do dołu w stronę ciała, tak by w efekcie końcowym spoczywały na klatce piersiowej z łokciami w dół. Czas trwania ćwiczenia około 2 minut.
- RUCHY NAPRZEMIENNE W MIEJSCU
Ćwiczenie uaktywnia jednocześnie obie półkule mózgowe, poprawia koordynację ruchową, umiejętności wizualne, usprawnia pisanie, słuchanie, pamięć.
Powinno być wykonywane bardzo wolno. Jak wskazuje nazwa należy połączyć ruch prawej nogi z ruchem lewej ręki i odwrotnie. Zaczynamy od zwykłego marszu w miejscu z wymachiwaniem rąk, a potem wykonujemy ćwiczenia naprzemienne wykorzystując wyobraźnię dzieci ( np. podskoki raz na jednej nodze raz na drugiej, z wyciągniętą przeciwną ręką w górę,; dotykanie lewym łokciem prawego kolana i odwrotnie; klepnięcie prawą ręką uniesionej z tyłu prawej stopy..
- LENIWE ÓSEMKI
Ćwiczenie poprawia poczucie równowagi , koordynację, zdolność postrzegania obydwoma oczyma, płynność pisania.
Polega na rysowaniu na papierze lub tablicy wolnym, płynnym, nieprzerwanym ruchem symbolu nieskończoności ( położona ósemka). Zaczynamy od środka, rysując w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara, następnie zgodnie z ruchem. Zakreślamy ósemkę po 5 razy każdą ręką osobno lub 5 razy dwiema rękami razem.
Inne odmiany tego ćwiczenia to:
- pisanie ręką w powietrzu - kciuk na wysokości oka w linii środkowej ciała na odległość łokcia. Trzymając głowę nieruchomo zakreślamy kciukiem poziome ósemki w powietrzu, wodząc za palcem wzrokiem. Ćwiczenie powtarzamy 3 razy każdą ręką.
- „Słoń „– wykonujemy te same ruchy co przy „leniwych ósemkach”, tak jakby robił to słoń. Lewe ucho na prawym ramieniu , ramię wyciągnięte niby trąba słonia. Wzrokiem śledzimy ruchy końców palców, które malują wzór ósemki.
- PISANIE SYMETRYCZNE OBURĄCZ
Ćwiczenie to wymaga wykorzystania obydwóch półkul mózgowych, poprawia orientację w przestrzeni, ułatwia zapamiętywanie.
Polega na rysowaniu obydwiema rękami jednocześnie, nie odrywając ołówka od papieru. Zaczynamy odo prostych rysunków: choinka, domek, motyl, wykonując lustrzane ruchy. Wykorzystujemy to ćwiczenie do zapisywania słów czy wzorów, które chcemy zapamiętać. Można też pisać ręką w powietrzu lub na plecach kolegi.
- ZIEWANIE ENERGETYCZNE
Ćwiczenie to polega na masowaniu mięśni przyżuchwowych, a przez to wpływa na poprawę koncentracji uwagi oraz rozluźnienie napiętych mięśni np. na skutek stresu.
BARDZO WAŻNE! Woda jest jedną z najważniejszych substancji w ciele człowieka, stanowi od 45 - 75% jego całkowitej wagi. Jest konieczna nie tylko do życia ale i do uczenia się. Odgrywa ważną rolę w elektrycznej aktywności ciała, dystrybucji tlenu i odżywiania. Regularne picie wody małymi łykami utrzymuje ciało nawodnionym i pracującym z optymalną efektywnością. Osoby zdrowe powinny pić dziennie około 1 litra wody na 45 kg wagi ciała.
Dlatego też warto pozwolić swoim uczniom popijać wodę w czasie trwania zajęć, a szczególnie przed czy po ćwiczeniach „gimnastyki mózgu”. Gimnastyka mózgu jest niefarmakologiczna, prosta i bardzo efektywna. Zachowuje dobre zgranie układu: umysł – ciało, pomaga wszystkim w ogólnym uczeniu się i rozumieniu, prowadzi do szybkiego i skutecznego sposobu zmiany stanu fizycznego i psychicznego uczniów.
Problemy w akceptacji „gimnastyki mózgu” spowodowane są tym, że ćwiczenia wydają się zbyt proste, by działały. Większość z nas wierzy, że jeżeli program nie jest trudny, kosztowny i wymagający wiele czasu to jest mniej wartościowy. Gdy wyjdziemy poza takie myślenie, odkryjemy, że proste rozwiązania przynoszą najlepsze wyniki.
LITERATURA:
- „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy Kinezjologii Edukacyjnej” - dr Carla Hannaford Oficyna Wydawnicza „Medyk”; Warszawa 19998
- „Przyspieszone uczenie się w klasie” - Alistair Smith Wojewódzki Ośrodek Metodyczny; Katowice 1997
- Materiały z kursu w zakresie wspierania harmonijnego rozwoju wg metody Kinezjologii Edukacyjnej dr Paula Dennisona Wrocław 1997
