mgr Ilona Hankus
SP nr 6 integracyjna
Bielsko -Biała
POTRZEBA INTEGRACYJNEGO SYSTEMU KSZTAŁCENIA Integracja – według „Słownika wyrazów obcych” 1 oznacza zespolenie, scalenie, tworzenie całości z części. Integracja niepełnosprawnych w społeczeństwie oznacza włączenie tych osób w normalne życie codzienne przez różne formy kształcenia i przygotowania do pracy zawodowej oraz aktywnego udziału w życiu społecznym.
Osoby niepełnosprawne żyły wśród pełnosprawnych od zarania ludzkości. Było tak dzięki ludzkiemu stosunkowi jednostek do innych osób, zdrowemu rozsądkowi rodziców upośledzonych dzieci, jednostkowym osiągnięciom upośledzonych, wartościom niektórych kultur, wierzeniom religijnym, obyczajom i nieistnieniu do ok. XVIII wieku zorganizowanych instytucji opiekuńczych.
Od drugiej wojny światowej rozwijany jest świadomie i planowo system integracyjny. Polega on na stosowaniu odpowiednich działań zmierzających do włączenia osób niepełnosprawnych w zwykłe formy życia indywidualnego, zbiorowego i odpowiednie zaspokajanie w tej sytuacji ich potrzeb. Jest to wyższa forma stosunku społeczeństw do osób niepełnosprawnych, powodów urazów, chorób somatycznych, psychicznych i społecznych.
Integracja to respektowanie ludzkich wartości, wyraża się ona w zaniechaniu podziału między pełno i niepełnosprawnych i realizowana jest we wzajemnych kontaktach.
Integracja to także wychodzenie w stronę potrzeb osobom niepełnosprawnym dotyczących leczenia, życia w rodzinie, kształcenia, pracy, czasu wolnego i życia w osiedlu oraz przygotowanie ich do pełnienia odpowiednich ról.
Integracja ma wartość dla dziecka niepełnosprawnego, dla klasy, do której uczęszcza, całości szkoły i społeczeństwa. Zasadniczą zaletą integracji jest to, że niepełnosprawne dziecko przygotowane jest do późniejszego życia w zwykłej grupie społecznej. Pełnosprawni uczniowie uczą się tolerancji na odmienność, mają szansę udzielenia im pomocy.
Integracja sprzyja wszechstronnemu rozwojowi dzieci nie tylko niepełnosprawnych. Dostarcza wszystkim więcej różnorodnych doświadczeń społecznych, dzięki czemu stymuluje ich rozwój społeczno - emocjonalny. Stwarza lepsze warunki nauczania, ponieważ nauka odbywa się w mniejszych grupach i z wykorzystaniem różnorodnych form i metod. Daje szansę wyrównania opóźnień i braków poprzez wzbogacenie procesu nauczania terapią prowadzoną przez specjalistów zatrudnionych w placówce integracyjnej. Sprzyja rozwijaniu uzdolnień i talentów u dzieci, ponieważ nauczyciele zwracają większą uwagę na indywidualny rozwój każdego dziecka.] -->
Obecność dzieci niepełnosprawnych w zwykłej szkole ułatwia kadrze zrozumieć niektóre problemy dzieci pełnosprawnych, bowiem różnice np. w uczeniu się między nimi a niepełnosprawnymi istnieją w odmiennych metodykach nauczania, a nie w jakości. Przyczynia się ona do doskonalenia metod nauczania, może wzbogacić niektóre partie programu nauczania. Zróżnicowana klasa stwarza pewne trudności, ale to one są dźwignią postępu. Jednorodność grupy tej szansy nie daje. Pełnosprawni uczą się, że „inny” nie znaczy gorszy. Słowem uczestnictwo dzieci niepełnosprawnych w zwykłej szkole czyni ją lepszą dla wszystkich.
Cele i zadania kształcenia dzieci w klasach integracyjnych :
1. Nauczanie i wychowanie uczniów zdrowych i niepełnosprawnych w warunkach szkoły ogólnodostępnej poprzez:
· integrację dzieci niepełnosprawnych i zdrowych w naturalnym środowisku rówieśniczym,
· diagnozę potrzeb specjalnych każdego dziecka w klasie,
· nauczanie wielopoziomowe w ramach wspólnego programu nauczania poprzez:
- modyfikowanie programu nauczania do potrzeb i możliwości każdego ucznia, w zakresie treści i metod oraz tempa uczenia się poszczególnych dzieci,
- aktywne metody oparte na współpracy,
- tworzenie indywidualnych programów nauczania w zależności od potrzeb i możliwości każdego ucznia,
· kreowanie sytuacji dających możliwość twórczego rozwoju dziecka przez różnorodną działalność,
· stymulowanie rozwoju dziecka oraz przygotowanie do przyszłego, na miarę możliwości samodzielnego włączenia się w życie społeczne.
2 Pedagogizacja rodziców poprzez:
· zapewnienie rodzicom odpowiedniej informacji na temat integracji,
· przeprowadzenie warsztatów dotyczących umiejętności wychowawczych,
· czynne włączenie rodziców w życie szkoły.
3. Partnerstwo we współpracy z rodziną poprzez:
· rozpoznawanie potrzeb dzieci,
· planowanie pracy wychowawczej,
· konsultacje, warsztaty,
· pomoc w wychowaniu dziecka.
4. Kształtowanie postaw prospołecznych w stosunku do osób słabszych, młodszych, niepełnosprawnych oraz kształtowanie postaw prospołecznych osób niepełnosprawnych w stosunku do osób zdrowych poprzez:
· organizowanie otwartych imprez okolicznościowych (ślubowanie, mikołajki, zabawa karnawałowa, Dzień Babci i Dzień Dziadka, powitanie wiosny, Dzień Matki, Dzień Dziecka, zakończenie roku szkolnego itp.),
· organizowanie zajęć pozalekcyjnych,
· tworzenie kół zainteresowań, świetlicy.
Dobór dzieci do klasy integracyjnej
Powszechne jest zmniejszanie liczebności dzieci sprawnych i włączanie 3 - 5 dzieci niepełnosprawnych. Zwiększanie liczby dzieci niepełnosprawnych nie powinno być praktykowane. Powinno przyjmować się tylko tyle dzieci i z takimi zaburzeniami, którym jesteśmy w stanie pomóc. Dla dzieci niepełnosprawnych ta instytucja nie może być tylko przechowalnią, lecz miejscem, gdzie zdobywają umiejętności, wiedzę i otrzymują niezbędną terapię.
Wydaje się, że najkorzystniej funkcjonuje grupa integracyjna, gdy włączamy do niej z różnego rodzaju zaburzeniami i o różnym stopniu. Nauczyciel unika wtedy niebezpieczeństwa dzielenia dzieci na dwie grupy: sprawnych i niesprawnych, dzieci zaś uczą się, że niepełnosprawność jest jedną z cech i wiążą się z nią konkretne ograniczenia, ale pod względem innych cech nie różnimy się. Zawsze też należy przemyśleć decyzję przyjęcia dziecka z głębokim i sprzężonym kalectwem czy będziemy umieli mu pomóc i czy jego problemy nie będą zbyt dużym obciążeniem dla grupy.
Przy tworzeniu grupy powinniśmy zwrócić uwagę na wszystkich kandydatów. Rodzice tzw. zdrowych dzieci często wybierają placówkę integracyjną, dlatego, że rozwój ich pociechy budzi niepokój. Dziecko jest nadpobudliwe, zahamowane, nadmiernie wrażliwe, ma np. opóźnioną sprawność graficzną albo zaburzenia mowy. Ci rodzice wybierając integrację kierują się tym, że ich dziecko potrzebuje specjalnej pomocy lub opieki. Rzeczywiście dla tych dzieci jest bardzo dobrym rozwiązaniem, ale może się zdarzyć, że tak naprawdę mamy nie czworo, lecz np. dziesięcioro niepełnosprawnych podopiecznych.
Zanim podejmie się decyzję o przyjęciu, należy postawić sobie w odniesieniu do każdego kandydata pytanie, czy to jest dobre dla tego dziecka i pozostałych uczestników grupy.
Dobór nauczycieli specjalistów Wprawdzie w ustawie o systemie oświaty jest napisane, że w grupie integracyjnej może być zatrudniony równolegle drugi nauczyciel, ale każdy, kto ma w praktyce do czynienia z integracją, wie, że „może” należy zastąpić słowem „musi”.
Prowadzenie przez jednego nauczyciela dwudziesto-osobowej grupy, w której jest czworo dzieci niepełnosprawnych, mija się z celem. Powinno więc być dwóch nauczycieli, w tym jeden pedagog specjalny. Poza kompetencjami zawodowymi, obydwaj powinni się nawzajem akceptować i umieć współpracować. Wymienione cech osobowe są ważne podczas planowania pracy oraz dla realizowania zadań dydaktycznych i skutecznego oddziaływania wychowawczego na dzieci.
W każdej placówce integracyjnej powinni być specjaliści: psycholog, logopeda, rehabilitant. Ich obecność jest korzystna dla dzieci, ponieważ mogą mieć terapię w czasie pobytu w szkole; dla nauczycieli – na bieżąco mogą korzystać z wiedzy i wsparcia kolegów, oraz dla rodziców, gdyż zwalnia ich z uciążliwych dojazdów do różnych poradni. Szczególne zadanie mają specjaliści w szkołach, gdzie mogą prowadzić skuteczne działania korekcyjne i profilaktyczne.
Kończąc uwagi na temat integracji, wskazać należy na wychowawcze aspekty modelu integracyjnego. Integracja zakłada współpracę nauczycieli i dzieci. Tym samym ogranicza miejsce dla rywalizacji. Współpraca i współdziałanie są takimi formami grupowej aktywności, które uczą zauważania potrzeb innych osób, możliwości i ograniczeń, porozumiewania się, rozwiązywania konfliktów. Wybierając współdziałanie w miejsce rywalizacji, nie tylko chronimy dzieci przed możliwymi zaburzeniami zachowania, lecz również rozwijamy u nich umiejętności społeczne.
1. Słownik wyrazów obcych. Warszawa 1971, PWN
2. A. Florek „Integracja dzieci sprawnych i niepełnosprawnych” Edukacja i Dialog nr2,1999.
