www.szkolnictwo.pl

Podejmując ponownie próbę napisania tej pracy należy stwierdzić, że w dosyć niewielkim stopniu oparłam się poprzednio na książce M. Dziewieckiego pt. „Psychologia porozumiewania się” a w szczególności na rozdziale „Granice komunikowania asertywnego”, ponieważ, chciałam wykazać bardziej specyfikę placówki oświatowej w jakiej pracuję i co się z tym wiąże problemów w komunikacji z dziećmi niepełnosprawnymi ruchowo. Mam nadzieję, że teraz w szerszym zakresie ukaże problematykę w komunikowaniu się z dziećmi o dysfunkcjach narządów ruchu. Gdzie granice komunikacji są czasami aż nadto wyraźne tak samo jak ich widoczne schorzenie, które stanowi dla tych dzieci główny powód frustracji, zniechęcenia, czy porażek w życiu szkolnym i osobistym. Nie oznacza to wcale, że osoby te w rozmowie skupiają się wyłącznie na swej chorobie, ale w podtekstach przekazują komunikaty, że to właśnie jest główna przyczyna ich niepowodzeń życiowych.

Pracuję w Szpitalu Kompleksowej Rehabilitacji i Ortopedii Dzieci Przewlekle Chorych i Kalekich „Górka” w Busku-Zdroju jako nauczyciel matematyki i wychowawca pozalekcyjnych zajęć szkolnych. Codziennie stykam się z wychowankami niepełnosprawnymi ruchowo. Stopień ich niepełnosprawności jest bardzo różny- począwszy od dzieci z lekkim skrzywieniem kręgosłupa, a skończywszy na ciężkich przypadkach z mózgowym porażeniem dziecięcym. Grupa z którą pracuję to uczniowie w wieku 12-19 lat w normie intelektualnej lub lekko upośledzonych.

W przypadku dzieci z nieznacznymi wadami postawy trudno doszukać się kłopotów z komunikowaniem związanych z niepełnosprawnością.. Uczęszczają oni do normalnych szkół, prowadzą podobny tryb życia jak ich zupełnie zdrowi rówieśnicy. W tej pracy postanowiłam się skupić zatem na wychowankach z mpdz, oraz pokrzywdzonych w wypadkach komunikacyjnych.

Na pierwszym planie postawiłabym tutaj krótki opis związany z problemami w komunikowaniu się dzieci z chorobami narządów ruchu, aby móc wykazać bariery wynikające z komunikacji nauczycie – wychowanek. Dzieci te w zależności od stopnia choroby posiadają różnego rodzaju deformacje kończyn i to zarówno dolnych jak i górnych. Od samego początku życia swoim wyglądem przyciągają „ciekawość” innych ludzi, powodując u tych dzieci zawstydzenie i strach przed otoczeniem, co w konsekwencji prowadzi do izolacji od środowiska zewnętrznego. Ponieważ, w związku z chorobą, dzieci niepełnosprawne najczęściej przebywają z rodzicami lub opiekunami to mają z osobami dorosłymi lepsze relacje, rówieśnikom ufają mniej. Może to także wynikać z faktu, że w przeszłości zetknęły się z niezrozumieniem, szyderstwami, odrzuceniem, brakiem tolerancji przez inne dzieci. Nasze społeczeństwo w dalszym ciągu nie jest jeszcze gotowe do pełnej integracji z osobami niepełnosprawnymi, choć należy napisać, że na przestrzeni lat wiele zmieniło się na lepsze. Mimo to bariery architektoniczne, niezdrowa ciekawość ze strony sprawnych ludzi powodują, że dzieci te czują się niejednokrotnie odrzucone, wyizolowane, nie potrafią załatwić niektórych spraw (także urzędowych), z którymi ich pełnosprawni rówieśnicy nie mają problemów. Zamykają się w sobie i unikają kontaktów ze światem zewnętrznym. Tym samym ich komunikowanie się z otoczeniem staje się sporadyczne i ubogie. Co nie oznacza wcale, że potrzeba komunikacji u tych dzieci zanika, wręcz w miarę upływu lat potęguję się aż do momentu kiedy znajdą się one w otoczeniu, które jest dla nich przyjazne, czyli gdy zobaczą innych rówieśników z podobnymi schorzeniami, oraz osoby u których swoim zachowaniem i wyglądem nie wzbudzają sensacji. Jak chociażby nauczyciele, czy personel medyczny szpitala. Z reguły po krótkim okresie aklimatyzacji dzieci te upewniając się, że są w otoczeniu im przyjaznym bardzo szybko otwierają się i potrafią całymi godzinami opowiadać o sobie, o swojej rodzinie odkrywając całą najbardziej intymną sferę siebie przed wychowawcą. Znajdują tutaj zrozumienie i jednocześnie szukają rad w rozwiązywaniu problemów, w ten sposób zawiązują się więzi, które niestety mają swe niezbyt pozytywne strony. Z naturalnego powodu jakim jest to, że dana osoba odsłaniając siebie, chce uzyskać potwierdzenie czy wręcz upewnienie się co do własnych przekonań lub sposobów przeżywania. W konsekwencji oczekuje od nauczyciela pewnej formy ochrony i przejęcia odpowiedzialności za swoją osobę, nierzadko też takie dzieci dla potwierdzenia zaufania jakim nas obdarzyły chcą aby wychowawcy opowiadali im o samych sobie i odsłaniali się ze swojej prywatności. Tutaj właśnie pojawia się granica w komunikowaniu z dzieckiem chorym ruchowo i ustalenie tej strefy przy poszanowaniu obydwu stron bywa niezwykle delikatne i trudne, aby nie zranić uczuć wychowanka, który tak bardzo nam zaufał. Nie można mówić zbyt szczegółowo o naszych przekonaniach, odczuciach, przeżyciach, które mogą zaniepokoić takie dziecko, bo takie rozmowy mogą powodować u tych dzieci niezawinione napięcia i niepokoje trudne do przezwyciężenia.

Biorąc pod uwagę fakt, że wiele przeżyć z życia naszych pacjentów stanowią doznania bolesne, czy to związane z ich dotychczasowym życiem, czy też na skutek długotrwałej hospitalizacji i związanej z nią wieloma cierpieniami fizycznymi, jak chociażby operacje, długotrwała rehabilitacja, dzieci te stają się bardziej wrażliwe na odczuwanie swoich przeżyć w komunikowaniu się. Odkrywanie przez nich swoich odczuć w rozmowach polega wcale nierzadko na obarczaniu samego siebie za swoją sytuację. Postrzegają one siebie przez pryzmat swojej choroby i związanej z nią bezradności. Głównym zadaniem w tym momencie jest powstrzymanie przez nauczyciela takiej rozmowy, do czasu aż dziecko odzyska równowagę psychiczną i wskazanie właściwego prawidłowego odbioru samego siebie poprzez złożoność osobowości jakim jest każdy z nas, a zatem niepowtarzalny i zasługujący na uznanie i szacunek innych ludzi jako człowiek. Wychowanie polega na tym, że pozwolę sobie zacytować słowa z publikacji wymienionej na samym początku tej pracy (M.Dziewiecki, Psychologia porozumiewania się) „na uczeniu dojrzałej postawy wobec przeżywanych emocji”, jak również wyrabianiu cierpliwości w obliczu cierpienia przed jakim często staje dziecko niepełnosprawne ruchowo przy jednoczesnym zachowaniu swojej sfery intymności i poszanowaniu prywatności drugiego człowieka.

Niewątpliwie tematyka związana z granicą w komunikowaniu się z dzieckiem niepełnosprawnym ruchowo może stanowić obszerną polemikę wielu prac z dziedziny pedagogicznej, co w przypadku naszej szkoły jest zagadnieniem bardzo ważnym i w dalszym ciągu nie rozwiązanym do końca. Ten limes w odniesieniu do każdego dziecka będzie musiał przebiegać inaczej, jak zresztą każdy z nas jest inny i inaczej postrzega świat. Trzeba ukazać wychowankowi jak wielką rzeczą jest prywatność każdego z nas a zwłaszcza jego niezwykła osobowość; dar otrzymany od narodzin aż do końca życia, który musi być chroniony, a jednocześnie służący do komunikowania się z innymi ludźmi, gdyż jesteśmy wszyscy integralną częścią społeczeństwa, gdzie każdy ma swoje miejsce. Granicą w przypadku tego komunikowania się jest moim zdanie zachowanie autentyczności i wzajemnego szacunku bez wkraczania w kłamstwo i obłudę. Poznanie granic w komunikowaniu się i to nie tylko z dziećmi przewlekle chorymi, umożliwi uniknięcia wielu napięć, czy nawet konfliktów. Sądzę, że przed nami ludźmi jest jeszcze daleka droga, ale kierunek już chyba znamy.