Obawy i strach przed szkołą – jak sprawdzić i przygotować predyspozycje dziecka do nowych warunków oraz pomóc w adaptacji w nowym otoczeniu? Dziecko z chwilą podjęcia nauki szkolnej staje się uczniem, wchodzi w nowe otoczenie, styka się z nowymi wymaganiami, przeciwnościami, ma obawy i boi się. Skupia się na nim uwaga zarówno rodziców, ale i nauczycieli, wychowawców, którzy albo karzą i krzyczą, albo nagradzają i chwalą.
mgr Renata Woronowicz
Obawy i strach przed szkołą – jak sprawdzić i przygotować predyspozycje dziecka do nowych warunków oraz pomóc w adaptacji w nowym otoczeniu?
Dziecko z chwilą podjęcia nauki szkolnej staje się uczniem, wchodzi w nowe otoczenie, styka się z nowymi wymaganiami, przeciwnościami, ma obawy i boi się. Skupia się na nim uwaga zarówno rodziców, ale i nauczycieli, wychowawców, którzy albo karzą i krzyczą, albo nagradzają i chwalą. Uczeń na skutek tak różnych opinii o własnym postępowaniu jest zdezorientowany i nie wie, kto ma rację, nie wie również, czy to, co robi, jest dobre i słuszne czy złe. Konsekwencje takich i podobnych sytuacji dla rozwoju dziecka mogą być katastrofalne w skutkach.
Każdy z rodziców zastanawia się, jak będzie się uczyło jego dziecko w szkole, czy sprosta stawianym mu wymaganiom, czy nie okaże się niedojrzałe do szkoły.
Dobre oceny, jakich oczekuje od dziecka rodzic, nie zależą jedynie od jego rozwoju umysłowego i fizycznego. Nie zawsze dzieci, które w wieku przedszkolnym określano jako inteligentne, zdolne okazują się w szkole dobrymi uczniami. To co w pojęciu wielu rodziców gwarantuje dobre uczenie się tj. pamięć, w warunkach szkolnych jest inaczej oceniana niż w przedszkolu.
Inny charakter ma zdolność zapamiętywania piosenek, wierszyków w wieku przedszkolnym, a inny charakter zapamiętywania materiału lekcyjnego i zdolność przypomnienia go sobie w momencie, gdy żąda tego nauczyciel.
Do dojrzałości dziecka do nauki szkolnej, pod uwagę należy wziąć trzy aspekty wchodzące w skład rozwoju psychofizycznego. Są to:
· rozwój umysłowy,
· rozwój fizyczny (odporność na zmęczenie i choroby),
· rozwój społeczny.
Prawidłowy rozwój psychofizyczny gwarantuje dojrzałość szkolną u dziecka 6-7 letniego. Wpływ na prawidłowy rozwój mają czynniki biologiczne, środowiskowe i wychowawcze.
Prawidłowy rozwój psychiczny odpowiedni do wieku to:
· zasób pojęć,
· wiadomości,
· stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji,
· swoboda wypowiadania się,
· zdolność zapamiętywania,
· zdolność myślenia.
W przypadku dziecka wstępującego do szkoły konieczne jest:
· aby miało wyrobioną zdolność koncentracji uwagi,
· umiejętność uczenia się „na żądanie”,
· umiejętność odtworzenia prostych kształtów, co wymaga odpowiednio sprawnych rąk,
· odpowiednia motywacja,
· zainteresowanie nauką i szkołą,
· było obowiązkowe i systematyczne.
Ważna jest dojrzałość emocjonalna dziecka, dzięki której staje się bardziej opanowane i potrafi radzić sobie trudnych sytuacjach.
Dziecko przychodzące do szkoły z pewnym zasobem wiadomości nabytych w domu jest ciekawe otaczających go zjawisk, nastawione jest na ich poznawanie i ma wyrobione już pewne nawyki np:
· umiejętność słuchania,
· podporządkowywania się poleceniom,
· skupianie uwagi,
· systematyczność.
Dziecko poznaje rzeczy i zjawiska nie tylko przyglądając się im, ale zadając bardzo dużo pytań dotyczących interesujących je rzeczy. Jakość i ilość informacji posiadanych przez dziecko, zależy w dużej mierze od rodziców. Poza przekazywaniem informacji, wiadomości o otaczającym je świecie, pobudzają oni dziecko do samodzielnych obserwacji, rozbudzają jego ciekawość i zainteresowania.
Dziecko prawidłowo rozwinięte potrafi zdobytą wiedzę wyrazić przez rysunek, w mowie, w codziennych czynnościach, w rozmowach z rówieśnikami, rodzicami i rodzeństwem.
Ta rola spoczywa na rodzicach, nauczycielu, którzy rozwijają słownik dziecka. Odpowiedni zasób słów jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka. Od stanu mowy dziecka zależy w znacznej mierze jego nauka, która ma później szczególny wpływ na czytanie i pisanie.
- Realizacja założeń wymaga traktowania ucznia w taki sposób, aby uwzględniać jego indywidualne predyspozycje i potrzeby
Nauczyciel powinien być rzecznikiem interesów i potrzeb dzieci. Edukacja zaś nie może sprowadzać się wyłącznie do zaspokajania potrzeb poznawczych, ale również uznawać wagę potrzeb psychologicznych (bezpieczeństwa, przynależności, akceptacji itp.).
Rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb edukacyjnych uczniów dotyczyć musi zarówno tych z zaburzeniami i defektami rozwojowymi, jak i przeciętnych oraz wybitnie zdolnych. Tylko część czynników znajduje się w dziecku, pozostałe są związane z decyzjami podejmowanymi przez nauczycieli. Nauczyciel nie powinien "etykietować" uczniów, którzy mają znacznie większe trudności w nauce niż jakiekolwiek inne dzieci.
Podstawowe tezy to uznanie, że:
- każde dziecko może mieć trudności w szkole;
- trudności mogą wskazywać na to, co należy zmienić w stylu nauczania, zmiany w stylu pracy nauczyciela, oraz do poprawy warunków nauki wszystkich dzieci;
- nauczycielom potrzebne jest wsparcie również ze strony rodziców.
Rozumiane potrzeby edukacyjne wymagają zmiany nauczania i pomocy dzieciom w ich wejściu do nowego otoczenia. Nauczyciel powinien zwrócić uwagę na różnorodność zajęć, refleksji w uczeniu się dzieci, odpowiednią organizację czasu. Uczniów zachęcać do wspólnej pracy, dzielenia się pomysłami.
Oprócz zasobu pojęć, wiadomości i prawidłowej wymowy dzieci wstępujące do szkoły powinni mieć prawidłowy rozwój sprawności ruchowej. Dziecko mało sprawne fizycznie jest niezręczne, unika gier i zabaw ruchowych. Z trudem i niechętnie lepi z plasteliny, wycina, a jego prace plastyczne są nisko oceniane. W rysunkach dominują linie krótkie, przerywane, sztywne. Mają bardzo słabą sprawność rąk, co może spowodować trudności w nauce pisania.
Bardzo ważnym wskaźnikiem dojrzałości szkolnej dziecka jest odpowiedni rozwój społeczny, tj. umiejętność podporządkowania się, ustępowania, poczucie obowiązku, samodzielność i zaradność życiowa. Nad tym od samego początku powinni pracować zarówno rodzice jak i później nauczyciele .
Dzieci zbyt onieśmielone, zahamowane, izolujące się od grupy są zwykle niepewne siebie i trudno się tym dzieciom zaadoptować. Dzieci natomiast nadpobudliwe, zbyt pewne siebie, agresywne, niespokojne także mają trudniej w szkole i też nad nimi trzeba pracować. Dzieci te często dezorganizują pracę i można je również określić jako niedojrzałe społecznie do szkoły.
Ważnym też aspektem dojrzałości szkolnej jest motywacja i zainteresowanie nauką- nad tym muszą pracować przede wszystkim rodzice. Dziecko zainteresowane od najmłodszych lat nauką i odpowiednio zmotywowane, potrafi samo poradzić sobie w trudnych sytuacjach, a szkoła nie będzie stanowić problemu w kształtowaniu jego osobowości.
Prawdziwa integracja ucznia z nowym otoczeniem wymaga przejścia od percepcyjno-odtwórczych form aktywności dziecka i frontalnego stylu nauczania do form percepcyjno-innowacyjnych i aktywizujących.
Bibliografia:
- Kształcenie blokowe. „Biblioteczka Reformy” MEN nr 8, Warszawa kwiecień 1999.
- Dryden, J. Vos, Rewolucja w uczeniu, Poznań 2000.
- Biała Księga: Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa. WSP-TWP, Warszawa 1997.
- M. Czarnomski, O obowiązku szkolnym..., „Edukacja”, 2001, nr 2,
- O reformie programowej. Kształcenie zintegrowane. „Biblioteczka Reformy” nr 7, Warszawa 1999.
- L. Press-Kuchta, Uczeń zdolny i mało zdolny w koncepcjach jawnego doboru kla,„Edukacja”2001nr4 Opracowała: Renata Woronowicz
