www.szkolnictwo.pl

         Istotą zadań należących do wychowawcy klasy jest sprawowanie bezpośredniej opieki nad uczniami i kierowanie życiem zespołowym klasy. Nauczyciel prowadzi w powierzonej mu klasie planową pracę zmierzającą      do pełnej realizacji celów wychowawczych szkoły, przede wszystkim przez wytworzenie zwartego zespołu uczniowskiego, świadomie współdziałającego  z nauczycielami wychowawcami w pracy nad osiąganiem przez klasę jak najlepszych wyników w nauce i zachowaniu. Wartością zawodu nauczyciela jest wychowanie człowieka, który posiada odpowiedni zasób wiedzy koniecznej do podejmowania słusznych decyzji. Nauczyciel – wychowawca sam musi mieć wiedzę o faktach dotyczących przynajmniej tych dziedzin współczesnej nauki, które najbardziej wpływają na nasze indywidualne i społeczne życie oraz stosunek do siebie i innych, do przyrody i całości dziedzictwa kulturowego.
Funkcja wychowawcy jest niezmiernie ważna w dzisiejszych czasach, zwłaszcza przy obecnym zatracaniu przez ludzi podstawowych wartości moralnych.
         Praca wychowawcy klasy stanowi pewną całość mieszczącą się    w różnych strukturach mikrosystemu wychowawczego szkoły. W całości zadań i działań wychowawcy klasy można wyodrębnić dwie kategorie. Pierwsza z nich zawiera działania administracyjne, opiekuńcze i organizatorskie. Stanowią one części składowe tzw. rejestru czynności wychowawcy klasy. W drugiej kategorii zawierają się działania i zadania nadające pracy wychowawcy klasy walor systemowości: koordynowanie, integrowanie działalności wychowawczej  w odniesieniu do pracy szkolnej.
Administrowanie, jako funkcja wychowawcy klasy, polega na regulowaniu działalności klasy jako grupy formalnej w sprawach dotyczących wewnętrznego życia klasy, czyli dziennik lekcyjny, arkusze ocen, świadectwa promocyjne oraz w stosunkach z otoczeniem: sprawozdania, opinie. Ta działalność wychowawcza pełni rolę pomocniczą i nie może być uważana za sposób realizowania podstawowych zadań wychowawczych. Jednak administrowanie musi być traktowane jako nieodzowny element całokształtu działalności wychowawcy.
         Wychowawca powinien na bieżąco gromadzić informacje dotyczące następujących zagadnień: stan i warunki życia klasy, wytyczne i zamierzenia wychowawcze, nauka szkolna, kierunki zorganizowanej działalności klasy, koordynacja pracy wychowawczej, sytuacja wychowawcza w klasie.
Wynika to z tego, iż klasa jest grupą poddaną przewodnictwu i kontroli nauczyciela – wychowawcy , który nie tylko czuwa nad przebiegiem procesów wychowawczych, ale je kształtuje, celowo i świadomie wpływa na bieg wydarzeń i stosunki w klasie.
         Ważnym zagadnieniem dotyczącym pracy wychowawczej nauczyciela jest współpraca z rodzicami. Rodzice oczekują od wychowawcy informacji                 o swoich dzieciach nie tylko na temat ich niepowodzeń, ale i na temat sukcesów szkolnych. Wychowawca ma za zadanie uświadomić rodziców, że wielostronny rozwój dziecka zależy od wspólnie realizowanych działań. Współpraca                z domem rodzinnym pozwala na wymianę opinii i spostrzeżeń w sprawie rozwoju fizycznego lub społecznego ucznia. Często wychowawca stara się sugerować rodzicom określone formy oddziaływań wychowawczych,                       za pomocą których mogliby pomóc swoim dzieciom w rozwiązywaniu problemów. Otwartość, szczerość, komunikatywność to cechy, które ułatwiają wychowawcy nawiązywanie poprawnych kontaktów z rodzicami. Nauczyciel – wychowawca powinien czynić starania, aby  osiągnąć maksimum zaufania z ich strony.
Recepta na dobrą współpracę z rodzicami:
·        nie uważać, że zawsze mamy rację i że wszystko wiemy,
·        nie trzymać się kurczowo utartych schematów,
·        trzeba patrzeć, słuchać, odczuwać i poszukiwać,
·        zawsze być gotowym, by pomóc rodzicom rozwiązać problem,
·        być szczerym, komunikatywnym i otwartym,
·        być elastycznym, otwartym na zmiany i propozycje,
·        krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować.
Ponadto ważnym warunkiem skutecznej współpracy wychowawca – rodzic jest całkowicie dobrowolny w niej udział, gdyż obie strony winne być świadome współpracy, jak również korzyści z nią związanych.
         Opieka nad wychowankami jest podejmowana jako zespół planowanych decyzji i czynności spełniających różnorodne funkcje w stosunku do procesu rozwoju psychicznego i fizycznego poszczególnych uczniów i całych zespołów klasowych. Wychowawca klasy jest w szkole osobą najbliższą uczniowi z jego „dorosłego” otoczenia. Więzi łączące wychowawcę z wychowankami predysponują go do spełniania szczególnie ważnej roli w ramach działalności opiekuńczej szkoły. 

·        zwracanie szczególnej uwagi na uczniów mających trudności w nauce,
·        analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych uczniów,
·        dbanie o regularne uczęszczanie wychowanków do szkoły,
·        ułatwianie uczniom właściwego organizowania i wykorzystania czasu wolnego,
·        badanie przyczyn niewłaściwego zachowania się uczniów, udzielanie pomocy, rad i wskazówek uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji wychowawczej,                                                                              
·        otaczanie opieką uczniów dojeżdżających do szkoły,
·        odbywanie częstych spotkań z rodzicami szczególnie tych uczniów, którzy wymagają opieki pedagogicznej,
·        rozpoznawanie sytuacji ze środowisk zaniedbanych oraz podejmowanie odpowiedniej działalności profilaktycznej i resocjalizacyjnej,
·        rozwijanie różnorodnych form pracy z uczniem zdolnym i uczniem mającym trudności w nauce, zwiększenie zasięgu oddziaływania różnych form pracy pozalekcyjnej.
Zadania i postulowane działania opiekuńcze wychowawcy można podzielić na:               badawczo – kontrolne, które wymagają zbierania informacji o poszczególnych           uczniach i ich środowisku rodzinnym,
profilaktyczne –planowanie i zorganizowanie formy względnie trwałej opieki,
opiekuńcze wymagające nie tylko znajomości dziecka w szkole i poza nią, ale także znajomości opinii uczniów na różne tematy związane z ich pracą,     z życiem codziennym, perspektywami i planami. Praca wychowawcy w tych zakresach może dać bogaty materiał pozwalający na postawienie diagnozy sytuacji w klasie oraz na znalezienie środków zaradczych. W ten sposób można też zapobiec przypadkom drugoroczności, nagannemu sposobowi zachowania się uczniów czy nawet bierności.
         Specyficzną kategoria zadań wychowawcy jest otoczenie specjalną opieką dzieci znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, w trudnych warunkach materialnych oraz dzieci z zaburzeniami rozwojowymi.
         Dla nauczyciela – wychowawcy ważne jest organizowanie pracy  z zespołem klasowym, które powinno polegać na takim wykorzystaniu możliwości uczniów, aby można było osiągnąć założone efekty wychowawcze. Organizatorska funkcja wychowawcy klasy odnoszona do pracy z zespołem uczniów winna zmierzać do zmian w strukturze tego zespołu pod różnymi względami. Wychowawca pragnie poprawić stan stosunków społecznych panujących w klasie, spowodować większą aktywność uczniów biernych, podnieść poziom dojrzałości społeczno – moralnej i obyczajowej swoich wychowanków, zracjonalizować sposób ich pracy w szkole i poza nią.   Zatem organizowanie pracy wychowawczej z klasą polega na stworzeniu warunków, w których wychowanie dzieci wyrażać się będzie w ich udziale w pracy całego zespołu klasowego -  w fazie planowania, realizacji, kontroli   i oceny wyników.
         Ważną funkcją wychowawcy klasy w systemie wychowawczym szkoły jest koordynacja działań klasy ze szkołą i innymi organami pozaszkolnymi. Funkcja ta polega na aktywnym stwarzaniu takich warunków, aby czynności innych osób pracujących z jego klasą nie były ze sobą sprzeczne i żeby wysiłek każdej z tych osób składał się na obraz harmonijnej współpracy prowadzącej  do realizowania podstawowych celów wychowawczych.
Koordynacja pracy wychowawczej pozwala na usuwanie wielu przyczyn konfliktów utrudniających pracę wychowawczą.
         Istotne jest, aby nauczyciel – wychowawca w swojej pracy kierował się następującymi zasadami:
·        okazywał szacunek dziecku,
·        okazywał zainteresowanie i zaangażowanie w sprawy ucznia, a jego troska winna być dostosowana do wymagań rozwojowych dziecka,
·        dostarczał wsparcia i opieki, pomagał dziecku w trudnych chwilach,
·        wierzył w możliwości wychowanka, pozwalał mu pełnić ważne role we wszystkim, co bezpośrednio jego dotyczy,
·        okazywał zaufanie,
·        doceniał wagę spraw dotyczących klasy i poszczególnych uczniów.
         Jak wynika z przedstawionych rozważań nauczyciel jako wychowawca pełni bardzo ważną rolę w życiu dziecka – ucznia. Błędy popełnione przez niego mogą rzutować na osobowość wychowanka, a co za tym idzie na jego przyszłość. Zatem ważne jest, aby nauczyciel podejmujący zadanie wychowawcy był osobą odpowiedzialną, o wysokiej kulturze osobistej, umiejącą podejść do dziecka w sposób indywidualny. Reguła „Zawsze postępuj tak, aby działania twe przyczyniły się do wychowania człowieka mądrego” stanowi zasadę bezwzględnie obowiązującą każdego wychowawcę.
         Wychowanie dziecka jest, obok edukacji, jedną z najważniejszych funkcji szkoły. Stąd istotne jest, aby edukacja nauczyciela była skierowana na umiejętność wykorzystania różnych technik wychowawczych w pracy z klasą   i poszczególnymi uczniami. Praca ta wymaga od nauczyciela – wychowawcy poświęcenia, czasu, zaangażowania, wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz umiejętności indywidualnego podejścia do ucznia.
         Niech słowa H. Hamera będą drogowskazem dla każdego nauczyciela –              - wychowawcy: