Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Muzykoterapia w pracy z osobami głębiej upośledzonymi umysłowo

 

Muzykoterapia w pracy z osobami głębiej upośledzonymi umysłowo odgrywa bardzo ważną rolę. Niejednokrotnie bywa pierwszym sposobem nawiązania kontaktu z dzieckiem w początkowej fazie procesu rewalidacyjnego. Terapia przez muzykę obejmuje cały organizm psychofizyczny dziecka, szczególnie emocje, dążenia, oczekiwania, marzenia. Poprawia samopoczucie i usuwa lęk. Muzyka, rytmika, ma również ogromny wpływ w stymulowaniu rozwoju motorycznego dziecka, rozwoju mowy, usprawnia koordynację wzrokowo- ruchową i słuchową. Pomaga również w uspołecznianiu dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, bowiem łagodzi pierwsze, a ułatwia kolejne kontakty z rówieśnikami.


Sztuka oddziałuje na sferę emocjonalną człowieka, kształtuje jego psychikę, wzbogaca życie wewnętrzne, kształci i rozwija jego intelekt. W sposób szczególnie silny i bezpośredni działa na człowieka muzyka. Pomaga wydatnie w kształtowaniu ludzkiego stosunku do przeżyć ogólnych, zarówno własnych jak i cudzych, kształci wrażliwość człowieka. Jest czynnikiem wpływającym na lepsze wzajemne rozumienie się ludzi, jest środkiem międzyludzkiej komunikacji. Te walory muzyki – dostrzegane przez twórców koncepcji wychowania estetycznego – mają istotne znaczenie dla koncepcji wykorzystania jej w terapii.
Formy terapii przez muzykę pozwalają na nawiązanie kontaktu z pacjentem, gdy kontakt słowny jest utrudniony lub niemożliwy, jak w niektórych psychozach czy autyzmie wczesno dziecięcym. Różnorodne formy terapii muzycznej mogą być z powodzeniem stosowane w psychiatrii dziecięcej i osób dorosłych w leczeniu nerwic, psychoz, uzależnień, a także w pedagogice specjalnej. Podmiotem pedagogiki specjalnej jest określona grupa dzieci i młodzieży wymagająca specjalistycznej pomocy w normalnym funkcjonowaniu. Każda z tych osób występuje w podwójnej roli. Z jednej strony jest to człowiek niepełnosprawny wymagający określonego rodzaju terapii i usprawniania. Jednocześnie zaś jest to dziecko na określonym etapie rozwoju, wymagającym nauczania i wychowania. Dlatego też pedagog T. Janowicz stwierdził, że dzieci i młodzież wchodzące w zakres wpływów pedagogiki specjalnej powinny mieć kontakt z muzyka zarówno w aspekcie terapii jak i edukacji. Oddzielenie tych dziedzin od siebie jest zubożaniem jednej i drugiej dyscypliny, nie należy ich stosować w harmonijnym połączeniu. Prowadzenie zajęć wyłącznie terapeutycznym z pominięciem wprowadzania w specyficzny świat muzyki z punktu widzenia ogólnego rozwoju dziecka jest szkodliwe. Drugi biegun czyli prowadzenie zajęć muzycznych, które miałyby wyłącznie charakter estetyczno – poznawczy z pominięciem działań terapeutycznych, też jest nie do przyjęcia. K. Lewandowska w jednej ze swoich publikacji przeprowadziła rozróżnienie „wychowania muzycznego” i „muzykoterapii”. Wg autorki lekcje wychowania fizycznego zmierzają do realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych zawartych w programie nauczania. Odnoszą się głównie do takich procesów jak poznanie świata muzyki, rozwinięcie uzdolnień i zdobycie umiejętności muzycznych. Natomiast muzykoterapii ma wg autorki cel leczniczy. Zmierza do korekcji zaburzonych funkcji do usunięcia napięć psychofizycznych, do dostarczenia korzystnych doświadczeń społecznych. Dobór materiału muzycznego jest związany z aktualnym nastrojem, emocjami i potrzebami jednostki lub grupy terapeutycznej. Oddziaływanie terapeutyczne obejmuje cały organizm psychofizyczny a szczególnie emocje, dążenia, oczekiwania, marzenia. W wyniku tak przeprowadzonych zajęć następuje poprawa samopoczucia, usunięcia lęku, odreagowania napięcia, poprawa relacji z członkami grupy. Tak rozumiane pojęcie muzykoterapii odgrywa bardzo ważną rolę w pracy z dziećmi głębiej upośledzonymi umysłowo, u których zaburzony jest rozwój intelektualny, psychomotoryczny, emocjonalny. Występują również zaburzenia w sferze zmysłowo – ruchowej. Głównymi objawami tych zaburzeń jest niedokładne i zwolnione odbieranie wrażeń wzrokowych, słuchowych i innych, zaburzenia autoorientacji i orientacji przestrzennej, zaburzenia koordynacji wzrokowo – słuchowo- ruchowej, zwolnione i niedokładne reakcje, zaburzenia napędu do działania, ogólna niesprawność.
Francuzki muzykolog i pedagog J. Dalcroze podaje wiele istotnych wartości oddziaływań muzyki w usprawnianiu dziecka upośledzonego umysłowo:
- wzruszenie muzyczne nie jest wyłącznie wzruszeniem intelektualnych, oddziałuje ono na zmysły, wprawia w wibracje cały organizm;
- z trzech elementów muzyki, dźwięku, rytmu i dynamiki, dwa ostatnie maja swój najdoskonalszy odpowiednik w ruchu ciała;
- z możliwości opanowania trudności fizycznych( niedoskonałość działania mięśni i zmysłów) i psychicznych wyzwala się radość, która jest nowym bodźcem do rozwoju;
- muzyka przenika bariery intelektualne, emocjonalne, charakterologiczne i motoryczne.

Utwór muzyczny jest syntezą wielu elementów, takich jak wspomniany już rytm, metrum, tempo, melodia, harmonia, dynamika, artykulacja, kolorystyka dźwiękowa, budowa utworu.
Każdy z wymienionych elementów ma w utworze swoją funkcję, jednakże rytm, metrum i tempo wywierają najsilniejszy porządkujący wpływ na ruch dzieci. Muzyka przez metrum, tempo i rytm wydaje dzieciom „polecenia”, których nie trzeba rozumieć drogą pojęciową bez ryzyka niezrozumienia słów, którymi musielibyśmy tłumaczyć dziecku, co i jak ma robić, kiedy i w jaki sposób reagować. Trzeba zaznaczyć także, że potrzeba zgodności ruchu z muzyką jest tak duża, że dzieci wykazujące skłonności do ruchów mimowolnych, dzieci nadpobudliwe czynią ogromne wysiłki, niejednokrotne uwieńczone powodzeniem, w celu opanowania ruchów zbędnych tak, aby wiernie odtworzyć rytm muzyki. Eliminują wtedy wszystkie ruchy, które nie prowadzą do upragnionego celu, w ten sposób uczą się panowania nad swoim ciałem. Niejednokrotnie muzyka bywa też pierwszym sposobem nawiązywania kontaktu z dzieckiem w początkowej fazie procesu rewalidacyjnego.
Ogromny wpływ muzyki i rytmiki zaznacza się także w stymulowaniu rozwoju motorycznego. Rozwój motoryczny polega na kontroli ruchów mięśni, które z chwilą urodzenia a nawet jeszcze nieco później są przypadkowe. Stopniowo, ale w miarę jak rozwija się u dziecka kontrola nad mechanizmem mięśniowym, pierwotny typ ruchów przypadkowych ustępuje ruchom specyficznym i prawidłowym. Wzrokowe reakcje przekształcają się w sprawności motoryczne, które będą użyteczne przez całe życie. Poprzez odpowiednie układanie ćwiczeń rytmicznych i metrycznych a także pobudzających i hamujących można osiągnąć wysoki stopień uporządkowania koordynacji wzrokowo-ruchowej i słuchowej a w rezultacie sprawności ogólnej.
Nie można także pominąć ogromnego wpływu muzyki i rytmiki na rozwój mowy dziecka głębiej upośledzonego umysłowo. Mowa jest bowiem jedną z form motoryki. Wymaga skomplikowanych ruchów narządów artykulacyjnych dla wydobycia głosu, jest faktem, że dzieci upośledzone częściej wydają głos w czasie ruchu i przy muzyce niż w bezruchu i ciszy. Udział w różnych zabawach z muzyka stanowi świetną motywację u dzieci do przełamywania głęboko zakorzenionej niechęci do wydobywania głosu i posługiwania się mową. Muzyka z rytmika także pomaga w uspołecznianiu dzieci głębiej upośledzonych umysłowo, bowiem łagodzi pierwsze, a ułatwia kolejne kontakty z rówieśnikami. Muzyka narzucając w czasie ćwiczeń wszystkim dzieciom jednakowe tempo, rytm a także nastrój, niweluje indywidualne, wypływające z upośledzenia i zaburzeń zachowania, reakcje i pomaga we współdziałaniu.
Organizując zajęcia muzyczno – rytmiczne należy przestrzegać pewnych zasad:
- zajęcia powinny być organizowane w przestronnym pomieszczeniu, np. sali gimnastycznej;
- dzieci powinny się przebierać na czas ćwiczeń;
- przy organizowaniu zabaw ruchowych trzeba bezwzględnie pamiętać o zachowaniu zasad bezpieczeństwa;
- nauczyciel powinien w czasie zajęć dysponować odpowiednim zestawem pomocy;
- muzyka nie może być zbyt głośna gdyż bardzo męczy dzieci a także jej nadmiar i głośność może im sprawiać ból.

Zajęcia muzykoterapeutyczne wymagają również właściwego ich przeprowadzenia. W
jednostce lekcyjnej realizujemy wybiórczo pewne formy zajęć gdyż wszystkiego w niej zmieścić od razu nie można. Czas przeznaczony na zajęcia muzyczno – rytmiczne nie może być także wypełniony tylko jedną formą. Pomoce jakie stosujemy w czasie zabaw, powinny te zabawy urozmaicać ale należy uważać, aby w jednych zajęciach nie stosować ich zbyt wiele.
Zbyt duża liczba pomocy rozprasza bardzo uwagę dzieci. W zajęciach trzeba uwzględniać tematykę z jaką dziecko akurat ma do czynienia w tematach ośrodka pracy. Od samego początku należy duży nacisk położyć na ćwiczenia z zakresu autoorientacji i orientacji przestrzennej. Dzieci głębiej upośledzone umysłowo mają często bardzo poważne trudności w spostrzeganiu, przetwarzaniu i odtwarzaniu czynności. W takim przypadku należy umożliwić im spostrzeganie i przyswajanie całościowe poprzez angażowanie wszystkich możliwych zmysłów. Dziecko musi przeżyć ruch. Wiedza, jaką ono zdobywa na temat współzależności ruchowych w obrębie własnego ciała oraz kontakt z różnymi przedmiotami i substancjami, podnoszą nie tylko sprawność motoryczną, lecz wpływają także pozytywnie na ogólny proces przyswajania i zastosowania umiejętności i wiedzy. Dziecko wyrabia sobie własny obraz środowiska dzięki działaniu. Działanie zaś prowadzi do budowania przez dziecko elementarnych pojęć przestrzeni, czasu, przyczyny. Poprzez wielorakość doznań wnosi ono do swego postępowania ład i porządek. Dzięki spostrzeganiu i ruchowi dziecko w swoim świecie, w swoim środowisku materialnym, psychicznym, buduje sobie pewien system orientacji czasowo – przestrzennej. Autoorientacja i orientacja przestrzenna są dla każdego dziecka, tak zdrowego, jak i upośledzonego umysłowo, fundamentalnymi umiejętnościami, bez opanowania których będzie ono miało ogromne trudności w zakresie percepcji wzrokowo – ruchowej, analizy i syntezy wzrokowej.
Ogromne znaczenie ma również stosowanie ćwiczeń hamująco – pobudzających, ponieważ w procesie usprawniania autoorientacji i orientacji przestrzennej są one nieodzowne. Przeprowadza się je drogą zaskakiwania dziecka przejściem do ruchu pobudzającego lub przeciwnie – do ruchu hamującego. Ćwiczenia te mają na celu wyrabianie, usprawniane orientacji myślowej, szybkiej reakcji mięśniowej, przyzwyczajają dziecko do silnej koncentracji uwagi, do stałej gotowości układu nerwowego i mięśniowego, do dokładnego zapamiętywania , do szybkiej orientacji w przestrzeni i czasie.
Innym rodzajem ćwiczeń jakie powinny być stosowane na zajęciach muzyczno-rytmicznych są ćwiczenia dynamiczne polegające głównie na zmianie tempa i natężenia dźwięku. Przyzwyczajają one dziecko do podporządkowania się i przystosowania swoich ruchów do jakiegoś wzorca, do zmiany naprężenia mięsni, zmiany nastroju i napięcia emocjonalnego, kształtują wyobraźnię.
Następna grupa ćwiczeń –to ćwiczenia słuchowe i głosowe, dzięki którym dzieci głębiej upośledzone będą uczyły się różnicować słyszane odgłosy, ich siłę, regularność, szybkość, natężenie. Umiejętność ta pozwoli dzieciom właściwie spostrzegać i określać cechy dźwięków, ich kontrast i tożsamość. Wśród dzieci z głębszym upośledzeniem umysłowym mamy często do czynienia z przypadkami, gdzie mowa albo jest bardzo poważnie zaburzona, albo nie rozwinęła się wcale. Doskonałym ćwiczeniem głosowym rozwijającym mowę bierną i czynną, poprawiającym artykulację, wzbogacającym słownictwo jest śpiew prostych, krótkich piosenek. Wspiera to zarówno rytm mowy jak i jej melodię. Przy właściwym doborze tekstów piosenek, a także wyśpiewywaniu pojedynczych sylab, głoski są lepiej formowane niż przy mówieniu. Przez właściwe śpiewanie dziecko opanowuje i reguluje oddech. Śpiewanie w grupie także ma ogromne znaczenie, wymaga koncentracji i skupienia uwagi, zachowania jednakowego tempa i zbliżonej wysokości dźwięku. Śpiew powiązany z ruchem dużych grup mięśniowych ułatwia przenikanie bodźców i rozbudzanie aktywności wszystkich mięśni –narządów mowy. Mówiąc o znaczącej roli śpiewu w usprawnianiu rozwoju dziecka upośledzonego umysłowo nie wolno zapomnieć o tańcu. Ruch taneczny w powiązaniu z muzyką angażuje jednocześnie kilka analizatorów: ruchowy, słuchowy, wzrokowy, dotykowy, angażuje niemalże cały organizm dziecka. Zmuszone ono jest zapamiętywać pewne zestawy ruchowe, to z kolei usprawnia umiejętność koncentracji uwagi, kształci pamięć słuchową i ruchową. Taniec ćwiczy koordynację ruchów, zwinność, ułatwia nawiązywać kontakty zarówno dzieciom nadpobudliwym jak i zahamowanym.
Prowadząc zajęcia muzyczne z dzieckiem upośledzonym umysłowo czy to w sensie edukacyjnym, czy terapeutycznym obok uzyskiwania zamierzonych efektów, pozytywnych oddziaływań i reakcji najważniejszym miernikiem ich powodzenia jest uśmiech małego dziecka.







Bibliografia:
1. Zofia Konaszkiewicz: Edukacja i terapia muzyczna w odniesieniu do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej: Szkoła Specjalna nr. 1 – 2, 1993
2. Henryk Grzeszewski: Muzyka w wychowaniu i terapii dziecka niepełnosprawnego: Szkoła Specjalna nr. 3, 1998.
3. Bożena Janosz: Zajęcia muzyczno – rytmiczne w szkole życia.
4. T. Janowicz: Postępowanie rewalidacyjne przewlekle chorych, W – wa 1998, WSiP
5. K. Lewandowska: Elementy wychowania muzycznego i muzykoterapii dziecięcej.
Kwartalnik Polskiej Sekcji ISME 1985, nr. 1 – 2.


Opracowała: Ewa Czyżewska

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 21:42:54
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 21:42:54) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie