Każdy uczeń mający specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania, wymaga stosowania wobec niego odmiennych form i metod w pracy dydaktyczno – wychowawczej. Zarówno terapia dziecka z trudnościami edukacyjnymi, jak i praca na zajęciach lekcyjnych, ma prowadzić do osiągania przez nie sukcesów. Im większe są trudności, tym trudniej przychodzi sukces. Dlatego ważne jest, aby właściwie dobierać metody i formy pracy, które pozwolą dziecku na pokonywanie trudności w nauce i czerpanie radości w zdobywaniu krok po kroku nowych umiejętności i wiadomości. Wśród metod, które mogą prowadzić każde dziecko, w tym mające trudności w uczeniu się, są techniki nauczania, które w swej koncepcji pedagogicznej zaproponował Celestyn Freinet.
Twierdził on, że "Szkoła nie jest przystankiem, jest drogą, która otwiera się na coraz to nowe horyzonty do zdobycia".
Nawoływał: "Dopuśćmy dziecko do głosu".
Celestyn Freinet ( 1896 – 1966 ) francuski pedagog, opracował własna metodę nauczania, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby nauczania zajęć lekcyjnych. Metodę swą oparł na pracy – zabawie, która odpowiada potrzebom dzieci. W swoim programie Freinet uwzględnił indywidualny rozwój dziecka, jego potrzeby i naturalny sposób bycia. Obserwacja i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych, stanowi niezbędne przesłanki do określania potrzeb dziecka. To podstawowe założenie warunkuje dobór środków, narzędzi i technik, które pozwolą uczniowi na osobisty udział w kształtowaniu własnej osobowości. Jako konsekwencję tego założenia Freinet wprowadził szereg nowych i oryginalnych metod, form i technik pracy szkolnej.
Do podstawowych technik C. Freineta należą:
- swobodny tekst
- gazetka szkolna
- korespondencja międzyszkolna
- kartoteki ćwiczeń samokontrolnych (fiszek autokorektywnych)
- doświadczenia poszukujące
- swobodna ekspresja plastyczna
- gazetka wychowawcza
Stosowanie w pracy szkolnej różnych form swobodnej ekspresji: słownej, plastycznej, literackiej, muzycznej, ruchowej ma zdaniem Freineta, służyć za podstawę do nauki j. ojczystego, wychowania estetycznego, ale również pełni rolę psychoterapii i reedukacji w przypadku napięć psychicznych, zahamowań czy nadmiernej nadpobudliwości.
W szkole w której pracuję szeroko propagowane są techniki C. Freineta. Od dwóch lat aktywnie działam w Lubuskiej Grupie Regionalnej, Polskiego Stowarzyszenia Animatorów Pedagogiki Celestyna Freineta ( działającej przy PSP nr1 w Nowej Soli ) uczestnicząc w warsztatach, szkoleniach, konferencjach naukowych. Z moich doświadczeń wynika, że wymienione metody doskonale spełniają się również w pracy z dzieckiem mającym trudności o charakterze dyslektycznym.
Studium przypadku dziecka z dysleksją rozwojową: Mirek jest uczniem trzeciej klasy. Powtarzał klasę pierwszą. Ma trudności z poprawnym ułożeniem dłuższych zdań, popełnia liczne błędy o charakterze dyslektycznym. Pismo jest niekształtne, mało czytelne, nie mieści się w liniaturze. Chłopiec był dwukrotnie badany w Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. Prace pisemne Mirka były z góry skazane na niepowodzenie.
Na lekcjach języka polskiego często wykorzystuję technikę swobodnego tekstu, który wymaga ze strony nauczyciela dużej wrażliwości oraz cierpliwości czekania na wyniki. Tematyka tekstów jest często uwarunkowana przeżyciami uczniów. Sposób i czas przeprowadzania zajęć swobodnego tekstu może być rozmaity. Zależy to od inwencji nauczyciela, od wieku dzieci, ich nastroju, sytuacji. Najczęściej zajęcia te przebiegają w sposób następujący. Dzieci piszą swój tekst na kartkach, następnie zbieram prace, wybieram trzy i głośno odczytuję. Dzieci wybierają tekst, który podobał im się najbardziej, poczym autor pisze go na tablicy (lub nauczyciel). Klasa przystępuje do jego poprawy, wspólnie ustalając, co można w nim zmienić (styl, kompozycję, ortografię, itp.). Korekty dokonywane są zawsze za zgodą autora. Na koniec następuje ocena i samoocena pracy. Poprawiony tekst dzieci mogą przepisać do zeszytów albo na gazetkę szkolną czy do gabloty na korytarzu szkolnym. Tekst często służy mi również do dalszej pracy np. w czytaniu czy ćwiczeniach orograficznych, do których wykorzystuję kolejną technikę Freineta tj. fiszki samokontrolne.
Przy założeniu, że praca każdego ucznia, po wspólnym lub w grupach jej sprawdzeniu, a w przypadku Mirka koniecznej, ukierunkowanej autopoprawce, będzie interesująca i znajdzie się na wystawie klasowej doprowadziłam, że Mirek nabrał ochoty do pisania. To był jego pierwszy sukces. Kolejny krok to czytelne, kształtne pismo, co u Mirka, który miał głęboką dysgrafię, stanowiło duży problem. Tu zachęcałam chłopca, aby swoje prace przepisywał na komputerze w szkolnej sali informatycznej, pod kierunkiem uczącego nauczyciela. Jeśli umówiłam się z uczniami, że na wystawie klasowej, a nawet w gablocie na szkolnym korytarzu znajdzie się praca każdego ucznia, to na kartkach, gdzie zapisywali swoje teksty, mieli wykonać prace plastyczne. To był kolejny krok do sukcesu dzieci, w tym Mirka, który poprzez swobodną ekspresję plastyczną osiągał zadowolenie ze swojej pracy. Na zajęciach wyrównywania wiedzy Mirek od roku systematycznie pracuje również z fiszkami autokrektywnymi. Umożliwiły mu one wielokrotne utrwalanie wiadomości, szczególnie w zakresie ortografii i gramatyki.
Fiszki autokorektywne ( inaczej samokontrolne ), to zestawy poleceń oraz prawidłowych odpowiedzi. Uczeń wykonuje dane polecenie, a następnie sprawdza je z fiszką prawidłowej odpowiedzi. Jeśli zrobił poprawnie, sięga po kolejną fiszkę z poleceniem, jeśli nie – wraca do poprzedniej. Przy pracy z fiszkami uczeń nigdy nie jest oceniany przez nauczyciela, dlatego nie ciąży nad nim lęk przed złą oceną. To sprawia, że dziecko świadomie pragnie i dąży do poprawnego wykonywania zadań.
Poprzez aktywną działalność w Stowarzyszeniu Animatorów Pedagogiki Celestyna Freinete, wspólne spotkania z jego członkami, wymiana doświadczeń oraz sukcesy Mirka, potwierdziły moje przypuszczenia, że techniki Freineta mogą być z powodzeniem stosowane w pracy z dzieckiem mającym trudności w nauce o charakterze dyslektycznym. Miałam również okazję zobaczyć wiele prac i wytworów dzieci, zarówno zdolnych, przeciętnych, jak i mających trudności w nauce, a także dzieci ze szkoły specjalnej. Szczególną moją uwagę zwróciła wystawa prac dzieci wykonanych różnymi technikami C. Freineta, podczas polsko – niemieckiej konferencji naukowej, która odbyła się 29.XI.2003 r. w Nowej Soli w PSP nr1.
Jestem przekonana, że wszelka swobodna ekspresja w połączeniu z tradycyjnym, szkolnym nauczaniem, pozwala dziecku rozwijać się zgodnie ze swoimi możliwościami. Umacnia u niego poczucie własnej wartości i doprowadza do sukcesu, na miarę każdego z nich.
mgr Jolanta Sikora
Artykuł ukaże się w pracy zbiorowej pod redakcją Ewy M. Skorek i Aleksandry Pogorzelskiej pt. Terapia pedagogiczna. Metody postępowania z dziećmi z trudnościami w uczeniu się.
Bibliografia:
Halina Semenowicz – "Freinet w Polsce", WSiP Warszawa 1980
Halina Semenowicz – "Nowoczesna Szkoła Francuska – Techniki Freineta",
Pol. Stow. Anim. Pedagog. C. Freineta, Otwock – Warszawa 2002
|
