Prezentuję treści przedstawione rodzicom dzieci 3 - letnich podczas prelekcji dotyczącej stymulowania rozwoju dziecka małego. Rodzice na tym spotkaniu mogli także przyjrzeć się bazie dydaktycznej grup, rozwiać swe wątpliwości odnąszące się do poziomu rozwoju ich dziecka.
Rozwój ruchowy
Rozwój fizyczny dziecka w okresie przedszkolnym charakteryzuje przede wszystkim zmiana sylwetki. Niekiedy rodziców przyzwyczajonych do widoku pulchnego malucha niepokoi smukła sylwetka przedszkolaka. W tym wieku bowiem następuje wyraźnie szybszy przyrost wysokości ciała niż jego ciężaru. Wydłuża się tułów i kończyny, natomiast głowa rośnie minimalnie.
Zdobyte wcześniej umiejętności ruchowe doskonalą się, stają się coraz bardziej precyzyjne, co pozwala na samodzielne zaspokajanie wielu własnych potrzeb. Rozwinięta mowa, doskonalsze formy myślenia, umożliwiają dość precyzyjne formułowanie pragnień, jak też komunikowanie o aktualnych doznaniach typu: zmiana temperatury, ból głowy.
Dzieci w wieku przedszkolnym często określane są jako męczliwe fizycznie. Przyczyną jest to, że zarówno jego mięśnie jak i układ kostny są słabe. Szkielet znajduje się stale w okresie dość szybkiego rozwoju, a mięśnie w tym wieku są słabo wykształcone.
Dużemu usprawnieniu w tym okresie ulegają ręce. Dziecko potrafi wprawdzie już budować z klocków, myć się, ale z wycinaniem, rysowaniem nadal ma kłopoty. Żeby osiągnąć taką sprawność, trzeba dużo ćwiczyć, od sprawności ręki i palców będzie zależało pisanie.
Czynności manualne zależne są od koordynacji wzrokowo- ruchowej. Ruchy muszą być podporządkowywane zadaniu, jakie dziecko zamierza wykonać, a zadanie to pozostaje niejako zaprogramowane przez wyobrażenia wzrokowe. I to stanowi największy problem. Dlatego wytwory dzieci 3- letnich tak znacznie różnią się od twórczości dzieci starszych.
Do 3 roku życia w mózgu ludzkim zachodzą procesy prowadzące do intensywnego zwiększania masy mózgu, jego wielkości; po tym okresie tempo powiększania się mózgu maleje, natomiast zmiany dotyczą doskonalenia rozwoju intelektualnego. Brak pobudzania (stymulowania ) mózgu może doprowadzić do opóźnień w zakresie czynności ruchowych, jak i umysłowych. Czynnikiem pobudzającym rozwój tych funkcji jet systematyczne stosowanie zajęć doskonalących i rozwijających.
W tym wieku dzieci mogą systematycznie uprawiać gimnastykę, uczyć się jazdy na nartach, łyżwach, rowerze, zapoznawać się z pływanie. Trudności zawsze muszą być stopniowane. Należy jednak pamiętać o tym, że bardzo proste czynności nie interesują dzieci, są lekceważone i wykonywane niedbale.
Rozwój psychiczny
Dziecko w okres przedszkolny wchodzi z bagażem nieuporządkowanych obserwacji i informacji. Całą wiedzę zdobyło "mimo woli", dzięki postrzeganiu mimowolnym. Najwięcej jednak korzyści wypływa, gdy maluch sprawdzi wszystko osobiście, będzie doświadczało, eksperymentowało. Należy zatem dostarczać dzieciom coraz to nowych bodźców, aby stymulować jego potrzeby poznawcze, a następnie pomagać uporządkować wiedzę.
Dziecko 3- letnie zaczyna słyszeć coraz precyzyjniej, doskonali się jego aparat mowy, dzięki czemu dziecko potrafi prawidłowo mowę odtwarzać, ale musi być do tego pobudzane przez otoczenie, poprawiane.
Obserwując młodsze przedszkolaki, ma się wrażenie, że ogromną radość sprawia im właśnie fakt, że mówią, a może mniej ważne dla nich jest to, co mówią. To jest tzw. Mowa egocentryczna.
Nową cechą myślenia staje się umiejętność wysuwania wniosków z uprzednich doświadczeń, pojawia się zdolność przewidywania. Oczywiście dziecko najlepiej zrozumie i pamięta doświadczenia o silnym zabarwieniu emocjonalnym – zarówno pozytywnym i negatywnym.
W dalszym etapie rozwoju występują już formy myślenia słowno- logicznego. Dziecko samo stawia przed sobą problemy. Rodzicom nieustannie dźwięczą w uszach pytania: a dlaczego? a po co? a jak? Te powtarzające się pytania stanowią tworzywo do konstrukcji logicznych jego wiedzy.
W okresie przedszkolnym coraz wyraźniej wydłuża się czas, w którym dziecko pamięta swoje przeżycia i konkretne obrazy fotograficzne związane z tymi przeżyciami, zwiększa się także pojemność jego pamięci. Charakterystyczne jest to , że u małego dziecka pamięć znacznie lepiej funkcjonuje w połączeniu z działaniem, ruchem. Dlatego w wychowaniu przedszkolnym przywiązuje się tak ogromną wagę do wszelkiego typu zabaw ruchowych.
Podobnie jak człowiek dorosły, tak i dziecko lepiej zapamiętuje te treści, które są ze sobą połączone w logiczną całość. Dziecko powinno mieć coraz więcej tzw. zabawek dydaktycznych, jak domina obrazkowe, loteryjki obrazkowe, gry z kostką. Niezbędne jest w tym okresie rozwojowym zarówno opowiadanie dzieciom historyjek tworzących logiczną całość, jak i nakłanianie do ich słownego odtworzenia.
Pamięć jest ściśle związana z uwagą. Doprowadzenie do koncentrowania się dziecka na jakiejś czynności czy na opowiadaniu, ma kapitalne znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, jak i dla przyszłej działalności w szkole i w pracy zawodowej. Umiejętność koncentrowania się nie jest cechą wrodzoną. Należy ją ćwiczyć, trenować jak szereg innych umiejętności, np. w zakresie sprawności fizycznej. ważne jest jednak by dziecka nie "przetrenować". Należy więc obserwować czy dziecko np. siedzi w miarę spokojnie ale też czy rzeczywiście słucha lub ogląda.
W miarę zdobywania coraz to nowych doświadczeń, dziecko tworzy swój świat na niby, zaczyna fantazjować. Fantazja w wieku przedszkolnym, nie u wszystkich dzieci występuje w jednakowym stopniu. Najwyraźniej zaznacza się u dzieci wrażliwych emocjonalnie, a jednocześnie dobrze rozwiniętych pod względem intelektualnym. U jednych dzieci potrzeba fantazjowania trwa dłużej, u innych – krócej. Zawsze jednak stanowi ogromną wartość rozwojową i nie powinna być hamowana prze dorosłych. Należy jednak ingerować dopiero wtedy, gdy przejawy fantazji zaczynają nabierać charakteru kłamstwa, gdy dziecko chce np. coś osiągnąć świadomie wprowadzając otoczenie w błąd.
Rozwój emocjonalny.
Na początku okresu przedszkolnego dziecko w swoim postępowaniu kieruje się w znacznym stopniu uczuciem. Przejawy uczuć manifestuje bardzo wyraźnie – zarówno jeśli dotyczą przykrości, jak i przyjemności. Uczucie silne trwa bardzo krótko.
Stopniowo, głównie pod wpływem oddziaływania środowiska, a także dzięki prawidłowemu rozumowaniu i umiejętności przewidywania, dziecko zaczyna tonować wybuchy emocji. Dziecko uczuciowe staje się bardziej stateczne. Siła uczuć jest tak samo głęboka, natomiast tonują się zewnętrzne przejawy.
W wieku przedszkolnym oprócz uczucia miłości, potrzeby okazywania sympatii, przywiązania, serdeczności, zaczynają też u dzieci dochodzić do głosu uczucia negatywne – złość, nienawiść, zazdrość. Jest to zjawisko naturalne, związane z kontaktami z coraz szerszym środowiskiem społecznym. Przeciwstawienie się nadmiernemu rozwojowi tych uczuć, zapobieganie dominacji uczuć negatywnych nad pozytywnymi, jest obowiązkiem środowiska wychowawczego, a zwłaszcza matki i ojca. Dziecku należy w dostępny sposób wyjaśniać zjawisko czy sytuację, w których się znalazło.
Oprócz uczuć prostych, w starszym wieku przedszkolnym, zaczynają się pojawiać przejawy uczuć wyższych, np. uczucia estetyczne. Dziecko przeżywa radość gdy widzi coś ładnego, a uczucie nie zadowolenia, gdy własny wybór nie podoba mu się, odczuwa radość gdy ułoży układankę, rozwiąże zagadkę, pomoże słabszemu.
Początkowo dziecko bawi się przede wszystkim samo, nawet gdy jest wśród dzieci. Stopniowo przechodzi do zabaw z innymi. I wówczas zaczyna występować przejaw własnej woli. Np. zabawa w dom wymaga podziału ról i przygotowania odpowiednich rekwizytów. A więc zabawa wymaga celowego działania.
Na akty woli występujące już coraz wyraźniej u dziecka, wpływają różnorodne czynniki. Mówimy wówczas, że dziecko ma określoną motywację działania. Jedno dziecko chce się bawić w konie, bowiem wczoraj obserwował je na wycieczce po wsi, inne woli zabawę spokojniejszą, gdyż motywem działania jest przestroga mamy "Nie biegaj, bo jesteś trochę przeziębiony".
Ważną sprawą jest odróżnienie przejawów woli od uporu. O uporze mówimy wtedy, gdy dziecko chce osiągnąć jakiś cel stosując nieakceptowane formy zachowania: tupanie, krzyk, głośny płacz.
Literatura:
- H. Trentowska,Dziecko; Warszawa 1986
- M.Przetacznik-Gierowska, Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego;Warszawa 1992
mgr Agnieszka Łaszczuk
|
