Konspekt lekcji sztuki w klasie szóstej szkoły podstawowej. Jest przykładem korelacji międzyprzedmiotowej, łączy w sobie treści z muzyki (muzyka Chopina) i j. polskiego (poezja Słowackiego). Zajęcia wyrabiają w uczniach umiejętnośc czynnego słychania muzyki. Zaproponowane ćwiczenia mogą służyć do opracowania scenariusza akademii ku czci wielkich Polaków.
Konspekt do lekcji sztuka w klasie 6 szkoły podstawowej
Nauczyciel prowadzący: mgr Lucyna Brzeziak.
Temat lekcji: "Muzyka Chopina i poezja Słowackiego"
Cele lekcji:
cele poznawcze:
- poznanie drogi życiowej Chopina i Słowackiego,
- poznanie wybranych dzieł z dorobku obydwu artystów: Słowackiego – "Sowiński w okopach Woli", "W pamiętniku Zofii Bobrówny", "Hymn o zachodzie słońca"; Chopina – Koncert fortepianowy e-moll (fragm.), Etiuda c-moll "Rewolucyjna", Walc As-dur op.69 nr1, Nokturn cis-moll op.27,
- wskazanie podobieństw w życiu i twórczości Słowackiego i Chopina
cele kształcące:
- kształcenie percepcji słuchowej utworów literacko-muzycznych,
- kształcenie wrażliwości muzycznej,
- kształcenie umiejętności łączenia faktów, integrowania treści literacko-muzycznych.
cele wychowawcze:
- kształtowanie poszanowania dla dorobku polskiej kultury,
- wpajanie wartości narodowych,
- rozwijanie zamiłowania do muzyki Chopina i poezji Słowackiego,
- kształtowanie umiejętności działania w zespole i prowadzenia kulturalnej dyskusji.
cele operacyjne:
- uczeń potrafi wskazać podobieństwa w życiu Słowackiego i Chopina (upodobania, wygląd, sytuacja rodzinna, przebieg drogi życiowej)
- uczeń potrafi wykazać wpływ życiorysów na twórczość obu artystów,
- uczeń zapamięta i wymieni utwory poznane na lekcji,
- uczeń potrafi prowadzić kulturalną dyskusję,
- uczeń szanuje dorobek kulturalny swego kraju.
Formy pracy: zbiorowa (pogadanka, dyskusja), grupowa
Metody pracy: poznawcza, analityczno-percepcyjna, słuchanie muzyki, czytanie poezji
Materiały dydaktyczne: odtwarzacz płyt kompaktowych, płyty CD z muzyką Chopina, teksty wybranych wierszy Słowackiego, zdjęcia Słowackiego i Chopina, pianino, nuty Poloneza g-moll.
Przebieg lekcji:
Część 1:
- Powitanie uczniów.
- Sprawdzenie obecności.
- Wysłuchanie fragmentu utworu muzycznego F. Chopina: Koncert fortepianowy e-moll.
- Krótka pogadanka z uczniami na temat utworu: jaki ma charakter, czy podoba się im, kto może być jego kompozytorem. Po wymienieniu przez uczniów nazwiska Chopina przejście do następnego etapu lekcji (charakterystyczna muzyka Chopina szybko kojarzy się uczniom z sylwetką kompozytora).
- Podanie tematu lekcji i wytłumaczenie: dzisiejsza lekcja nie jest poświęcona wyłącznie Chopinowi. Naszym celem będzie próba porównania drogi artystycznej dwóch wybitnych artystów kultury polskiej: Chopina – wirtuoza klawiatury i Słowackiego – mistrza pióra. Jak się zaraz okaże pomimo faktu, że obaj za sobą nie przepadali łączyło ich bardzo wiele. Spróbujemy wskazać cechy charakterystyczne dla obu panów zarówno w życiu prywatnym jak i w ich twórczości.
Część 2:
- Rozdanie uczniom materiałów pomocnych do zrozumienia tematu lekcji: porównanie oraz niektóre wiersze Słowackiego ("Sowiński w okopach Woli". "W pamiętniku Zofii Bobrówny", "Hymn o zachodzie słońca").
- Krótka charakterystyka epoki romantyzmu – nauczyciel opowiada.
- Analiza porównania zgodnie z punktami: jeden uczeń czyta wiadomości z życia Słowackiego, a drugi analizuje ten sam etap życia u Chopina. Każdy z punktów czyta inna para uczniów wybieranych przez nauczyciela (ewentualnie czytają ci uczniowie, którzy zgłaszają się do czytania).
- punkty 1-3 zgodnie z porównaniem,
- punkt 4: nauczyciel gra na pianinie jeden z przykładów pasaży, tłumacząc przy okazji co to jest pasaż, nauczyciel gra Polonez g-moll, który Chopin skomponował w dzieciństwie (utwór zawiera pasaże),
- punkt 5 zgodnie z porównaniem,
- punkt 6: pokaz zdjęć obu artystów i charakterystyka ich wyglądu,
- punkt 7 i 8 zgodnie z porównaniem,
- punkt 9: zapoznanie uczniów z reakcją obu artystów na wiadomość o wybuchu powstania listopadowego: nauczyciel czyta wiersz Słowackiego pt. "Sowiński w okopach Woli", w tle słychać utwór Chopina Etiudę c-moll zwaną "Rewolucyjną". Po wysłuchaniu obu utworów wspólna analiza charakteru utworów – uczniowie wskazują ich podobny klimat pełen dynamizmu, energii, waleczności. Utwory te są wyrazem buntu i gniewu Chopina i Słowackiego wobec zaistniałej sytuacji w kraju.
- punkty 10-13 zgodnie z porównaniem,
- punkt 14: obaj panowie zakochują się w tych samych paniach i obaj wpisują się im do pamiętników: nauczyciel czyta wiersz Słowackiego "W pamiętniku Zofii Bobrówny" (uczniowie znają ten utwór z lekcji języka polskiego), a w tle prezentowany jest Walc As-dur op.69 nr1, którego nuty Chopin wpisał do sztambucha M. Wodzińskiej. Po zapoznaniu z utworami ponowna próba charakterystyki nastroju obu przykładów: okazuje się, że ich klimat jest podobny,
- punkty 15 i 16 mówią o podobnych upodobaniach obu panów: lubią te same kwiatki – fiołki, Słowacki uwielbia zmieniać kamizelki, a Chopin – rękawiczki,
- punkt 17: nauczyciel prezentuje dwa utwory, które artyści napisali pod wpływem tęsknoty za ojczyzną, zwłaszcza za jej kulturą ludową: uczniowie poznają kolejne dwa dzieła: Słowackiego "Hymn o zachodzie słońca" i Chopina Nokturn cis-moll op.27. Nauczyciel tłumaczy słowo nokturn ( z francuskiego = nocny) - to sugeruje od razu klimat i nastrój utworów: spokój, nostalgia, melancholia, smutek, tęsknota za krajem,
- kolejne punkty do ostatniego 21-go analizowane są zgodnie z porównaniem.
Część 3:
- Podsumowanie tabelki: pogadanka z uczniami na temat poznanych wiadomości. Uczniowie na koniec wysuwają wniosek, że charakter twórczości obu artystów wypływał z ich drogi życiowej: gdy przebywali na wsi tworzyli dzieła nawiązujące do tematyki ludowej, gdy byli zakochani tworzyli wiersze miłosne i muzykę nasyconą głębokim uczuciem, gdy byli zagniewani powstawały utwory pełne dynamizmu, czasami złowrogie.
- Uczniowie wskazują cechy podobne obu artystom (wygląd, rodzina, upodobania itp.)
- Przypomnienie utworów poznanych na lekcji.
- Zadanie domowe dla osób chętnych: Wybierz z podręcznika do języka polskiego wiersz, który podoba ci się najbardziej. Naucz się go recytować. Dobierz do niego muzykę (może to być np. muzyka Chopina). Przy wyborze muzyki skorzystaj z domowej fonoteki lub biblioteki audiowizualnej, bądź poproś o pomoc nauczyciela sztuki.
- Zakończenie lekcji i pożegnanie uczniów.
MUZYKA CHOPINA I POEZJA SŁOWACKIEGO - PORÓWNANIE
JULIUSZ SŁOWACKI
FRYDERYK CHOPIN
Krzemieniec, ur. 04.09.1809 r.
Żelazowa Wola, 01.03.1810 r.
- Prawie rówieśnicy (różnica wieku – pół roku).
- Podobne rodziny: starsze siostry, które ich rozpieszczają.
- Wrażliwe na muzykę matki obydwu artystów uczą ich jako małych chłopców pieśni i melodii ludowych.
- Wrażliwość artystyczna przejawiająca się od najmłodszych lat: Chopin – wirtuoz słowa: poeta, autor słynnych humorystycznych listów Kuryer Szafarski, Słowacki – uzdolniony muzycznie chętnie gra na fortepianie, w tym kompozycje Chopina (trudniejsze pasaże omija żaląc się, że "ma ze skóry wołowej oślątka uszy").
- Poczucie humoru przejawiające się u J. Słowackiego np. w balladzie Nie wiadomo co, czyli Romantyczność, u F. Chopina w listach, karykaturach, mazurkach (np. Mazurek B-dur op.7).
- Podobieństwo zewnętrzne: podobne oczy, wątłe, drobne sylwetki, "zapadła pierś, wychudłe ręce" – pisze biograf Słowackiego. Delikatne ręce Chopina były, zdaniem C.K.Norwida, "alabastrowe, białe jak z kości słoniowej i chwiejne jak strusiowe pióro". Już w dzieciństwie chorowici – gruźlica odziedziczona po ojcach.
- Wykształceni ojcowie zapraszają do domu uczonych i artystów.
- Warszawa (obaj w młodzieńczym okresie życia mieszkają w stolicy).
- W 1831r. reagują na wybuch powstania listopadowego:
Wiersz, np.: Sowiński w okopach Woli.
Muzyka: Etiuda c-moll op.10 znana jako Etiuda "Rewolucyjna".
- Klęskę powstania przezywają na obczyźnie.
- Uprawiają twórczość patriotyczną, narodową – zabronioną przez cenzurę (carskie władze), co zamyka im drogę powrotu do kraju.
- Podróżują, choć coraz bardziej podupadają na zdrowiu.
- Rywalizują o rękę tej samej panny, Marii Wodzińskiej, dla niej piszą:
Wiersze, np.: Stokrotki, W Szwajcarii.
Muzyka, np.: Nokturn Es-dur op.9 nr2.
- Wpisują się znajomym do pamiętników:
W pamiętniku Zofii Bobrówny.
Chopin wpisuje do sztambucha M. Wodzińskiej nuty Walca As-dur op.69 nr1.
- Te same gusty i upodobania, np. ulubione kwiaty – fiołki (L. Staff pisał: "Gdyby fiołki zamiast pachnieć grać umiały, byłaby to muzyka Chopina"), ("Fiołki – odrobina poezji w pokoju" – pisze Słowacki w liście do matki).
- Słowacki uwielbia zmieniać kamizelki. Chopin ma słabość do kupowania rękawiczek.
- Podobna twórczość: mistrzowskie improwizacje, podobne motywy, tematy, nastroje (smutek, żal, melancholia, nostalgia). Dawne poczucie humoru zamienia się w gorzką ironię. Z tęsknoty za Polską rodzą się utwory, które kojarzą im się z ojczyzną, a zwłaszcza z ludową kulturą (ludowość, balladowość):
Hymn o zachodzie słońca
Balladyna
Nokturn cis-moll op.27
ballady, mazurki, polonezy, np., Polonez A-dur op.40
- Obaj samotni (brak własnej rodziny), nieszczęśliwi, zgorzkniali, kapryśni, starzy kawalerowie.
- Śmierć w tym samym roku, na tę samą chorobę, w tym samym mieście, w Paryżu.
- Obaj przeżyli po 38 lat:
Zm. 03.04.1849 r.
Zm. 17.10.1849 r.
- Za życia się nie lubią, po śmierci – ich tablice pamiątkowe wmurowane są w ścianie tego samego filaru w kościele Świętego Krzyża, w Warszawie.
Opracowała: mgr Lucyna Brzeziak
Nauczyciel muzyki-sztuki w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 6 w Bytomiu.
Powyższe porównanie, które wykorzystałam do przeprowadzenia lekcji pochodzi z czasopisma dla nauczycieli "Wychowanie muzyczne w szkole" nr4/XLIV/221/2000. |
