www.szkolnictwo.pl

Artkuł przedstawia bogaty materiał dotyczący dzialalności sekt w Polsce. Ukazuje metody werbunku oraz kontrolę świadomości ze strony sekt a także porady dla rodziców, których dzieci weszły w kontakt z sektą.
Anna Grzybowska
Nauczyciel Zespołu Szkół Nr 3 w Olkuszu

SEKTY czyli manipulowanie psychiką.

Czym jest sekta?
      Pojęcie "sekta" pochodzi z łac. terminu secta ( od sequi – naśladować, iść za kimś) i oznacza pewien kierunek, drogę, postępowanie, sposób życia. Sekta w odróżnieniu od religii nie odnosi się do jakiejś doktryny, ale raczej do pewnego lidera albo też pewnej grupy ludzi, głoszącej określoną naukę, różną od nauki środowiska religijnego (wyznaniowego),w którym zaistniała.
     W stosunku do wspólnoty religijnej czy Kościoła, z którym zrywa owa grupa ludzi, zwana "sektą", manifestuje "swoją" doktrynę, "swoją" moralność, "swój" obrzęd, "swoją" dyscyplinę, jak też "swoją" strukturę grupy. "Sekta" odbiega w tym wszystkim od wspólnoty rodzimej, uważając siebie za lepszą, bardziej radykalną i bliższą Boga. Określenie "sekta" używane jest tylko w znaczeniu teologicznym, gdyż w sensie socjologicznym czy też w świetle obowiązującego prawodawstwa państwowego każda wspólnota osób, mająca nawet minimalne odniesienie do "swojego" Boga, może nazwać się Kościołem, co w powszechnym rozumieniu nabiera znaczenia pozytywnego (wg Zdzisława J. Kijasa). Sekty mogą ukrywać się pod tymi nazwami: "kulty", "nowe ruchy religijne", "nowe grupy religijne".
     Cechy charakterystyczne sekty:
Sekta to związek powstały na gruncie wzajemnego i dobrowolnego porozumienia osób, które po pewnych konkretnych doświadczeniach religijnych postanowiły związać się ze sobą w sposób formalny. Cechami charakterystycznymi takiej wspólnoty są: wybór dobrowolny i wzajemny, separatyzm i ekskluzywizm, identyfikacja z grupą wspierana nadzorem i groźbą wykluczenia, elitaryzm i subiektywne przekonanie, że ich związek został uwierzytelniony przez samego Boga. "Sekciarz" identyfikuje się o wiele silniej ze swoim ruchem, ze swoją grupą, a przez to także ze swoim liderem, niż jakakolwiek inna grupa społeczna. Rytuały, przysięgi, tajemnice i stopnie wtajemniczenia prowadzą do jeszcze większego uzależnienia, przy jednoczesnym zapewnianiu ze strony lidera (guru), że grupa, której przewodzi, nie jest "sekciarska" ale "dostępna dla wszystkich", że jest religią prawdziwą, uniwersalną i ekumeniczną. Przykładem jest sekta Moona, określająca się jako Kościół Zjednoczenia (światowego chrześcijaństwa).
     Najbardziej charakterystyczną cechą jest wysoki stopień uzależnienia jednostki od reszty grupy. Członkowie sekt są gotowi zrobić wszystko, co nakazuje im grupa, z którą się identyfikują, lub jej przywódca nie zważając na irracjonalność i szkodliwość takich czynów. Z zasady odrzucają oni każdy pogląd niezgodny z doktryną sekty. Często nie próbują nawet racjonalnie uzasadniać swojego stanowiska – wystarczy, że tak uważa grupa lub jej lider.

Najbardziej znane sekty:

• Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny ISKCON
• Kościół Zjednoczenia czyli ruch Moona
• Kościół Scjentologiczny
• Misje Boskiego Światła
• Świadkowie Jehowy
• Rodzina Miłości – Dzieci Boga
• Ruch Trandescentnej Medytacji
• Satanizm
• Niebo
• Instytut Wiedzy o Tożsamości – Misja Czaitanii
• Antrovis
• Centralny Kościół Chrystusowy (Warszawski Kościół Chrystusowy)
• Radja Joga
• Christiana

Osobami najbardziej narażonymi na kontakt z sektami są:

1. Młodzi, zagubieni ludzi, którzy nie mogą często poradzić sobie z kłopotami. Mają problemy w szkole ( z ocenami) a także domu (najczęściej konflikt z rodzicami). W dużym stopniu rolę odgrywają znajomi i towarzystwo w jakim przebywa młodzież.
2. Dorośli ludzie, pragnący być zdrowym, odmłodzonym, krzepkim. To dojrzałe osoby, które chcą mieć więcej siły i sprawności fizyczno – psy- chicznej.

Sekty – historia i teraźniejszość
      Nie można dokładnie podać daty kiedy powstały pierwsze sekty. Jednak na podstawie wszystkich informacji stwierdza się, że głównym powodem powstawania sekt był kryzys Kościoła na całym świecie. Wtedy to zaczynały powstawać i wyodrębniać się z jakiejś religii, Kościoła lub większych wspólnot religijnych sekty zwane "nowymi ruchami religijnymi". Przybiera ona różne nazwy, które zdecydowanie zacierają ostrość znaczeniową i ich niebezpieczeństwo. Tak więc już w I wieku n. e. ludzie zaczęli tworzyć i organizować te " kulty". W czasach starożytnych w Cesarstwie Rzymskim kulty mistyczne były tak popularne jak chrześcijaństwo.
      Wywodzą się najczęściej za Wschodu, pociągają egzotyką, tajemniczymi i wstrząsającymi emocjonalnie rytuałami. Bez trudu zdobywały wyznawców - od cesarzy po niewolników i prostych żołnierzy. Oficjalni wyznawcy Jowisza czy Marsa naprawdę praktykowali kult frygijskich Kybele i Attysa, wywodzących się z Egiptu Izydy i Ozyrysa. Wyznawców zdobywały też bez trudu sekty gnostyckie ( ebionici, nikolaici, elkazaici i in.). Nawiązując również do religii orientalnych (zwł. irańskich), ale także do różnorodnych systemów filozoficznych, proponowały swoim członkom zbawienie, osiągane na drodze ascezy, ale przede wszystkim tajemnej "wiedzy" , dostępnej jedynie członkom sekty.
      To właśnie w tym tkwi tajemnica sukcesu – zarówno owych sekt gnostyckich, jak i wschodnich kultów misteryjnych: jedne i drugie usiłowały odpowiedzieć na pytania, których tradycyjne pogaństwo już w ogóle nie stawiało, a które tak naprawdę interesują człowieka: o zbawienie, o sens życia i śmierci, o cierpienie, o źródła dobra i zła itd. Rytuały tradycyjnej religii grecko-rzymskiej zwracały się do człowieka jako do obywatela, i stanowiły tak naprawdę deklarację nie tyle światopoglądową, co polityczną.
      W odróżnieniu od tak zideologizowanej oficjalnej religii, kulty misteryjne zwracają się do człowieka jako do osoby prywatnej. Choć elitarne w swej metodzie paradoksalnie uciekały od "sekciarskiego" doboru członków – obce im były jakiejkolwiek ograniczenia: geograficzne, etniczne czy społeczne. I właśnie ten uniwersalistyczny, a jednocześnie indywidualistyczny (skoncentrowany na osobie), charakter stanowił ich siłę.
      Na przełomie XII/XIII w. niezwykle gwałtownie zakwestionowano coraz to nowe sekty: katarów, waldensów, humiliatów, petrobruzjan, patarenów. józefinów, passagian, arnoldystów i in.Od tego czasu wszystkie znane ugrupowania heretyckie nazwano terminem: " manichejczycy". Otóż jak wiadomo - herezja starożytna, oparta na skrajnym dualizmie: agresywnie przeciwstawiająca dobro, utożsamione z tym, co duchowe - złu, utożsamionemu z tym, co materialne i cielesne.
      W ciągu kilku następnych stuleci następował dynamiczny rozwój sekt.
      W poszczególnych krajach europejskich pojawiło się po kilkadziesiąt, a nawet powyżej stu nowych sekt ( kultów, grup religijnych …). Są na ogół odpowiedzią na doktrynalne, moralne czy prawne niewłaściwości w macierzystym Kościele lub innej religii.
      W chwili obecnej na kuli ziemskiej istnieje około 50.000 przeróżnych grup wyznaniowych i światopoglądowych zrzeszających dziesiątki milionów wyznawców. W samej tylko Afryce jest ich prawie 10.000 zaś w Polsce co najwyżej kilkaset. Sekty (secare, sequor - łac. naśladować) to każdy zbiór ludzi pozostający w opozycji do reszty społeczeństwa lub społeczności, w której dana sekta istnieje. Grupa stosuje izolację zarówno przestrzenną, jak i światopoglą- dową, ideologiczną i psychologiczną. Twory te powstają zazwyczaj w wyniku protestu wobec organizacji eklezjastycznej (kościoła) doprowadzając do zerwania z nią i utworzenia nowej własnej organizacji, przybierającej postać sekty.
      W Polsce jest mała wiedza o sektach, nie mówiąc o pomaganiu rodzinie ofiar. Zarówno osoba dotknięta destrukcyjnym kultem jak i jej rodzina powinni udać się po pomoc do psychiatry. Nie zawsze, ale bardzo często to konieczność. Rodzina niesie przecież ogromne brzemię bólu, cierpienia, odpowiedzialności, poczucia winy z powodu zaistnienia chorej sytuacji, która jest jej udziałem. Część psychiatrów, psychoterapeutów w Polsce robi to po partyzancku, po -przez samodzielne studiowanie, rozmowy z kolegami z Zachodu. Pomaganie ofiarom kultu jak na razie jest improwizacją, bo nie ma ośrodków szkolących w tej dziedzinie ani lekarzy, ani rodzin. Specjalistów trzeba szukać ze świeczką. Natomiast praca z rodziną nie jest wcale taka prosta. Trzeba ją przede wszystkim poinformować, z czym ma do czynienia. Do tego dochodzi terapia. Rodzinę uczy się radzenia sobie ze stresem, który jest spowodowany np. kontaktem ich dziecka z kosmiczną wibracją. Należy też wskazać obszary życia osoby zaangażowanej, które są zainfekowane przez kult. Potrzeba przy tym ogromnej wrażliwości i wyczucia, posiadania pewnej etycznej bazy.

Sekty i ruchy religijne w Polsce:
      Polska jest krajem religijnie i światopoglądowo pluralistycznym. Zdecydowaną większość społeczeństwa stanowią katolicy, ale są też wyznawcy Kościołów chrześcijańskich (np. prawosławni czy ewangelicy), wyznawcy innych religii (np. muzułmanie, Żydzi) i zwolennicy różnych sekt i ruchów religijnych oraz ludzie niewierzący.
      W ciągu ostatnich lat nastąpił znaczący rozwój niekatolickich związków religijnych, zwłaszcza sekt. Każda z nich głosi jakąś naukę o Bogu, zbawieniu, o drogach prowadzących do duchowego rozwoju i do osiągnięcia życia wiecznego. Niektóre z nich traktują jako źródło swego nauczania Biblię, wyjaśniając ją nie według zasad Chrystusa i Kościoła, ale swych założycieli i aktualnej centrali związku (zwłaszcza świadkowie Jehowy – założyciel Ch. T. Russell w 1916 r., Badacze Pisma Świętego, Nowoapostolski Kościół). Inne grupy szukają swych źródeł w świętych księgach hinduizmu (ruchy jogistyczne) czy buddyzmu (ruchy zenistyczne). Istnieją grupy opierające się na "nowych objawieniach" – rozszerza się u nas teksty wizji M. Valtorte'a, V. Rydena czy W. Kamma, który poleca zakładać domy św. Szarbela oraz J. Smitha w 1844 r. z jego Księgą Mormona. Są też sekty destrukcyjne, do których zalicza się Kościół Muna (muniści), Towarzystwo Świadomości Kryszny, scjentolodzy i sataniści. Grupy te stanowią zagrożenie dla wolności obywateli i społeczeństwa oraz wykazują dużą szkodliwość społeczno-wychowawczą i religijno-etyczną. O tych sektach najwięcej się pisze i zwraca na nie uwagę, gdyż stosują techniki werbowania i szkolenia oraz indoktrynacji, połączone z manipulacją społeczną i psychologiczną, prowadzoną w ośrodkach, w których izolują swoich zwolenników od rodzin, znajomych, od kontaktu z prasą, telewizją i swym dawnym środowiskiem. W grupach satanistycznych występuje kult szatana, różnie pojmowanego, stosowanie pewnych praktyk ofiarnych (krew zwierząt), zaklęć i formuł okultystycznych i magicznych, nieraz bezczeszczenie cmentarzy. W skrajnych, pojedynczych wypadkach dochodziło też do mordów ludzi.
      Ruchy parareligijne (para – niby, prawie) stanowią dość typowe nowe ruchy religijne. Główny ich nurt stanowi New Age (nowy wiek, nowa era, wiek wodnika). Idee te rozpowszechnia się w Polsce przez czasopisma propagujące horoskopy, senniki, tajemne wierzenia, astrologię, spirytyzm, wróżby, okultyzm i reinkarnację.

Ile jest w Polsce sekt?
       Jest ich około 80, ale jedynie 22 związki religijne liczą ponad sto osób. Ogółem sekty liczą około 140 tys., z czego 120 tys. to świadkowie Jehowy, najbardziej znani i widoczni w polskim krajobrazie. Jako metodę propagowania stosują chodzenie "od domu do domu".
      Kościół katolicki interesuje się sektami i ruchami religijnymi, wyjaśniając swoim wyznawcom, rodzinom, młodzieży, który związek jest niechrześcijański, kto jest jej założycielem i jaki ma program. Kościół przeciwdziała szerzeniu się sekt i zwalcza ich działalność z motywów religijno-moralnych. Wszystkie rodzaje sekt, ruchów orientalnych, parareligijnych i rozmaitych związków światopoglądowych są niezgodne z nauką Chrystusa i Kościoła w wymiarze swych doktryn, kultów i struktur. Dialog religijny z sektami jest niemożliwy ze względu na ich wrogie nastawienie do Chrystusa i Kościoła.
Rodzaje sekt i ich cechy charakterystyczne:

,li> sekty o charakterze religijnym - podstawą ich działalności jest określona doktryna religijna. Niektóre odwołują się do Biblii, inne do wschodnich systemów religijnych, jeszcze inne do okultyzmu. Są i takie, których doktryna i ideologie są wyłącznie dziełem przywódców. Większość twierdzi, że ich działalność ma czysto duchowy wymiar. By przekonać się, ile w tym prawdy, wystarczy zwrócić uwagę na luksusowe warunki życia przywódców w porównaniu z życiem poszczególnych członków sekty, na ich nieruchomości warte miliony oraz powiązania ze światem biznesu.
• sekty o charakterze politycznym - podstawą działalności omawianych sekt jest określona doktryna polityczna.
• sekty o charakterze edukacyjnym - prowadzą warsztaty, seminaria, których uczestnicy bardzo dużo płacą w zamian za uzyskane oświecenie. Przynależność do takiej grupy kończy się często załamaniem nerwowym, rozpadem małżeństwa, katastrofą finansową itp.
• sekty prowadzące działalność handlową - odwołują się do ludzkiej chciwości i żądzy posiadania. Podstępnie zmuszają swych członków do ciężkiej pracy nieprzynoszącej żadnych zysków lub tylko niewielkie korzyści finansowe, rozbudzając nadzieję na potencjalne zyski.

Sekty wydają ogromne pieniądze na rekrutację, korzystając z kont bankowych lub innych dóbr materialnych swoich członków.
Metody werbowania:

1. Metody wpływu emocjonalnego:
   • wpływ osób bliskich, grup towarzyskich, przyjaciół, rodziny,
   • bombardowanie "miłością",
   • pochlebstwo (osoby o niskiej i wysokiej samoocenie),
   • miłosne łowy, flirt (zjawisko prostytucji religijnej).
2. Metody kamuflażu:
   • organizacje fasadowe,
   • szyld nauki,
   • fasada terapeutyczna,
   • humanitaryzm,
   • działalność charytatywna,
   • promowanie wartości pararodzinnych,
   • temat ekologii,
   • penetracja szkół,
   • penetracja środowisk akademickich,
   • płaszczyk katolicyzmu (pielgrzymki),
   • wakacje, rozrywka, happeningi,
   • za pomocą gospodarki (mechanizmy gospodarcze),
3. Metody autorytetu:
   • przez instytucje użyteczności publicznej,
   • autorytet znanych gwiazd świata rozrywki (np. wykorzystywanie muzyki heavy metal),
   • świat polityki,
   • autorytet kościoła,
   • opinie specjalistów.

Kontrola świadomości ze strony sekty
Dokonywana jest w sposób subtelny, osoba jej poddawana nie domyśla się, że ma do czynienia z wrogiem. Proces ten dokonuje się praktycznie na jej "własne życzenie".

1. Kontrola zachowań:
   • sztywny plan zajęć,
   • brak niezależności finansowej,
   • wszystkie działania podejmowane są wspólnie,
   • wszystkie zachowania mogą być nagradzane lub karane,
   • specjalne rytuały.
2. Kontrola myśli:
   • intensywna indoktrynacja (doktryna sekty zajmuje miejsce własnego systemu przekonań, przeciwstawienie nas, członków sekty im - którzy nie są z nami, a ich świat jest ucieleśnieniem zła),
   • posługiwanie się własnym językiem,
   • uodpornienie członków na konkretny rodzaj informacji, czyli nie przyjmuje się krytycznych uwag o sekcie,
   • praktykowanie niemyślenia.
3. Kontrola uczuć:
   • strach i poczucie winy (strach dotyczy w tym przypadku nieistniejącego wroga),
   • wywoływanie lęku przed karą,
   • zmiana definicji uczuć,
   • zakłócenie równowagi emocjonalnej (kary i nagrody),
   • wymóg spowiadania się,
   • wywoływanie i podsycanie fobii (doprowadza się ludzi do takiego stanu, że wpadają w panikę na samą myśl o opuszczaniu sekty).
4. Kontrola informacji:
   • podstawowe źródło informacji stanowią publikacje sekt,
   • kontrola rozmów,
   • istnienie różnych poziomów prawdy (inna jest prawda oficjalna, a inna na użytek wewnętrzny).

Porady dla rodziców, których dzieci weszły w kontakt z sektą:

1. Zapisuj wszystkie nazwiska, adresy i numery telefonów wiążące się z działalnością twojego dziecka, względnie innych członków sekty.
2. Zapisuj chronologicznie wszystkie wydarzenia w formie krótkich notatek.
3. Reaguj na wszystkie ustne i pisemne próby kontaktu ze strony dziecka.
4. Jasno określ swój punkt widzenia. Okaż, że jesteś przeciwko sekcie, ale nie przeciwko dziecku. Zachowaj przy tym spokój. Unikaj wypowiedzi, które można by odczytać jako groźbę. Bądź zawsze gotów do dialogu.
5. Zbieraj wszelkie informacje na temat sekty i jej działalności, również z prasy codziennej, tygodników i innych źródeł. Aktualizuj je, by być zawsze na bieżąco.
6. Nigdy nie wysyłaj dziecku pieniędzy. Pożytek z nich czerpać będzie nie ono, ale sekta.
7. Nie wydawaj z domu żadnych oryginalnych dokumentów, tylko potwierdzone kopie.
8. Nie płać pieniędzy "zawodowym pomocnikom", zanim nie upewnisz się, że są w stanie pomóc ci w sposób sensowny i efektywny.
9. Nigdy się nie poddawaj. Pamiętaj zawsze, że twoja miłość, wychowanie i domowe otoczenie odcisnęły na dziecku ślad, którego żadna psychomanipulacja na trwałe nie usunie.
10. Pomyśl o tym, że nie jesteś sam. Problem ten dotknął wielu rodziców pochodzących ze wszystkich warstw społecznych.
11. Dołącz się do inicjatywy obywatelskiej lub załóż ją. Dzięki temu uzyskasz większe poparcie ze strony instytucji publicznych i państwowych i w razie konieczności nawiążesz kontakt z podobnymi inicjatywami na całym świecie.
12. Nie daj się oswoić sekcie przez przyjmowanie zaproszeń na święta lub imprezy organizowane specjalnie dla rodziców.
13. Zawsze w razie wątpliwości możesz zwrócić się do pedagoga czy psychologa szkolnego.
14. Każdy dzielnicowy znający zasady funkcjonowania sekt profesjonalnie pokieruje działaniami rodziców - w razie potrzeby zasugeruje kontakt z np. przyparafialnym punktem wsparcia wiernych.

Pomoc psychologiczna "Chcę czy chciałbym?"
     Punktem wyjścia dla jakiejkolwiek pomocy musi być wolna decyzja osoby, która tkwi w sekcie, że chce z nią zerwać. Wyrywanie kogoś na siłę najczęściej prowadzi do zniszczenia relacji z tymi, którzy to robią i jeszcze mocniej utwierdza człowieka w pozostaniu w grupie destrukcyjnej.
     Pierwszym krokiem jest praca nad emocjami. Zaakceptowanie tego, że byłem w sekcie, odnajdywanie przyczyn tego wydarzenia, przekraczanie poczucia winy, wstydu, lęku. Wypowiadanie tłumionych dotąd uczuć. Z tym związane jest sięganie do źródeł – do urazów, trudnych wydarzeń, problemów człowieka, które umiejętnie wykorzystała sekta. "Zakorzenianie" to powrót (często przez zdjęcia, pamiętniki, rozmowy) do utraconego świata-najbliższych, systemu wartości, relacji z innymi. To także okazja do dojrzalszego spojrzenia na trudne wydarzenia, stawianie się w sytuacji ludzi, którzy spowodowali ból. "Zło w dobro". Ostatnim krokiem jest wykorzystanie trudnego doświadczenia, jakim był pobyt w sekcie. Tylko wtedy ten etap życia przestanie być niszczący. Najczęściej owocuje on pomocą osobom zagrożonym przez grupy destrukcyjne.
     Zwiększenie przez nas, dorosłych - świadomości młodego człowieka dotyczącej podejmowanych przez niego działań, zachowań w stosunku do innych ludzi, a także siebie samego służy jego rozwojowi oraz wytworzeniu postawy odpowiedzialności za własne życie.
BIBLIOGRAFIA

1. Sekty i nowe zjawiska religijne – miesięcznik LIST nr 3/2001
2. "Katolik wobec sekt" Wiesława Dzierża, Aleksander Posacki, Stanisław Pyszka Wydawnictwo WAM Kraków 2001
3. "Dzieci w sektach" Hakat El Mountacir Wydawnictwo WAM Kraków 2000
4. "Sekty – religijny supermarket" Ewa Kosińska, Mariusz Gajewski Wydawnictwo Rubikon Kraków 2000r.
5. "Sekty" Mariusz Gajewski Poradnik dla młodzieży Wydawnictwo Rubikon Kraków 2000r.