Uchwalenie Konstytucji 3 Maja to temat dość trudny, zwłaszcza dla młodszych klas szkoły podstawowej. Nie można jednak go pominąć. Chcę zaproponować scenariusz, który w przystępnej formie przedstwai wagę i znaczenie tego wydarzenia. Starałam się użyć prostego języka i dlatego na bohaterów wybrałam cókę i odpowiadającą na jej pytania mamę.
(Osoby: Anna, mama, postacie z XVIII wieku: król, marszałek, posłowie.)
A. - Mamo, czy masz trochę czasu?
M. - Tak Aniu, czy coś się stało?
A. - Nie wiem, jak mam odrobić pracę domową.
M. – Tak?, a czego ona dotyczy?
A. - Widzisz mamo, dziś w szkole była akademia z okazji Rocznicy Konstytucji 3 Maja. Przygotowała ją szósta „c”, a my wszyscy mamy teraz napisać sprawozdanie z tej imprezy. A ja niby słuchałam, co oni mówią, ale nie wszystko zrozumiałam, część już zapomniałam. Możesz mi o tym opowiedzieć? Ty zawsze tak ciekawie wszystko tłumaczysz, że łatwo zrozumieć.
M.- Dobrze córeczko, spróbuję. Usiądź przy mnie i po prostu pytaj o wszystko. A może najpierw powiedz mi, czy ty w ogóle wiesz, co to jest konstytucja?
A.- Chyba tak..., jest to jakiś ważny dokument.
M.- Tak. W tym dokumencie spisane są prawa i obowiązki wszystkich ludzi.
Każda grupa społeczna ma podobny dokument. Wy – uczniowie też macie swój kodeks postępowania – regulamin samorządu szkolnego, pracownicy różnych zakładów pracy mają swoje regulaminy, a państwa – właśnie konstytucje. Oprócz praw i obowiązków zapisane są w nich zasady rządzenia krajem.
A. - No dobrze, ale przecież nasz kraj już istniał dużo wcześniej, nim spisano tę konstytucję? Dlaczego właśnie wtedy?
M. - To ważne pytanie. Otóż były to czasy bardzo trudne dla naszego kraju. Kilkanaście lat wcześniej - w roku 1772 (zapiszę ci to) doszło do pierwszego rozbioru Polski, która wtedy zwana była Rzecząpospolitą. Sąsiednie państwa: Rosja, Prusy i Austria przyłączyły do swoich terenów część naszych ziem.
A. – Jak to?, Polacy na to pozwolili? Przecież mieliśmy króla...
M. – Tak, królem naszego kraju był wtedy Stanisław August Poniatowski, ale niestety był on podporządkowany władczyni Rosji – carycy Katarzynie II. Nie mógł sam wiele zrobić, gdyż skarbiec był pusty, nie mieliśmy silnej armii, a część polskiej szlachty odmawiała królowi posłuszeństwa, przerywała obrady sejmów i przez to nie można było uchwalić żadnej ustawy, by wydobyć Polskę z kłopotów. Nie było niestety zgody wśród polskich obywateli. Już od czasów, kiedy w Polsce rządzili władcy z dynastii saskiej – przed Poniatowskim, mówiło się, że „Jedni do lasa, drudzy do Sasa”. Oznaczało to, że w naszym kraju były dwa zwalczające się obozy. Kiedy St. Poniatowski został królem, wiele się niestety nie zmieniło. Nadal zrywano sejmy...
A. – Wiem, to prawo do zrywania sejmów nazywało się „liberum veto”!
M. – O, widzę, że coś jednak zapamiętałaś z tej szkolnej akademii. Bardzo dobrze.
Ten to nieszczęsny nierząd, to sejmów zrywanie
Kraj zgubiło, ściągnęło obce panowanie,
te zaborów, te srogich klęsk naszych przyczyną,
I my sami byliśmy nieszczęść naszych winą!
Gnijąc w zbytkach, lenistwie i biesiad zwyczaju,
Myśleliśmy o sobie a nigdy o kraju.!
Wróćmy do lat, które nastały po I rozbiorze. Powiedziałam ci o tej części szlachty, która zrywała sejmy, ale byli też wśród stanu szlacheckiego prawdziwi patrioci, którzy starali się zrobić wiele, by nie dopuścić do kolejnych rozbiorów Polski. W roku 1788 zwołali sejm szczególny, zwany „Sejmem Wielkim” lub „Czteroletnim”, bo trwał do 1792 roku. Wśród nich byli: ksiądz Hugo Kołłataj, Stanisław Staszic, Stanisław Ignacy Potocki, książę Adam Czartoryski, Stanisław Małachowski i inni.
A. - Przypominam sobie! O nich właśnie był jeden wiersz:
Nie stawali w szeregu, nie przelewali krwi.
Piersi ich nie zdobiły nie zagojone blizny.
A jednakże za wolność, za całość swej ojczyzny
Przeciw przemocy wroga z odwagą w sercu szli.
Prawość, mądrość i miłość – taką była ich broń,
Budowali od podstaw, tworzyli nowe życie –
Jad, który w polską duszę wróg tajny sączył skrycie,
Zwalczali, losy Polski w męską ujmując dłoń.
M. Ludzie ci przygotowali projekty naprawy Rzeczypospolitej Polskiej i na Sejmie Czteroletnim przedstawiali je pozostałym posłom. Jak myślisz, od czego musieli zacząć?
A. Pewnie od zniesienia liberum veto, żeby w ogóle można było coś uchwalić.
M. Tak, bardzo dobrze, ale żeby można było wprowadzić uchwały w życie, należało najpierw je gdzieś zapisać i zatwierdzić. Na forum sejmu uchwalono więc projekt nowej ustawy zasadniczej. Dyskusja na ten temat trwała wiele godzin, aż wreszcie wszystko zapisano i powstała...
A. ...konstytucja! I to było 3 maja, tak?
M. Tak, 3 maja 1791 roku, w trakcie trwania Sejmu Wielkiego. Po uchwaleniu wszystkie ustawy odczytał publicznie marszałek sejmu – Stanisław Małachowski, a potem wszyscy uczestnicy obrad poszli do Katedry Świętojańskiej, by podziękować Bogu za to, że udało im się tego dokonać. W tym czasie na Placu Zamkowym tłumy ludzi czekały na ogłoszenie tego faktu.
I nadszedł oto wielki, niezapomniany dzień,
Majowa pieśń zabrzmiała po wszystkie Polski krańce.
Przeciwko wrogiej sile wzniesione oto szańce,
Szlachetnej myśli płomień zwyciężył mroków cień.
I taka popłynęła słoneczna o tym wieść,
By płynąć poprzez wieki, serc wiernych głosząc sławę...
Za trudy ich, za walki zwycięskie, a bezkrwawe
Twórcom Dnia Majowego po wieczne wieki cześć!
(Piosenka „Witaj majowa jutrzenko”)
Witaj majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej krainie,
Uczcimy ciebie piosenką,
Która w całej Polsce słynie
Witaj Maj,Trzeci Maj! (śpiew) bis.
U Polaków błogi raj!
Ucisk braci naszych cisnął
Niemoc w ręku króla spała
A wtem trzeci maj zabłysnął
I cała Polska powstała.
Witaj maj, 3 maj.......... bis.
A. Już rozumiem! Już wiem, jak doszło do uchwalenia tej ważnej konstytucji. Ale powiedz mi mamo, jak oni mogli obradować przez całe 4 lata? Nie wracali do domów, nie robili nic innego?
M. Ależ oczywiście, że wracali. Prowadzili normalne życie. Spotykali się u siebie w domach, rozmawiali, omawiali sprawy polityczne, słuchali muzyki, a czasem nawet urządzali wieczory taneczne.
A. Tańczyli?
M. Tak. Na przykład przy dźwiękach muzyki Beethowena...
(Utwór „Dla Elizy” i taniec)
A. Powiedz mamo, jakie postanowienia oprócz zniesienia liberum veto zawierała konstytucja?
M. Mówiła ona także o tym, że prawa wyborcze do sejmu powinna mieć nie tylko szlachta i duchowieństwo, ale także mieszczanie, którzy do tej pory nie mieli nic do powiedzenia, że powinno się ustalić stałe podatki na wojsko, by utworzyć regularną armię, która byłaby w stanie skutecznie bronić granic Rzeczypospolitej. Cieszyli się więc z uchwalenia konstytucji wszyscy, którzy dobrze życzyli Rzeczypospolitej, a było ich niemało.
Cała stolica od rana
Huczy jak rzeka wezbrana.
Poprzez ludu gwarne mrowie
Ciągną na Zamek posłowie.
Ciągną ni to roje pszczelne;
A burmistrz Dekert na czele.
We wielkiej sali zamkowej
Gromkie okrzyki, przemowy.
Wchodzi król. W radosnej wrzawie
Zebranych wita łaskawie.
Ku tronowi z wolna kroczy,
Wzruszeniem błyszczą mu oczy.
Nagle milknie ciżba zbita,
Marszałek ustawę czyta.
Wielka ma zawitać zmiana:
Wolność, równość wszystkim dana.
Wszyscy zjednoczą się w pracy:
Szlachta, mieszczanie, wieśniacy.
Kto za tym, niech głos swój poda.
Jeden okrzyk: - „Zgoda! Zgoda!”
„Niech żyje sejm, król kochany,
Niechaj żyją wszystkie stany!”
Zapamiętajże narodzie:
W waśni zguba, siła w zgodzie.
A. Wiesz mamo udzielił mi się nastrój tamtych dni... Ale powiedz mi jeszcze, co było dalej? Jak długo były powody, by cieszyć się z uchwalenia konstytucji? Potem przecież były następne rozbiory, prawda?
M. Niestety tak. Konstytucja obowiązywała dokładnie 14 miesięcy, a i w tym czasie nie wszyscy chcieli się jej podporządkować. Znaleźli się tacy, którzy doprowadzili do jej obalenia. Później był II rozbiór Polski, następnie jeszcze jedna, tym razem zbrojna, próba ratowania Rzeczypospolitej – powstanie kościuszkowskie, a w roku 1795 – III rozbiór. Potem były jeszcze inne walki w Polsce i za granicą.
(Marsz, marsz Polonia)
Jeszcze Polska nie zginęła póki my żyjemy
Co nam obca przemoc, wzięła szablą odbierzemy
Marsz, marsz Polonia
Marsz dzielny narodzie
Odpoczniemy po swej drodze w ojczystej zagrodzie-2x
Już tam ojciec do swej Basi mówi zatroskany
Słuchaj jeno, pono nasi biją w tarabany.
Marsz, marsz Polonia
Marsz dzielny narodzie
Odpoczniemy po swej drodze w ojczystej zagrodzie-2x
Jak Czarniecki do Poznania po szwedzkim zaborze
Dla ojczyzny ratowania, wrócił się przez morze.
Dalszy ciąg tej historii jest trochę smutny. Opowiem ci o tym innym razem. Myślę, że teraz nie będziesz miała już problemów z napisaniem swojego sprawozdania.?
A. Na pewno nie. Dziękuję mamo.
M. Zostańmy dziś przy radości z tego powodu, że Polacy potrafili stworzyć konstytucję, pierwszy zbiór praw i obowiązków obywateli. Dokument ważny, bo pierwszy w Europie, a drugi na świecie. To było bardzo doniosłe wydarzenie i dlatego właśnie co roku tak uroczyście obchodzimy rocznicę tego dnia.
Maj – rocznica pięknych serc!
Maj – rocznica wielkich myśli,
Tym, co dawno przeminęli,
Hołd składają ci, co przyszli.
Choć przeminął dawno wiek,
Dawne hasła się zmieniły,
Orzeł począł nowy bieg,
Lecz z przeszłości czerpał siły.
Tym, co w Polsce dali myśl,
Aby stworzyć cud majowy,
Cześć z oddaniem złóżmy dziś,
Przed pamiątką chyląc głowy.
(Piosenka „Opowiedz nam moja ojczyzno”)
Opowiedz nam moja ojczyzno
Jak matka dzieciom ciekawym
O latach znaczonych blizną,
Na wiekach chwały i sławy!
O wojach Mieszka nam powiedz
O słupach nad Odrą stawianych
Niech niesie Twoją opowieść
Wiatr halny i morskie szkwały.
Matczynej ucz nas miłości
Jak ojciec w życie wprowadzaj
Nie żałuj serdeczne troski
Za trudy szczodrze nagradzaj
Biel śniegu i żal czerwieni
I orły dumne, piastowskie
To wieczne symbole tej ziemi
Najbliższej sercu, bo polskiej.
Wytłumacz nam tak, jak umiesz
Skąd czerwień i biel sztandarów,
Niech ludzie żyją tu dumnie,
Bo taki wydał ich naród!
Daj swoim synom żołnierzom
Ten kwiat, jak kiedyś kęs chleba
To oni od wieków strzegą
Tej ziemi i tego nieba.
Matczynej ucz nas......
Opracowała mgr Aneta Kempa
|
