Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Mowa prawidłowa a wskaźniki opóźnionego rozwoju mowy

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3786 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Prawidłowy rozwój mowy podzielony jest na kilka etapów a każdy z tych etapów trwa określony czas. Opóźnienia w pojawianiu się poszczegółnych stadiów rozwoju nie powinny przekraczajć 6 miesięcy. Gdy tak się jednak dzieje, mamy do czynienia z opóźnionym rozwojem mowy. Artykuł ten jest próbą prześledzenia prawidłowych etapów rozwoju mowy oraz wskazaniem jakie mogą być objawy ORM, ponieważ im szybciej będziemy umieli je dostrzec, tym szybciej będziemy mogli pomóc dziecku.
Opracowanie - BEATA SURYGAŁA

     U dziecka prawidłowo rozwijającego się rozwój mowy trwa kilka lat i podzielony jest na kilka etapów :
  • od urodzenia do pierwszego roku życia - okres melodii,
  • od pierwszego do drugiego roku życia - okres wyrazu,
  • od drugiego do trzeciego roku życia - okres zdania,
  • od trzeciego do siódmego roku życia - okres swoistej mowy dziecięcej.
     Znajomość tej reguły jest zasadniczą sprawą, gdy chcemy mówić o opóźnionym rozwoju mowy. Małe dziecko po urodzeniu powinno dać krzykiem znać o swej chęci do życia. Komunikuje się początkowo z dorosłymi przy jego pomocy. Kojarzy, że ile razy krzyczy, tyle razy pojawia się matka. Krzyk jest też ćwiczeniem aparatu głosowego. Podobne dźwięki wydawane przez starsze już niemowlę są nieświadomą zabawą narządami głosowo - artykulacyjnymi i stanowią pożyteczne ćwiczenia wstępne mięśni, które w przyszłości będą zaangażowane do mówienia. Zabawa ta nazywa się głużeniemi występuje nawet u dzieci głuchych od urodzenia. Stąd pomyłki, gdy głużenie to uważa się za mowę i zapewnia logopedę, że dziecko mówiło, a potem przestało.
     Około 6 - 7 miesiąca życia, dziecko zaczyna słyszeć swoje głużenie i wtedy mówimy o gaworzeniu, zaczyna się bowiem świadomie bawić dźwiękami przez siebie wydawanymi. Przy gaworzeniu dziecko ćwiczy narządy artykulacyjne, słuch i spostrzegawczość. To bardzo ważny okres rozwoju mowy. W 7 - 8 mż dziecko zaczyna już aktywnie reagować na mowę. Poznaje przedmioty, kojarzy je z nazwą, chwyta melodię, czas trwania i rytm wyrazu. Około 9 mż dziecko powinno reagować na swoje imię, powtarzać podawane dźwięki i reagować na proste polecenia. Jest to pierwszy objaw rozumienia słów. Około 10 - 11 mż. dziecko powinno mówić dwa najważniejsze słowa swojego życia : mama i tata. Około 12 mż. oczekuje się, że dziecko potrafi wymienić jedno lub dwa słowa poza w/w. Jest to drugi ważny okres rozwoju mowy. Należy zwracać uwagę na to, czy rzeczywiście dziecko nazwało daną osobą czy przedmiot odpowiednim słowem, czy było wiec to słowo znaczące. Znaczenie faktu, że każdy przedmiot lub osoba mają nazwę jest podstawowym założeniem ludzkiej mowy. Stąd wywodzi się ogromne znaczenie, jakie przywiązuje się do tego, czy słowa wypowiedziane na pierwsze urodziny były znaczące, czy faktycznie oznaczały to, czego dotyczyły. Od tego momentu rozwój mowy następuje szybko. Liczba wypowiadanych znaczących słów wzrasta gwałtownie. Uważa się , że rozwój mowy dziecka w tym okresie zależy od jakości mowy, jaką ono słyszy w otoczeniu.
     W okresie pomiędzy 1 a 2 rokiem życia dziecko używa prawie wszystkich samogłosek, oprócz nosowych : ą, ę. Ze spółgłosek wymawia : p, b, m, n, t, d, k, ś czasem ć. Pozostałe głoski zastępuje innymi o zbliżonym miejscu artykulacji, np. ciocia - tota, dzieci - deti. Wyrazy trudne do wymówienia ulegają uproszczeniu np. kwiaty - katy, kaczka - kaka. Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki np. miś - mi, koń - ko. Zjawisko to nazywane jest w logopedii elizją. W 18 mż. dzieci zaczynają używać tzw. równoważników zdań. Są to słowa, które zastępują całe zdania, będąc ich skrótem. Około 24 mż. czyli na swoje drugie urodziny, dziecko powinno wypowiedzieć pierwsze proste zdanie, a więc konstrukcję słowną w której będzie podmiot i orzeczenie. Jest to pierwsze czynnościowe zastosowanie reguł gramatycznych. Niezmiernie ważny okres dla rozwoju mowy.
     Między 2 a 3 rokiem życia mowa w dalszym ciągu się doskonali. Dziecko wymawia już takie spółgłoski jak :
  • wargowe - p, b, zmiękczone pi, bi, mi,
  • wargowo - zębowe - f, fi, w, wi,
  • środkowojęzykowe - ś, ź, ć, dź, ń, j, ki, gi,
  • tylnojęzykowe - k, g, ch,
  • przedniojęzykowo - zębowe - t, d, n oraz boczne l.
     Pod koniec tego okresu mogą pojawiać się głoski : s, z, c a nawet sz, ż, cz. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem, zwłaszcza w trudniejszych zestawieniach, bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Zjawisko to nazywamy substytucją. Dzieje się tak w wyniku małej sprawności narządów artykulacyjnych. Dziecko wie jak dana głoska powinna brzmieć, ale jeszcze nie może jej wypowiedzieć, np., mały - mawy, woda - łoda. Zdania, które pojawiają się w tym okresie są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące. Dość szybko jednak pojawiają się proste zdania pytające i rozkazujące. Z części mowy najczęściej używane są rzeczowniki. Czasowniki oznaczające czynności fizjologiczne, ruch, pozycje używane są początkowo w formie bezokolicznika, ale wkrótce pojawiają się w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym. Około 36 mż. dziecko powinno wypowiadać zdania dłuższe, złożone z 4 - 5 słów.
     Pomiędzy 3 a 7 rokiem życia mamy do czynienia z tzw. okresem swoistej mowy dziecięcej. Trzyletnie dziecko potrafi porozumieć się z otoczeniem.
W wymowie :
  • utrwalają się głoski: s, z, c, dz,
  • dziecko zaczyna odróżniać głoski ś, ź, ć od s, z, c,
  • pod koniec 4 rż. pojawia się głoska r,
  • głoski : sz, ż, cz, dż mogą być wymawiane jak s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź,
  • grupy spółgłoskowe bywają często upraszczane, choć postęp w porównaniu z poprzednim okresem jest znaczny.
Częstym zjawiskiem w tym okresie są :
  • meta - teza, czyli zmiana szyku wyrazów np. lokomotywa ( lokomotywa ),
  • asymilacja ( upodobnienie ), np. bebek zamiast chlebek,
  • kontaminacja ( skrzyżowanie dwóch wyrazów w jeden ) , np. mati - co oznacza mama i tata,
  • neologizmy np. koleżan zamiast kolega, zawidelcuję - wezmę na widelec,
  • zgrubienia wyrazów np. mamucha - mamusia.
     Powszechnie przyjmuje się , że między 5 a 7 rż. Kończy się okres rozwoju systemu fonologicznego, który polega na poprawnym wymawianiu większości głosek oraz głoski "r" i dwuznaków. Od tego czasu mowa podlega jedynie szlifowaniu artykulacji.
     Reasumując rozważania o prawidłowym rozwoju mowy dziecka należy stwierdzić, iż gaworzenie powinno pojawić się w 6 miesiącu życia a pojedyncze słowa na pierwsze urodziny dziecka. Proste zdanie powinno być wypowiedziane w czasie drugich urodzin, zdanie rozwinięte w czasie trzecich urodzin, a na czwarte urodziny dziecko powinno umieć opowiedzieć krótką bajkę. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy. Gdy tak się dzieje, mamy do czynienia z opóźnionym rozwojem mowy.
     Mowa opóźniona w swoim obrazie zewnętrznym przedstawia pewne charakterystyczne cechy. Te cechy to :
  1. Ograniczenie zasobu dźwięków
    Dziecko zastępuje jedną głoskę drugą i wówczas maleje zasób fonemów jakim się posługuje. Tak jak wcześniej wspomniałam, w okresie rozwojowym poszczególne głoski pojawiają się w różnym, ściśle określonym czasie. U dzieci z ORM przedłuża się okres rozwoju artykulacji, co przejawia się w następujący sposób:
    • większość głosek jest zastępowana przez t oraz a,
    • samogłoski e oraz o są zastępowane przez a,
    • spółgłoski dźwięczne są zastępowane przez ich odpowiedniki bezdźwięczne np. b przez p ; d przez t,
    • do 5 - 6 roku życia może wystąpić ograniczony zasób spółgłosek miękkich np. ś, ć ,ź, dź, ń...
    • k, g mogą być zastępowane przez t, d lub opuszczane np. kot - tot, ot
    • spółgłoski dentalizowane s, z, c, dz, sz, ,,z, cz, dż, ś, ć, ź, dź mogą być zastępowane przez t lub d np. sanki - tanki ; zapałki - dapałki ; cebula - tebula
    • ujednolicenie trzech szeregów głosek dentalizowanych tj. s, z, c, dz ; ś, ź, ć, dź ; sz, ż, cz, dż ; poprzez realizowanie jednego z nich np. s, z, c, dz
    • głoska ch może być zastąpiona przez f lub k np. chleb - kleb, fleb
    • głoska f może być zastąpiona przez h np. fotel - hotel
    • głoska r może być zastąpiona przez l lub j np. ryba - lyba, jyba
    • głoska l może być zastąpiona przez j np. lalka - jajka
    • głoska ł może być zastąpiona przez w np. łapa - wapa
    • głoska w może być zastąpiona przez ł lub ch np. wata - łata, chata
  2. Zniekształcenie fonetycznej budowy wyrazów

     Przejawia się ono nieprawidłową wymową wyrazów, ich zniekształceniem w wyniku opuszczania i przestawiania głosek czy sylab. W przypadku ORM obserwuje się zbyt długo występujące tj. po zakończeniu okresu swoistej mowy dziecięcej, zjawiska do których należy zaliczyć:
  • przestawki głoskowe lub sylabowe np. ławka - wałka ; krokodyl - korkodyl
  • opuszczanie głosek w nagłosie, śródgłosie, wygłosie np. kot - ot, ko ; lampa - lama, lapa
  • opuszczanie sylab początkowych np. kanapa - napa
  • zmniejszenie liczby sylab w wyrazie,
  • redukcja grup spółgłoskowych np. szczotka - śotka
  • częściowe lub całkowite ujednolicenie różnych grup spółgłoskowych,
  • wymawianie przez dziecko pewnych głosek w wyrazach, których nie potrafi wypowiedzieć w izolacji czy w sylabach.
    Wymienione zjawiska do pewnego czasu są zjawiskami normalnymi, mającymi prawo wystąpić w procesie rozwojowym. Nieprawidłowości wymowy są przejawem braku dojrzałości, nieprzygotowania aparatu artykulacyjnego do wykonywania trudnych, precyzyjnych ruchów, niezbędnych przy wymowie a także wynikają z faktu, że w pewnym okresie rozwój myślenia wyprzedza rozwój sprawności artykulacyjnych. Aby dziecko mogło szybko i sprawnie mówić, musi zakończyć się rozwój słuchu fonematycznego, kinestezji i motoryki mowy, co ma miejsce dopiero około 5-6 roku życia. Jeżeli wyżej wymienione zachowania językowe utrzymują się zbyt długo - świadczy to o występowaniu istotnych klinicznych przyczyn. Mówimy wówczas o opóźnieniu rozwoju artykulacji lub ogólnie o opóźnieniu rozwoju mowy ( zainteresowanych odsyłam do mojego wcześniejszego artykułu 26.02.2005r. "Rozważania na temat przyczyn i rodzajów opóźnionego rozwoju mowy").

Bibliografia:
  • G. Demel, Wady wymowy. Profilaktyka i korekcja, Warszawa 1979,
  • E. M. Minczakiewicz, Mowa, rozwój - zaburzenia, terapia, Kraków 1997,
  • I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1981,
  • t. Zaleski, Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie