„Ja jestem, ja czuje, ja żyje moje serce bije”- śpiewa jeden z zespołów dziecięcych w Polsce. Możemy wyczuć radość istnienia, chęć ogarnięcia całego świata. Świata, który jest ogarnięty chorobami, kataklizmami, gdzie ludzie hołdują wolności wyboru i prawu człowieka do dysponowania własnym życiem oraz decydowania o własnej śmierci.
Czy w dobie rozwoju cywilizacji, my ludzie, którzy uważamy się za „panów” wszystkiego możemy także decydować o losie innych, także odbierać im prawo do normalnego funkcjonowania, prawo do życia? Nowoczesne społeczeństwo nie zwraca uwagi na osoby stare, chore, niedołężne. Wręcz alienuje się takich ludzi, gdyż stanowią oni zbędny balast, którego młodym nie potrzeba. Choroba jest rzeczą uciążliwą dla człowieka, czasami wręcz nie do zniesienia. W ten sposób staje się kartą przetargową w grze. Grze, która nazywa się życie ludzkie. Na gruncie choroby przychodzą nam do głowy różne myśli- a szczególnie ta- „to ja mam prawo decydować czy chce dalej żyć, a jeśli nie wybieram najłatwiejszą drogę. Nie chcę cierpieć, chcę śmierci, chcę eutanazji.”
Do tej pory eutanazja była niejako tematem tabu. Nikt otwarcie o niej nie mówił, lecz wszyscy o niej wiedzieli. W Holandii została nawet zalegalizowana i występuje jako obowiązujące prawo każdej jednostki do decydowania o własnym życiu. Z punktu widzenia przeciętnego człowieka, gdy myślimy o eutanazji mamy na myśli „zabójstwo człowieka nieuleczalnie chorego pod wpływem współczucia. Przez wieki, jak i dzisiaj, szeroko dyskutowany problem moralny. Prawo traktuje eutanazję jako jedno z zabójstw uprzywilejowanych.” Inna definicja eutanazji mówi, że jest to „aktywne pozbawienie człowieka życia na jego własną prośbę.” Z definicji tej jasno wynika, że jest to akt dobrowolny. Mało kto jednak wie, że eutanazja ma też inne oblicze. Jednym z nich jest kryptanazja (z greckiego kryptos: tajny i thanateos: śmierć) „to potajemne uśmiercanie chorych, starych lub kalekich ludzi wbrew ich woli i bez ich wiedzy.” Kryptanazja, jest więc uśmiercaniem niczego nie podejrzewających ludzi. Odbywa się bez rozgłosu, to też dane statystyczne nie są na ten temat obfite. Zrozumiałe jest również, że ci, którzy o tym wiedzą, niełatwo decydują się o tym głośno mówić. Chodzi przecież o morderstwo, a spodziewać się może, że dostarczenie dowodów będzie jeszcze trudniejsze niż w innych sprawach. Wystarczy tylko spojrzeć na sprawę łódzkiego pogotowia.
Nie o to jednak, tak naprawdę chodzi w eutanazji i jej „ukrytej siostrze”- kryptanazji. Podstawa tego procederu leży w filozofii, która wykształciła się wśród niektórych lekarzy. Ci, którzy utożsamiają się z nią, przestają dostrzegać pewne istotne fakty dotyczące życia ludzkiego jako najważniejszego dla człowieka, a odwołują się do pomocy w jego cierpieniu. Filozofia tajgetejska posiada sztucznie stworzony system pojęć i argumentów, którymi posługują się lekarze, aby uzasadnić swoje postępowanie. Ludzie, którzy uprawiają ową filozofię premedytacją i celowo pozwalają umierać pewnej grupie osób (są to za zwyczaj kalekie noworodki, ludzie starzy, upośledzeni umysłowo albo samotni) twierdząc, że robią to dla dobra tego człowieka i w jego własnym interesie. „Filozofia tajgetejska wychodzi z założenia, że pomoc lekarska jest czymś zupełnie odmiennym od innych form pomocy ludziom w niebezpieczeństwie i dlatego lekarskiej pomocy można odmówić, innych zaś form ratunku nie wolno odmawiać(...)W filozofii tajgetejskiej znajdujemy także banalną prawdę, że i tak wszyscy musimy umrzeć.” Często wysuwane jest też na pierwszy plan określenie „jakość życia”, które tak naprawdę jest subiektywnym odczuciem każdego człowieka i nikt nie ma prawa ingerować w nasze postrzeganie tej jakości. Okrutne jest też odwołanie się światowej solidarności międzyludzkiej: „za te sto dwanaście tysięcy guldenów, które kosztuje operacja serca mongołowatego dziecka, można sto zagłodzonych dzieci w Trzecim Świecie przez kilka miesięcy utrzymać przy życiu.” Widzimy więc, jak sprzeczne ze sobą argumenty wysuwają lekarze tajgetejscy. Przecież zadaniem każdego lekarza jest niesienie pomocy ludziom cierpiącym, tym, którzy jej potrzebują. Odwołując się do Hipokratesa - jego etyka lekarska przez samą swą jednostronność, przez bezwzględne podporządkowanie wszystkich dóbr wartości jednej jedynej- dobru chorego, bardziej zbliżyła się do ideału etyki absolutnej niż jakakolwiek inna etyka. Medycyna Hipokratesa, która nierozłącznie związana była także z etyką oparta była na przesłankach racjonalnych, troszczyła się o chorego, nakazywała wyciąganie wniosków dopiero po dogłębnej obserwacji pacjenta. Wywierała przez wiele wieków wpływ na medycynę tak starorzymską (Galen), jak i późniejszą, aż po czasy obecne. Głosiła równość wszystkich ludzi na długo przed Deklaracją Niepodległości i nieskończoną wartość każdego życia ludzkiego na długo przed chrześcijaństwem i na dłużej jeszcze przed Kantem. Ta etyka jest nie tylko spadkobierczynią i uczennicą ogólnych systemów etycznych, ale ich prekursorem i często nauczycielem. Zwróćmy więc uwagę, jak bardzo filozofia tajgetejska sprzeciwia się hiporatejskiemu poglądowi na etykę lekarską.. Podobny zresztą stosunek wyrażał Immanuel Kant. Pierwsza z jego wielkich reguł głosi, że „człowiek powinien być zawsze celem nigdy środkiem.” Ta reguła zgodna jest z moralnością chrześcijańską przypisującą każdej osobie wartość nieskończoną, z doświadczeniami każdego człowieka i z podstawową zasadą etyki lekarskiej – Dobro pacjenta najwyższym prawem. Druga reguła Kanta „imperatyw kategoryczny głosi: „działaj zawsze tak, abyś mógł pragnąć, by zasada twego postępowania stała się prawem powszechnie obowiązującym.” Zalecana tu przez Kanta zasada uniwersalizacji nie jest tylko zabiegiem myślowym umożliwiającym moralną ocenę działania, ale ukazuje nam zarazem szersze, praktyczne, społeczne następstwa naszego czynu. Normy etyczne Kanta okazały się tym właśnie, co większość ludzi uznaje za słuszne po przemyśleniu własnych doświadczeń życiowych i czynów swych bliźnich. Wreszcie powszechne reguły dobrego postępowania uznawane dziś przez większość mieszkańców naszego kraju.
Ruch na rzecz praw pacjenta, popierany przez większość opinii publicznej i przez nasze władze, postuluje prawo pacjenta do należytej i pełnej informacji, prawo do zachowania tajemnic osobistych, prawo do udziału w decyzjach i prawo do odmowy proponowanego leczenia. Nasze społeczeństwo nie jest zbudowane na tradycji zabijania noworodków, starców, kalekich dzieci. My niejako brzydzimy się śmiercią. Źródła naszej cywilizacji, korzenie naszego społeczeństwa odnajdujemy w instynktownej ochronie osobników własnego gatunku. Dlaczego więc, niektórzy z nas w tak lekkomyślny sposób pozbawiają ludzi życia- zwyczajnie ich zabijają – a morderstwo to nazywają ulgą w cierpieniu chorego.
Eutanazja była przedmiotem dyskusji już w ubiegłym stuleciu, ale późniejsze przemiany społeczne, wielka swoboda wypowiadania poglądów i wiara w zniesienie wszystkich tabu istotnie przyczyniły się do ogromnego rozszerzenia się tej dyskusji.
„Losem człowieka jest na tej ziemi urodzić się, dążyć, walczyć, żywić nadzieję, we wszystkich dążeniach doznać w końcu zawodu, w każdej walce przegrać, utracić ukochanych, być świadomym nieuniknionej śmierci, cierpieć i umrzeć.” Jest to los zdecydowanie tragiczny i bez rozwiązania. Jednak wszystkie problemy mamy sami rozwiązywać, a każdy poważny problem powinien byś społecznie rozwiązany. Cierpiącemu człowiekowi należy ulżyć w cierpieniu, ale w żaden sposób nie wolno proponować mu tego, że dzięki eutanazji, już nigdy nie będzie tak cierpiał. Jednak to cierpienie mimo wszystko ma sens, jeżeli nie dla człowieka, to oczywisty dla Boga. Sens każdego cierpienia człowieka zależy od tego, co z cierpieniem naszym umiemy zrobić. Wielu cierpienie duchowo wzbogaca. Wszystkich dotyczy prawda, że jeżeli nie da się żyć bez cierpienia, cierpi się, aby żyć. I to właśnie jest sens cierpienia i cena, którą płacimy, zachowując wartość wyższą, jedyną, niepowtarzalną- nasze życie.
„Kruchość życia ludzkiego czynie je tym cenniejszym im cenniejszy staje się każdy dzień i każda wydarta śmierci godzina.” Powinniśmy więc, za wszelką cenę przeciwstawić się eutanazji i wszystkim jej przejawom, a także filozofii, która popiera ją w swoich założeniach. Społeczeństwo tradycyjne, jakie się wykształciło w naszym świecie uważa życie ludzkie za wartość godną najwyższej ochrony, a życie każdego człowieka za wartość, w której mają udział wszyscy inni ludzie. Śmierć każdego człowieka jest uszczerbkiem dla życia wszystkich innych ludzi. Zagrożenie każdego życia ludzkiego wymaga interwencji wszystkich. Dlatego, żę jak mówił Bronisław Zieliński „żaden człowiek nie jest samoistną wyspą, każdy stanowi ułomek kontynentu, część lądu. Jeżeli morze zmyje, choć grudkę ziemi, Europa będzie pomniejszona. Śmierć każdego człowieka umniejsza mnie, albowiem jestem zespolony z ludzkością.
Literatura:
1. R.Finigsen., Eutanazja- Śmierć z wyboru?, wyd. W drodze, Poznań 1994
2. W.Tatarkiewicz., Historia filozofii,Tom 2, PWN, Warszawa 1990
3. Multimedialna Encyklopedia Powszechna- Fogra 2001
4. L. Kołakowski., Mała etyka, w zbiorze: Czy diabeł może być zbawiony, Londyn 1982
5. L.Cornelisse., Pacjenci niezdolni do wyrażania swej woli centralnym zagadnieniem debaty o eutanazji, Amsterdam 1992
Ewelina Toś |
