Czytanie ze zrozumieniem ma we współczesnym świecie znaczenie szczególne. Ustawiczne kształcenie opiera się przede wszystkim na czytaniu ze zrozumieniem, a rozwój nauki, techniki niesie coraz to więcej instrukcji, opisów oraz informacji, niezbędnie potrzebnych każdemu człowiekowi współczesnej rzeczywistości.
Biorąc pod uwagę cele szczegółowe nauczania języka polskiego, należy stwierdzić, że zadaniem szkoły jest od pierwszego etapu kształcenia uczenie, doskonalenie i rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem. Dzięki temu uczeń zapoznaje się z tekstami należącymi do polskiej i nie tylko klasyki literackiej, kultury regionalnej oraz tekstami reprezentatywnymi dla źródeł kultury europejskiej. Czyta teksty kierowane do różnych adresatów i w różnych celach ze świadomością tych celów. Odczytuje ogólny sens utworu literackiego oraz dostrzega i rozumie uniwersalne wartości zawarte w dziełach literackich. Umiejętnie korzysta ze słowników, encyklopedii i innych źródeł informacji. Świadomie i krytycznie odbiera teksty reklamowe.
Umiejętność sprawnego czytania ze zrozumieniem znacznie ułatwia naukę innych przedmiotów. Bowiem w większości uczeń spotyka się z tekstami, które posiadają różne użyteczne informacje. Aby je wydobyć, uczeń musi umieć czytać, a przede wszystkim rozumieć to, co czyta, przy czym pojęcie zrozumienia oznacza zdolność do wyobrażenia sobie sytuacji opisanej w tekście.
Pomimo ćwiczeń i wytężonej pracy nauczycieli i uczniów w każdej szkole łatwo zauważyć uczniów, którzy nie rozumieją czytanego tekstu. Uczniowie ci mają trudności w zapamiętywaniu określonych informacji. Do najczęstszych problemów, z którymi uczniowie spotykają się w czasie czytania ze zrozumieniem należą:
- Trudności w zrozumieniu czytanych poleceń;
- Brak zrozumienia podstawowych struktur logicznych;
- Trudności w rozpoznawaniu konstrukcji składnikowych oraz ich mały zasób słownikowy;
- Trudności w pracy z tekstem ciągłym (brak zrozumienia treści czytanego tekstu i nieumiejętność wyodrębnienia potrzebnych informacji).
Aby sprostać powyższym trudnością stosuje się na zajęciach szereg metod i form usprawniających czytanie ze zrozumieniem. Zadania te mają na celu:
- przygotowanie ucznia do odróżnienia istotnych informacji od mniej ważnych,
- przekazywania świeżo zdobytych informacji,
- samodzielnego wyciągania wniosków,
- przedstawiania własnej opinii na poruszany temat,
- posługiwania się encyklopediami, słownikami itp.,
- wykorzystywania przeczytanego tekstu wypowiedzi pisemnej na pokrewny temat,
- samodzielnego sporządzania notatki z przeczytanego tekstu.
Wskaźnik efektywności uczenia się jest ściśle związany z metodami nauczania. Obok metod tradycyjnych ( słownej, poglądowej, praktycznej) występują metody aktywizujące, które łączą słuchanie, mówienie, widzenie i działanie angażując uczniów o różnych preferencjach sensorycznych, odmiennych stylach myślenia i typach inteligencji.
W każdej z tych metod uczeń ma kontakt ze słowem, które musi odczytać.
W związku z powyższym metody godne polecenia to:
- burza mózgów – do tworzenia i definiowania pojęć ( np.: wyobraźnia, poezja ) rozwiązywania problemów, jako rozgrzewka umysłowa przed ćwiczeniami;
- metaplan ( ,,cicha dyskusja”) – do plastycznego zapisu dyskusji;
- drzewo decyzyjne – do oceny działań, postaw i wyborów;
- mapy mentalne (pojęciowe) – do wizualnego opracowania problemów i pojęć ( np.: moja rodzina );
- linie czasu – do wizualnego przedstawienia zagadnienia w układzie linearnym (np.: historia książki );
- układanki ( ,,puzzle” ) – do szczegółowego opanowania materiału przez uczniów, nauczanie we współpracy ( np.: pisarze regionu );
- projekt – kreatywne działanie ( np.: wydawanie klasowej gazetki );
- przekład intersemiotyczny (( np.: plastyczna wizja przenośni );
- gry dydaktyczne
Dobór metod zależy od możliwości uczniów oraz od tego jakie umiejętności chce kształcić w danej chwili nauczyciel. Wybierając techniki trzeba pamiętać, iż poszczególne treści najczęściej są realizowane równolegle i w integracji ze wszystkimi działaniami. Dlatego najlepsze wydają się metody, które będą aktywizowały i motywowały ucznia oraz dawały możliwość praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy. Obok metod występują formy pracy na lekcji. Najczęściej stosowanymi są indywidualna i zbiorowa praca z tekstem.
Przykłady ćwiczeń czytania ze zrozumieniem
- Testy, w których na podstawie tekstu uczniowie odpowiadają na pytania i wykonują określone zadania.
- Odszukiwanie wyrazów z trudnościami ortograficznymi.
- Układanie zdań z rozsypanek wyrazowych.
- Układanie odpowiedzi na pytania dotyczących danego tekstu.
- Układanie pytań do tekstu.
- Uzupełnianie tekstu z lukami.
- Układanie wyrazów w porządku alfabetycznym (np.: nazwy państw europejskich ).
- Zabawy w skojarzenia.
- Układanie pytań jako odpowiedzi na pytania ( na zasadzie VaBank ).
- Układanie dalszego ciągu utworu.
- Wskazywanie fragmentów tekstu na określony temat.
- Odczytywanie drzewa genealogicznego.
- Wykonywanie zadań według instrukcji, a także odczytywanie symboli.
- Wypełnianie ankiet na dany temat.
- Rozwiązywanie i układanie krzyżówek, diagramów, quizów.
- Zadania typu ,,Prawda – fałsz” na podstawie podanego tekstu lub dotyczące sprawdzania odpowiednich partii materiałów.
Są to niektóre ćwiczenia wdrażające uczniów do czytania ze zrozumieniem. Ich konsekwentne stosowanie oraz systematyczne wzbogacanie form realizacji zapewni pozytywne efekty nauczania. Bowiem tylko informacje, które uczeń dobrze zrozumie, korzystnie wypływają na postępowanie i przystosowanie się do różnych sytuacji. Informacje, których uczeń nie rozumie są bezużyteczne.
Rozumienie jest szczególnie ważne w procesie zdobywania wiedzy i otwiera przed uczniem perspektywę systematycznego i skutecznego uczenia się, pokonywania trudności, opanowywania i pogłębiania wiedzy.
Opracowała:
Sylwia Formela
|
