Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Leworęczność u dzieci

 

LEWORĘCZNOŚĆ może być źródłem różnych trudności dziecka. Problem leworęczności musi być doceniany przez nauczycieli ponieważ u dzieci leworęcznych powstają wtórne zaburzenia nerwicowe i motywacyjne wskutek niepotrzebnego przestawiania na prawą rękę.

     Jednym z aspektów rozwoju ruchowego dziecka jest postępujący proces lateralizacji, czyli przewagi jednej strony ciała podczas ruchowych czynności. Lateralizację czynności określa się jako "asymetrię funkcjonalną". Z asymetrią mamy także do czynienia w anatomicznej budowie ciała. W większości przypadków parzyste organy naszego ciała różnią się między sobą wielkością. Także badania mózgu ludzkiego wykazują, że jedna z półkul jest nieco większa. Ponadto prawa jest dominująca dla słuchu muzycznego, lewa dla mowy. Asymetria funkcjonalna naszego ciała wiąże się z daleko posuniętą specjalizacją zadań wykonywanych przez kończyny dolne i górne, lewe i prawe. Szczególnie ważną rolę odgrywa specjalizacja ruchów rąk, polegająca na koordynacji czynności wykonywanych ręką wiodącą i czynności wykonywanych przez rękę wspomagającą. Wysoki poziom precyzji i ekonomii ruchów jest osiągalny wówczas gdy po tej samej stronie osi ciała dominuje oko i ręka, a także noga. Lateralizacja, czyli funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała związana jest z dominowaniem jednej z półkul mózgowych. Funkcjonalnej dominacji prawej strony ciała (głównie ręki) odpowiada dominacja lewej półkuli mózgowej. Wśród modeli lateralizacji wyróżnia się lateralizację jednorodną (lewostronną i prawostronną) oraz niejednorodną (nie ustaloną i skrzyżowaną). Większość ludzi prezentuje model lateralizacji jednorodnej prawostronnej, czyli: prawooczność, praworęczność, prawonożność. Częstotliwość występowania leworęczności badania statystyczne określają na 7 do 10 %. Różnice wynikają z przyjętych definicji, metodologii badań, postaw społecznych i tendencji do przeuczania na prawą rękę.
     Genezę leworęczności ujmuje się jako skutek: cech dziedzicznych, uszkodzenia lewej półkuli mózgowej we wczesnym dzieciństwie, nadprodukcji testosteronu hamującego rozwój półkuli prawej i treningu lewej ręki z powodu utraty prawej.
     Lateralizacja rozwija się w ciągu życia osobniczego. Asymetria ruchów do 3 m.ż. ma charakter podkorowy. W okresie od 3 do 6 m.ż. występuje symetria zwierciadlana ruchów (dziecko wyciąga do przedmiotu obie ręce). Po 6 m.ż. można zauważyć pierwsze przejawy preferowania jednej z rąk. Na przełomie 1 i 2 r.ż. gdy dziecko zaczyna chodzić angażuje w jednakowym stopniu obie nogi i obie półkule mózgowe. Obserwuje się więc okresowy zanik przejawów lateralizacji. Wracają one ok. 2 r.ż. kiedy chód jest już zautomatyzowany. Praworęczność zazwyczaj ustala się wcześniej, około 2 – 3 r.ż., leworęczność w wieku 3 – 4 lat. Ostateczna dominacja czynności ruchowych ustala się do 6 r.ż. Od 7 r.ż. zaczyna się przewaga powierzchni półkuli lewej. Ostatecznie proces lateralizacji zostaje zakończony w wieku szkolnym.
     Nieprawidłowa lateralizacja i leworęczność mogą być źródłem różnych trudności dziecka. Za nieprawidłową uznaje się głównie lateralizację nie ustaloną (powyżej 10 r.ż.) i leworęczność uwarunkowaną patologicznie. Nieprawidłowa lateralizacja często współistnieje z zaburzeniami rozwoju funkcji percepcyjnych, obniżeniem sprawności motoryki rąk i nieprawidłowym wykształceniem się orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W takich przypadkach zazwyczaj występują u dzieci trudności w czytaniu, pisaniu i niski poziom graficzny pisma.
     Dzieci leworęczne popełniają specyficzne błędy takie jak: statyczne odwracanie liter, mylenie liter o podobnych kształtach, lecz innym położeniu w przestrzeni (p-b, d-b), przestawianie kolejności liter, opuszczanie i dodawanie liter, sylab, wyrazów, błędne odtwarzanie liter oraz pismo lustrzane i zwierciadlane odczytywanie wyrazów i cyfr.
     Należy dodać, że u dzieci leworęcznych powstają wtórne zaburzenia nerwicowe i motywacyjne wskutek niepotrzebnego przestawiania na prawą rękę. Dziś już nie stosuje się drastycznych metod przestawiania, ale próbuje się nierzadko przekonać dziecko do niezbędnego używania prawej ręki stosując przekupstwa lub moralny nacisk. Leworęczności nie traktujemy jako stan patologii, ale musimy wziąć pod uwagę fakt, że dzieci leworęczne mają początkowe trudności z opanowaniem techniki pisania. Potrzebują zatem pomocy ze strony pedagogów, a także rodziców.
     U dzieci słabo zlateralizowanych wiodącą rolę w czytaniu przyjmuje kolejno raz jedno oko, raz drugie. Zdarza się więc, że początek wyrazu dziecko czyta jednym okiem, a koniec drugim, co może prowadzić do opuszczenia liter w środku wyrazu i braku rozumienia tekstu, a ponadto do wolnego tempa czytania. Brak dominacji jednej ze stron ciała zakłóca wskazywanie strony prawej i lewej oraz kierunków w przestrzeni. Konsekwencją są także trudności z odwzorowaniem figur geometrycznych oraz liter i cyfr o podobnym kształcie, lecz inaczej ułożonych w przestrzeni (p-b-d-g).
     Podobne trudności pojawiają się w przypadkach lateralizacji skrzyżowanej z powodu braku lub słabej koordynacji wzrokowo – ruchowej.
     Ocenę lateralizacji przeprowadza się najpowszechniej w praktyce klinicznej np. w diagnozie afazji czy zaburzeń motoryki, ale także w poradniach psychologiczno – pedagogicznych w celu oceny dojrzałości szkolnej i w przypadkach oburęczności. Orientacyjnej oceny może dokonać też nauczyciel czy pedagog szkolny. Badanie powinno mieć charakter zabawy, aby dziecko nie orientowało się, że jest przedmiotem oceny i nie modyfikowało swego zachowania.
     Do oceny lateralizacji służy np. wywiad z rodzicami, w czasie którego ustalamy ewentualne dziedziczne uwarunkowania leworęczności i dowiadujemy się, jak rozwijała się dotychczas lateralizacja u dziecka. Na tendencję do leworęczności u dzieci do 4 r.ż. wskazuje większa aktywność lewej ręki w następujących czynnościach: wskazywanie i chwytanie przedmiotów, ruchy służące samoobronie i atakowaniu, rzucanie piłką, trzymanie łyżki w czasie jedzenia i trzymanie ołówka podczas pierwszych prób rysowania. W ocenie dzieci od 4 do 8 lat źródłem informacji będzie zaobserwowanie dominacji ręki w sytuacjach takich jak: toczenie koła, chwytanie i rzucanie krążka, jedzenie łyżką, wkręcanie śrub, budowanie z klocków, wyszywanie i szydełkowanie. Podstawą określenia "ręczności" mogą być także próby eksperymentalne polegające na pantomimicznym naśladowaniu np. krojenia nożem, czesania włosów, mycia zębów, przekręcania kontaktu. W tym celu prosi się także dziecko, aby na każdej połowie podzielonej kartki narysowało domek inną ręką.
     Psychologowie polscy w celu oceny lateralizacji najczęściej stosują test R.Zazzo i N. Galifret-Granjon zawierający następujące próby:
  1. krzyżowanie ramion;
  2. krzyżowanie dłoni
  3. chwytanie jednej dłoni drugą
  4. odwracanie głowy
  5. ułożenie łokcia na dłoni
  6. marionetka
  7. mieszanie kart
  8. tasowanie kart
  9. rozdawanie kart
  10. patrzenie przez dziurkę w przesłonce
  11. naprzemienne zamykanie oczu
  12. zaglądanie do butelki
  13. zbieżność gałek ocznych
  14. gra w karty
  15. kopanie
     Do oceny dominacji ręki służy próba karty (wykładanie 32 kart do pasjansa – po 3 próby każdą ręką; różnica 3sek. Wskazuje na rękę dominującą) i marionetka (wykonywanie ręką uniesioną i zgiętą w łokciu szybkich ruchów obrotowych dłonią).
Na podstawie tej metody oblicza się wskaźnik dominacji manualnej:

czas lewej ręki – czas prawej ręki
__________________________________________
czas ręki dominującej

Dodatnie wskaźniki należy interpretować jako praworęczność, ujemne jako leworęczność, a wskaźnik 0 – oburęczność.
W teście Z. Matejcek i Z. Zlab lateralizacji rąk dotyczą próby:
  1. korale i buteleczka
  2. wkładanie kołeczków do otworów
  3. klucz i kłódka
  4. piłeczka – pudełko
  5. zepchnij moje ręce w dół jedną ręką
  6. zgnieć pudełko
  7. pokaż ucho, pokaż nos
  8. sięgnij jak najwyżej ręką
  9. klaskanie
  10. igła i nitka
  11. zacieranie (mycie) rąk
  12. skrobanie marchewki
Kolejny zestaw prób opracowany przez A. J. Harrisa obejmuje 15 zadań, spośród których 6 dotyczy określania "ręczności". Są to:
  1. Naśladowanie czynności; rzucanie piłką, nakręcanie zegarka, wbijanie gwoździa, czesanie, otwieranie drzwi, używanie nożyczek, cięcie nożem, pisanie.
  2. Równoczesne pisanie; pisanie w dwu kolumnach na leżącym pionowo arkuszu, równej długości ołówkami cyfr od 1 do 12. Silną przewagę prawej ręki uznaje się wówczas, gdy w zapisie lewa ręką występują 3 (lub więcej) rotacje lub gdy lewa ręka nie nadąża za prawą oraz, gdy cyfry pisane lewą ręką są nieczytelne. Rotacje w pisaniu obiema rękami wskazują na zaburzenia orientacji przestrzennej.
  3. Pisanie nazwiska – jedną i drugą ręką. Porównuje się czas i poziom graficzny wykonania podpisu przez obie ręce. Ręka dominująca wykonuje zadanie co najmniej dwa razy szybciej. Gdy różnica czasu wykonania zadania przez obie ręce wynosi mniej niż 1 czasu "lepszej ręki" stwierdza się oburęczność.
  4. Punktowanie – stawianie jedną i drugą ręką kropek w kratkach, po jednej w każdej kratce, w ciągu 30 sekund. Ocenia się liczbę poprawnie wypełnionych kwadratów. Różnica 20% oznacza silną dominację , a przypadki poniżej 10% ocenia się jako oburęczność.
  5. Rozdawanie kart; osoba badana rozdaje 26 kart osobie badającej i sobie używając najpierw jednej, potem drugiej ręki. Porównuje się czas wykonania zadania obu rękami i koordynację ruchów. Stwierdzenie dominacji wymaga 50% różnicy czasu wykonania zadania, a oburęczności poniżej 10% lub 4 sek.
  6. Siła ręki; oceny dokonuje się za pomocą dynamometru stosując po dwie próby dla obu rąk. Umiarkowana dominacja wyraża się różnicą 1 – 2 kg.
     Praworęczność lub leworęczność orzeka się w przypadkach, gdy pierwsze dwie próby były wykonane przez tę samą rękę i nie więcej niż w dwu pozostałych testach zostały ocenione jako oburęczność.
    W próbach lateralizacji A. Harrisa występuje też kilka zadań do badania dominacji oka:
  1. Kalejdoskop; badany zwykle wybiera oko dominujące.
  2. Teleskop – patrzenie przez tubkę na odległe przedmioty.
  3. Celowanie strzelbą - "mierzenie" do odległego przedmiotu.
  4. Stożek – patrzenie na badającego przez stożek dwoma oczami od strony podstawy; badający widzi oko dominujące wycelowane w otworek w stożku.
  5. Patrzenie przez otwór w kartce na mały przedmiot.
  6. Badanie ostrości wzroku za pomocą "Telebinokularu Keystona".
     Wykonanie tym samym okiem zadań "jednoocznych" (1, 2, 3), a pozostałych prób obuocznie wskazuje na umiarkowaną prawo- lub lewooczność.
     Test R, Zazzo i N. Galifret-Granjon zawiera dwie próby badające dominację oka:
  • patrzenie na mały przedmiot przez otwór w przesłonie,
  • zaglądanie do buteleczki.
     Próba Rosenbacha polega na celowaniu kciukiem na drobny, znacznie oddalony przedmiot. Jeżeli badany zamknie jedno oko i przedmiot pozostaje nadal zakryty, oznacza to, że patrzy okiem dominującym.
     Ważną częścią badania lateralizacji jest ocena dominacji nogi. Składają się na nią następujące zadania:
  1. bieg na łyżwach
  2. skomplikowane figury taneczne
  3. wchodzenie na krzesło
  4. zakładanie jednej nogi na drugą podczas siedzenia
  5. odbicie się w czasie skoku wzwyż
  6. skakanie na jednej nodze
  7. używanie hamulca nożnego podczas jazdy na rowerze
  8. wsiadanie na rower
  9. kopanie piłki
  10. popychanie nogą przedmiotu podczas chodzenia
  11. podnoszenie nogi w przysiadzie
      Test R. Zazzo zawiera dwie próby: naśladowanie gry "W klasy" i kopanie klocka. Dwa zadania występują także w teście A, Harrisa. Są to: kopanie przedmiotu (w trzech próbach) i gaszenie nogą "palącego się na ziemi ognia".
     Dominacja nogi jest ściślej związana z dominacją ręki niż oka. Gdy dominują ręka i oko, zwykle towarzyszy im noga. Przy skrzyżowanej lateralizacji ręka – oko, dominacja nogi zwykle zgodna jest z dominacją ręki. Przypadki niezgodności ręki i nogi wskazują na przeuczanie dziecka.
     Badanie lateralizacji zamyka ocena dominacji ucha. Polega ona na nadsłuchiwaniu "tikania" zegarka, słuchaniu "szumu morza" w muszli i badaniu za pomocą aparatury w celu określenia specjalizacji ucha i półkul mózgowych.
     Efektem zastosowania testów lateralizacji jest tzw. model lub formuła lateralizacji, która stanowi podstawę do podjęcia decyzji dotyczącej wyboru ręki dominującej. Na decyzję tę powinna mieć też wpływ sprawność motoryczna rąk dziecka, jego stan emocjonalny i poziom rozwoju umysłowego. Należy też dać dziecku prawo do podjęcia ostatecznej decyzji.
     Dzieci pozostawione przy ręce lewej i dzieci przeuczane na prawą rękę nie mogą być pozostawione bez pomocy psychologicznej i pedagogicznej. Postępowanie z dzieckiem leworęcznym wymaga zastosowania indywidualnego programu wychowawczego w celu zagwarantowania niezakłóconego przebiegu procesu nauki pisania i czytania. Psycholodzy zalecają stosowanie następujących zasad:
  1. Właściwa postawa wobec leworęczności; zapobieganie wytworzeniu się aury odmienności, czy poczucia bycia gorszym od innych.
  2. Trafna decyzja co do dalszego postępowania z dzieckiem leworęcznym. Próby przeuczania na prawą rękę mogą być podejmowane w przypadku dzieci oburęcznych i o słabej przewadze ręki lewej; dzieci oburęcznych i jednocześnie prawoocznych; dzieci prawidłowo rozwiniętych umysłowo, wykazujących dobrą sprawność ruchową prawej ręki i nie przejawiających zaburzeń mowy i zaburzeń emocjonalnych oraz przy pełnej akceptacji przeuczania przez samo dziecko.
  3. Prawidłowa postawa ciała dziecka podczas pisania;
    • obie stopy oparte o podłogę, przedramiona o stół, plecy wyprostowane do pionowej linii kręgosłupa, głowa i górna część tułowia pokrywają się z osią kręgosłupa,
    • tułów znajduje się w pewnej odległości od ławki,
    • sąsiad z ławki siedzi po prawej stronie dziecka leworęcznego (w rzędzie środkowym),
    • światło ustawione z przodu lub z prawej strony.
  4. Właściwe ułożenie zeszytu; zeszyt oddalony od ciała i od brzegu ławki w celu oparcia całego przedramienia piszącej ręki, ułożony ukośnie z nachyleniem w prawą stronę, nieco na lewo od osi ciała,
  5. Prawidłowy sposób trzymania pióra; zanim dziecko zacznie pisać piórem (szybko schnącym) powinno uporać się z opanowaniem techniki pisania posługując się ołówkiem;
    • ołówek ujęty w odległości ok. 3cm od końcówki piszącej, leży na przednim członie środkowego palca, pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym,
    • ręka trzymająca pióro znajduje się w odległości ok. 2cm od powierzchni papieru.
  6. Prawidłowy układ dłoni, nadgarstka i przedramienia;
    • dłoń wraz z nadgarstkiem stanowi przedłużenie przedramienia,
    • brzeg dłoni, nadgarstka i ramię opierają się cały czas o stół i zeszyt, przesuwając się podczas pisania,
    • koniec ołówka skierowany na lewe przedramię,
    • przedramię ułożone mniej więcej prostopadle do liniatury zeszytu,
    • dłoń i palce z ołówkiem znajdują się poniżej liniatury zeszytu.
  7. Organizacja ruchów pisania;
    • dbanie o prawidłowe odtwarzanie kształtów liter poprzedzone kreśleniem linii pionowych i poziomych,
    • kształcenie umiejętności płynnego przesuwania ręki od lewej do prawej krawędzi zeszytu,
    • wdrażanie do utrzymywania dłoni i ramienia na zeszycie, unoszenia tylko ołówka w celu postawienia znaku diakrytycznego i przejścia do pisania następnego wyrazu,
    • trening pozostawiania łokcia w tym samym miejscu podczas przenoszenia ręki do drugiej linijki,
    • przestrzeganie zasady pisania od strony lewej w kierunku osi ciała, lecz bez jej przekraczania.
  8. Kontrola i regulowanie napięcia mięśniowego;
    • uświadomienie dziecku własnego napięcia mięśniowego,
    • wdrażanie do świadomego kontrolowania napięcia mięśniowego,
    • kształcenie umiejętności aktywizacji określonej grupy mięśni uczestniczących w danej czynności ruchowej.
  9. Koordynacja ruchów rąk; przytrzymywanie zeszytu przez rękę pomocniczą i przesuwanie zeszytu ku górze w miarę pisania w celu zachowania stabilności ręki piszącej.
  10. Współdziałanie oka i ręki;
    • rozwijanie koordynacji wzrokowo – ruchowej,
    • rozwijanie współdziałania oka i ręki po tej samej stronie,
    • umożliwianie stałego śledzenia wzrokiem czynności pisania (zachowanie poprawnej pozycji ręki piszącej, zeszytu, właściwego położenia palców i uchwytu ołówka).
     Istnieje szereg ćwiczeń, które pozwalają leworęcznym usprawnić proces pisania. Nie można jednak zapomnieć, że postępowanie z dzieckiem leworęcznym należy rozumieć jako świadome, uzgadnianie współdziałania rodziców, nauczyciela i dziecka.

Alicja Czyżewska

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 23:48:36
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 23:48:36) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie