Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wzorce komunikowania się nauczyciela z uczniami

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 7148 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

W swojej pracy spróbuję przedstawić dwa modele komunikowania się nauczyciela z uczniami: wzorzec autorytarny i współpracujący. Uważam, że to w jaki sposób nauczyciel porozumiewa się ze swoimi wychowankami, jak zwraca się do nich jest bardzo ważne. Myślę, że ma to wpływ na efektywność jego pracy oraz osiągnięcia uczniów w nauce.

Na początku trzeba wyjaśnić, co to jest proces komunikacji. Można go określić, jako transmisję treści od nadajnika do odbiornika za pomocą "medium". Medium tym może być mowa, pismo oraz niewerbalna gra fizjonomii, gestykulacja i mimika, postawa i pozycja. Proces komunikacji może być jednostronny lub niejednostronny. Jednostronny jest wtedy, gdy odbiornik nigdy nie staje się nadajnikiem. Natomiast niejednostronny ma miejsce wtedy, gdy odbiornik staje się nadajnikiem i zachodzi chwilowa zamiana ról. Przy niejednostronnym procesie komunikacji mówimy o interakcji.

Wyróżniamy komunikacje interpersonalną i grupową. O komunikacji interpersonalnej mówimy wtedy, gdy nadajnikiem i odbiornikiem są tylko dwie osoby. W przypadku, gdy kilka osób pracuje w grupie i każdy po kolei jest odbiornikiem i nadajnikiem, to mamy do czynienia z komunikacją grupową. Komunikacja jest elementem stanowiącym o życiu grupy, bowiem zachowanie zespołu jest przez tą komunikację określane.

Można wyróżnić dwa wzorce komunikowania się ludzi - wzorzec autorytarny i współpracujący.

Wzorzec autorytarny występuje w grupach, w których poszczególni członkowie mają względnie stałe miejsca "na drabinie społecznej" oraz określone przywileje i powinności. Przeważa tu jednostronny sposób komunikowania się. Nadajnikiem jest osoba zajmująca wyższą pozycję w hierarchii władzy. W grupach kierowanych autorytarnie efektywność pracy jest mniejsza niż w zespołach o współpracującym modelu komunikacji. L.Grzesiuk i E.Trzebińska dowodzą, że motywacja podejmowania zadań jest w dużej mierze motywacją egocentryczną(1). Jest między innymi wynikiem braku zaangażowania członków grupy w realizację zadania. Wykonują oni to, co podyktuje im kierownik, który nie przyjmuje do wiadomości myśli i poglądów innych. Nie ma tu swobody w porozumiewaniu się oraz nie ma mowy o zamianie ról miedzy nadawcą i odbiorcą. Niemożność udzielania informacji zwrotnych, wyrażenia swoich poglądów powoduje powstanie napięć w grupie.

Przeciwieństwem wzorca autorytarnego jest współpracujący model komunikacji. W zespole współpracującym też istnieje podział władz, jednak nie ma on wpływu na kontakty członków. Komunikacja ma charakter dwustronny. Każdy występuje zarówno w roli nadawcy, jak i odbiorcy wiadomości. Ma tu miejsce wymiana poglądów, zachęcanie do podejmowania własnych decyzji.

Praca osób współpracujących ze sobą różni się dynamiką pracy od ekipy pracującej "pod dyktando" z powodu większej liczby wymiany myśli. Wykonują oni zazwyczaj zadania dłużej niż ludzie kierowani autorytarnie, jednak ich rozwiązania są bardziej wartościowe, ponieważ opierają się na wielu źródłach informacji.

Miejscem komunikowania się ludzi może też być klasa lub grupa przedszkolna. Jej podstawową funkcją jest to, że "jest ona podłożem przepływu wiedzy w formie przekazu, transferu informacji, aktywnych poszukiwań, czyli procesu komunikowania się."(2) System komunikacji zależy w znacznej mierze od metod wybranych przez nauczyciela. Wiąże się też z tym, w jaki sposób wychowawca przyjmuje swą centralną pozycję, a także z charakterem zależności, jaki ustala się w relacji nauczyciel - uczniowie.

Podział na dwa modele komunikowania się, dotyczący porozumiewania się ludzi w instytucjach pokrywa się z podziałem dotyczącym porozumiewania się na zajęciach z dziećmi. Wzorzec autorytarnego komunikowania się cechują następujące werbalne zachowania nauczyciela:
"- przekazywanie wiedzy, opinii,
- przekazywanie informacji,
- wyrażanie niezadowolenia, krytykowanie, podkreślanie własnej pozycji i władzy."(3)

Nauczyciel komunikujący się z klasą w ten sposób stopniowo informuje uczniów o kolejnych czynnościach, które mają uczynić. Nie toleruje projektów i pomysłów zgłaszanych przez dzieci, ignoruje je, nie zwraca na nie uwagi. Przerywa jakiekolwiek dyskusje. Wydaje polecenia i wymaga natychmiastowego wykonania ich, sam na ogół nie uczestniczy w pracach wychowanków. Na lekcjach o autorytarnym modelu porozumiewania się może powstać symboliczna przepaść między nauczycielem i dzieckiem. Obie strony kontaktują się tylko wtedy, gdy jest to konieczne ze względu na zadanie. Nauczyciel zwraca się do dzieci tylko po nazwisku. Jest krytycznie ustosunkowany do nich i nie ujawnia własnych uczuć. Cechuje go nieustępliwość, dokładność w wydawaniu poleceń oraz bezwzględne wymaganie posłuszeństwa. Dzieci nie maja możliwości wyrażania swoich myśli i poglądów, a jeśli już, to i tak nie są one przyjmowane przez nauczającego.

Natomiast typowe zachowania nauczyciela o współpracującym sposobie komunikowania się to:
"- akceptowanie odczuć, poglądów i opinii uczniów,
- nagradzanie i ośmielanie,
- pomoc w wyjaśnieniu i rozwinięciu pomysłów uczniów,
- zadawanie pytań pomocnych uczniowi w znalezieniu sposobu wykonania zadania, stwarzających możliwość samodzielnego podejmowania decyzji".(4)

Nauczyciel wskazuje uczniom, jak można rozwiązać problem, ale nie naciska ich, by koniecznie tak postąpili. Daje im możliwość wyboru, zachęca do samodzielnych decyzji. Nie dominuje nad dziećmi, gdy włącza się do zadań wykonywanych przez nie. Wymienia poglądy, myśli z uczniami. Słucha ich propozycji a nawet ośmiela, aby przedstawili swoje opinie. Nauczyciel wyraża słowa akceptacji w stosunku do swoich wychowanków, nagradza, chwali, uznaje ich pomysły i pomaga je stosować.

Uważam, że współpracujący wzorzec komunikowania się nauczyciela i uczniów jest lepszy od autorytarnego. Lekcje o tym modelu porozumiewania się cechuje ciepło emocjonalne. Widać tu więcej wyrozumiałości oraz mniejszy jest dystans między członkami grupy. Przeważają tu wypowiedzi typu: udzielanie wskazówek, okazywanie podziwu, aplauzu, proponowanie pomocy, łagodzenie sporów nad wypowiedziami takimi, jak: przekazywanie wiadomości, informowanie, powtarzanie, krytykowanie uczniów. Dzieci sa zadowolone i wesołe. Nauczyciele rozmawiają z nimi, a nie mówią tylko do nich. Stwarzają warunki równości, nie oceniają postępowania dzieci w kategorii "dobry - zły". Ich zachowania lepiej wpływają na ogólnie rozumiany rozwój dziecka. Wychowanek uczy się dokonywać wyboru, samodzielnie podejmować decyzje. Czuje się odpowiedzialny za zadanie i cieszy się, gdy uda mu się rozwiązać je samemu lub z niewielką pomocą wychowawcy. Praca nauczycieli, którzy komunikują się z grupą w sposób współpracujący jest bardziej efektywna, daje pozytywne rezultaty. Uczniowie są pozytywnie nastawieni do zajęć, na których ten właśnie wzorzec występuje. Osiągają oni też lepsze wyniki w nauce niż dzieci biorące udział w lekcjach o autorytarnym modelu porozumiewania się. Myślę, że każdy nauczyciel powinien uczyć się komunikacji współpracującej.

Przypisy:
1 - E. Putkiewicz "Proces komunikowania się na lekcji", Warszawa 1990, WSiP.
2 - J. Filloux "Psychologia grup i badania nad klasą" W: (red.) M.Debesse i G.Mialaret "Rozprawy o wychowaniu", Warszawa 1988, PWN.
3 - E. Putkiewicz "Proces komunikowania się na lekcji", Warszawa 1990, WSiP.
4 - Tamże

Bibliografia:
1. Debesse Maurice, Mialaret Gaston "Rozprawy o wychowaniu", Warszawa 1988, PWN.
2. Janowski Andrzej "Uczeń w teatrze życia szkolnego", Warszawa 1990, WSiP.
3. Kruszewski Krzysztof "Sztuka nauczania", Warszawa 1995, PWN.
4. Putkiewicz Elżbieta "Proces komunikowania się na lekcji", Warszawa 1990, WSiP.

Marzena Jantas

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie