|
Początek XX wieku był okresem szczególnego rozwoju szkół alternatywnych. Wtedy to pojawiła się pedagogika O.Decrolyego, C.Freineta, M.Montessori, K.Linke, R.Steinera i innych. Szkoły alternatywne powstawały dlatego, gdyż dotychczasowa edukacja nie spełniała oczekiwań i nadziei społecznych. Stanowiły one alternatywę dla istniejącego rodzaju szkół. Szkoły alternatywne były szkołami nowoczesnymi. Pracowały według własnej koncepcji, stworzonej i udoskonalonej przez jej dyrektora i nauczycieli. Realizowały więc w pewnym sensie własne cele i własny program, który na ogół nie pozostawał w zbyt ostrej sprzeczności z oficjalnymi programami. Wyróżniały się od innych szkół prawdziwą współpracą z uczniami, którzy zazwyczaj tworzyli dobrze zorganizowany samorząd, mając przy tym wiele do powiedzenia w sprawach szkolnych. Od nauczycieli pracujących w tych szkołach oczekiwano dużo twórczej inwencji i samodzielności dzałania. Wykorzystywane przez nich metody, środki i formy pracy wychowawczej miały zmierzać do rozwoju w młodych ludziach inicjatywy, samodzielności w myśleniu i działaniu oraz niezależności w postawach społecznych. Szczególną cechą szkoły alternatywnej była panująca w niej atmosfera wolności.
Spróbujmy bliżej przyjrzeć się koncepcji szkoły alternatywnej prezentowanej przez francuskiego pedagoga C.Freineta.
C.Freinet dostrzegał rozbieżność pomiędzy teorią a praktyką. Postanowił więc stworzyć na podstawie własnych doświadczeń koncepcję pedagogiki praktycznej. Apelował do młodych nauczycieli, aby przełamywali rutynę szkolną, wprowadzali do szkoły atmosferę pracy. Wierzył, że stosowanie nowych technik nauczania może stać się jednym z czynników, przygotowujących grunt do głębszych zmian społecznych. C.Freinet chciał stworzyć szkołę dla ludu i zrealizował to zamierzenie. Filozofią życia Freineta była filozofia naturalizmu pedagogicznego, według której eksperymentowanie, czyli szukanie po omacku było podstawowym warunkiem rozwoju i dojrzewania człowieka - a nie jak zarzucali mu niektórzy - trwonieniem czasu. C.Frinet pragnął uczynić szkołę miejscem, w którym będzie odbywał się rzeczywisty rozwój osobowości ucznia. Uważał, że dzieciom trzeba pozwolić na swobodną ekspresję. Twierdził, że dziecko jest po to, aby decydować o tym, co je interesuje, zaś nauczyciel ma zapewnić pomoc i powodzenie w pracy. C.Freinet zamiast tradycyjnych lekcji i nauczania podręcznikowego wprowadził:
1. Swobodne teksty dzieci, drukarnię, gazetkę szkolną, jako podstawę do nauki języka ojczystego.
2. Różne formy ekspresji jako podstawową formę wychowania estetycznego, a jednocześnie środek terapeutyczno - reedukacyjny.
3. Wymianę gazetki szkolnej i korespondencję międzyszkolną jako nową formę kontaktów szkolnych.
4. "Doświadczenie poszukujące" jako podstawę do możliwie najbardziej samodzielnej pracy uczniów w zakresie matematyki, przyrody, geografii i historii.
5. Nowe formy planowania, kontroli i samokontroli oraz oceny pracy dzieci poprzez naturalny samorząd uczniowski - spółdzielnię klasową, jako zasadę wychowania moralnego i społecznego.
6. Nową organizację i wyposażenie klas w nowoczesne pomoce naukowe i narzędzia dla realizacji nowoczesnych metod nauczania i wychowania.
C.Freinet twierdził, że podstawowym problemem nauczania nie jest treść przedmiotów szkolnych, ale rozbudzenie w uczniach zainteresowania wiedzą. Nauczyciel - jego zdaniem powinien zapewnić dziecku swobodę, a raczej "prawo jednostki" do wyboru własnej drogi, na którą się wkracza "bez smyczy". Poza tym miły uśmiech, słowo zachęty, serdeczne ciepło uważał również za niezbędne w pracy z dziećmi. Nauczyciel powinien stworzyć w klasie sprzyjającą nauce atmosferę, wyeliminować u dzieci strach przed szkołą. Żeby tego dokonać, powinien wejść do zaczarowanego królestwa pedagogiki, a to oznacza zniżenie się do poziomu dziecka, stanie się na nowo podobnym do dzieci.
W procesie uczenia się istotne znaczenie, obok właściwej atmosfery, odgrywało doświadczenie poprzez które dziecko dochodziło do wiedzy. W pracy z dziećmi nie mogło też zabraknąć zabawy. C.Freinet uważał, że dziecko najlepiej uczy się przez pracę - zabawę. Zaspokaja ona bowiem zasadnicze potrzeby dziecka i pobudza je do działania.
C.Freinet stworzył dość zwarty i wielostronny system pedagogiki. W systemie tym teoria i praktyka, założenia i techniki tworzyły harmonijną całość, podczas gdy każdy czynnik w oderwaniu od innych nie miałby większego znaczenia. Stworzył on szkołę alternatywną, która miała istotne znaczenie dla rozwoju kształcenia zintegrowanego.
Wioletta Sędek
Szkoła Podstawowa nr 124 w Warszawie
|
