Drogi Czytelniku! W 875 rocznicę istnienia parafii Latowicz i zbliżającą się 580 rocznicę nadania osadzie praw miejskich, u progu trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa oddajemy do twoich rąk zarys monograficzny dziejów Latowicza. Po przezwyciężeniu wielu trudności, w tym również niedostatków finansowych, udało się wreszcie dzieło to opublikować i udostępnić szerokiemu gronu osób zainteresowanych historią Ziemi Latowickiej. Praca ta powstała w ciągu ponad 15-miesięcznych prac badawczych z zakresu historii, archeologii i etnografii oraz żmudnych, wielogodzinnych poszukiwań w archiwach państwowych [Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie (AGAD), Archiwum Akt Nowych (AAN), Archiwum miasta st. Warszawy, oddział w Otwocku] i kościelnych [w Warszawie, Poznaniu, Siedlcach oraz archiwum parafialnym w Latowiczu]. W pracy niniejszej wykorzystałem także prywatne zbiory dokumentów od p.Wandy Ciurak, p.Ludwika Barei, p.Zbigniewa Dziubackiego, p.Adama Krzewskiego, p.Leszka Krzewskiego, p.Stanisława Maciejca, p.Mariana Pielasy, p.Władysławy Spychalskiej i p.Danuty Wardzyńskiej oraz relacje i wspomnienia wielu Latowiczan, mających na uwadze zachowanie pamięci historycznej i przekazanie jej w jak najdoskonalszej postaci młodym pokoleniom. Od momentu gdy praca była gotowa, do opublikowania, oczekiwała ponad 5 lat. Jest ona wyrazem wdzięczności dla Latowiczan, którzy niejednokrotnie na przestrzeni wieków dawali dowody swych postaw i przekonań patriotycznych. Nie tylko żyli tu i pracowali dla dobra miasta i kościoła, ale również jeśli zachodziła taka potrzeba walczyli w jego obronie i oddawali swe życie.
Kiedy w maju 1993r. rozpoczynałem badania historyczne, nie zdawałem sobie sprawy z obszerności materiałów dotyczących historii i archeologii Latowicza. Tym bardziej nawet nie podejrzewałem, że będzie mi kiedykolwiek dane czytać i analizować unikalne dokumenty, które liczą sobie już kilka wieków. Szybko jednak zrozumiałem, że Latowicz posiada nadzwyczaj barwną, interesującą, niepowtarzalną i bogatą historię. Jednocześnie zorientowałem się, że nie istnieje w rzeczywistości żadne opracowanie, które choć w części podejmowałoby tę tematykę. Pierwsze informacje na jakie natrafiłem, były niekompletne i rozrzucone w bardzo różnych zbiorczych opracowaniach. W miarę posuwania się prac naprzód (była to najpierw dogłębna kwerenda literatury, a następnie analiza dokumentów archiwalnych i badania w terenie) przybywało wiadomości, piętrzyły się stosy zapisanych kart.
Jednocześnie zorientowałem się, że większość ludzi, w tym nawet samych mieszkańców Latowicza nie zdaje sobie sprawy z tego, jak bardzo bogatą historię posiada miasto, jak niesamowicie ciekawą przeszłość. Jedynie najstarsi Latowiczanie potrafili opowiedzieć mi o dawnych wydarzeniach, których byli świadkami, o których słyszeli od swych ojców. Jedynie Oni pamiętali jeszcze stare legendy i podania ustne. Jedynie Oni zdawali sobie sprawę z tego jak bardzo bogatą mają tradycję i spuściznę historyczną. Młodsi ludzie ze sceptycznym "naukowym" podejściem do życia niejednokrotnie nie wierzyli w te opowieści.
Za cel swojej pracy postawiłem sobie przedstawić czytelnikowi historię Miasta Latowicza, całego dawnego starostwa latowickiego i parafii latowickiej. Nie popełniłem tu żadnej pomyłki nazywając Latowicz miastem, zależy to bowiem od definicji miasta jaką przyjmiemy. Jeśli bowiem za miasto będziemy uważać tę miejscowość, która posiada prawa miejskie, zaś miejscowość nie posiadającą tych praw będziemy uważać za wieś, to zgodnie z tą definicją Latowicz będzie wsią. Nie posiada on w chwili obecnej praw miejskich. Jednak definicja ta nie musi być wcale pełna, nie uwzględnia bowiem niczego poza prawnym problemem posiadania praw miejskich i ewentualnie wymogów jakie muszą być spełnione aby dana osada otrzymała te prawa. Jeśli przyjmiemy inną definicję zgodnie, z którą miastem będziemy nazywać tę miejscowość, która wyróżnia się intensywnością zabudowy, posiadaniem sieci handlowo-usługowej, obecnością struktur przestrzennych takich jak chociażby rynek oraz występowaniem urządzeń gospodarki wodnej, urządzeń sanitarnych, komunalnych i innych to zgodnie z tą definicją Latowicz możemy uważać za miasto.
Istnieje jeszcze jeden argument przemawiający za tym aby uważać Latowicz za miasto. Otóż jest to jego historia. Miejscowość wzmiankowana była jako wieś książęca w XIII-XIV wieku. Prawa miejskie otrzymała przed 1423r. (zapewne w 1420r.). Latowicz był miastem przez ponad czterysta lat. Prawa miejskie zostały mu odebrane (za udział Latowiczan w powstaniach narodowych), przez Cara Rosji w 1869r. Pomimo to w późniejszych dokumentach nie określano Latowicza, że jest wsią lecz klasyfikowano do osad. Miejscowość była tak nazywana aż do drugiej wojny światowej. Dopiero po wyzwoleniu Latowicz został obniżony do rangi wsi przez komunistów.
Zatem patrząc z historycznego punktu widzenia, Latowicz możemy nazywać miastem, miasteczkiem, osadą ale nigdy nie wsią! Przyjrzyjmy się zatem historii miasta Latowicza i jego okolic.
(ze wstępu do wydania pierwszego)
Zygmunt Tomasz Gajowniczek |
