1.PIRAMIDY W GIZIE (Wielka Piramida)
Wielka Piramida stoi na skraju pustyni na zachód od Nilu. Zbudowano ją ponad 4500 lat temu dla faraona Chufu (grecka wersja jego imienia brzmi Cheops). W pobliżu zbudowali swoje piramidy dwaj późniejsi faraonowie czwartej dynastii: Chafre (Chefren) i Menkaure (Mykerinos). Cała ta trójka tworzy prawdopodobnie najszybciej rozpoznawalną grupę budowali na świecie; grupę, której przez stulecia przyglądano się z zachwytem i lękiem.
Lęk jest usprawiedliwiony. Wielka Piramida ma 137 m wysokości. Zbudowano ją z ponad 2,3 mln bloków wapiennych, wydobytych w pobliskich kamieniołomach. Każdy z nich waży ponad 2,5 tony. Największe bloki ważą ponad 15 ton, a granitowe płyty nad komorą królewską nawet 50 ton. Całą tę olbrzymią masę kamieni, ogółem ponad 6 min ton, podniesiono bez pomocy nowoczesnych maszyn. Wykorzystywano do tego rampy, dźwignie i ciągnięte przez woły sanie, na których wleczono kamienne bloki.
Mimo to piramidę zbudowano z nieprawdopodobną dokładnością. Stoi ona na sztucznie zrównanym terenie, który odchyla się od doskonale poziomej powierzchni jedynie o niecałe 2 cm. Podstawa piramidy jest zadziwiająco bliska idealnemu kwadratowi, a jej cztery rogi są prawie doskonałym kątem prostym . Piramida została zorientowana wg stron świata wskazywanych przez kompas. Odchylenie od najbardziej precyzyjnie wyznaczonych kierunków jest niewielkie.
Nikt nie wie, dlaczego osiągnięcie takiej doskonałości było aż tak ważne, lecz oczywiste jest, że przywiązywano do tego wielką wagę. Nikt też nie wie na pewno, dlaczego w ogóle piramida została zbudowana. Ogólnie przyjęta teoria głosi, że był to grobowiec faraona. Może tak było, dziwne jednak wydaje się, że nigdy nie znaleziono żadnego ciała ani w tej piramidzie, ani w pozostałych. Kiedy w IX w. n.e. oficjalnie zorganizowana ekspedycja weszła do Wielkiej Piramidy i z trudem dotarła do komnaty królewskiej, okazało się, że ogromny kamienny sarkofag jest pusty, chociaż wyglądał na nienaruszony.
W północnym bloku piramidy jest wejście, z którego wąski i niski korytarz prowadzi do długiego przejścia zwanego Wielkim Chodnikiem. Chodnik ten wiedzie do komnaty królewskiej. Znajduje się ona ponad 42 m nad poziomem podstawy i mieści dwie inne komnaty, obie puste.
Tuż na zewnątrz piramidy znaleziono w 1854 r. w długim kanale częściowo rozebraną barkę pogrzebową długości 44 m. Obecnie można ją obejrzeć w położonym nieopodal Muzeum Słonecznej Barki. W pobliżu zakopane były również inne barki.
Trzy piramidy są częścią zespołu, w skład którego wchodzą świątynie, miniaturowe piramidy (miały one prawdopodobnie służyć żonom faraonów) i grobowce kapłanów oraz urzędników.
Nad miastem zmarłych czuwa Sfinks, spoglądający w dal ponad piaskami pustyni.
Całe pokolenia matematyków i mistyków, zajmujących się piramidami, poszukiwały rzeczywistego znaczenia piramidy Cheopsa. Anglicy Taylor i Smith odkryli, że stosunek podwojonej wysokości budowli do jej obwodu jest równy stosunkowi średniej koła do jego obwodu. Czyżby egipscy architekci znali liczbę po= 3,14159 z dokładnością do piątego miejsca po przecinku ?
2.ŚWIĄTYNIA ARTEMIDY
Pliniusz przedstawia wspaniałą budowlę, bryłę Artemizjonu efeskiego, jako świątynię o powierzchni 73x 14 m ze 127 kolumnami, z których 36 pokrytych było zdobieniami. Długo nie wierzono w te informacje i uważano je za mocno przesadzone.
Dlaczego akurat w Efezie, na wybrzeżu Azji Mniejszej, zbudowano świątynię czterokrotnie większą od ateńskiego Partenonu ?
Po siedmioletnich poszukiwaniach, angielski inżynier J.T. Wood odszukał Artemizjon efeski, na miejscu dzisiejszego Ajasoluku. Okazało się, że Pliniusz miał rację. Ta świątynia musiała rzeczywiście być cudem świata , budowlą, która w niepowtarzalny sposób łączyła w sobie wpływy Wschodu i Zachodu. Marmurową świątynię z Efezu uważano za najważniejsze, największe i najpiękniejsze miejsce kultu na kuli ziemskiej. Pliniusz nazwał Artemizjon efeski " prawdziwie godnym podziwu pomnikiem świetności Grecji". Nawet w Nowym Testamencie jest mowa o tej świątyni. Kiedy apostoł Paweł przybył do Efezu, by głosić wiarę chrześcijańską, wystąpił przeciwko niemu złotnik Demetrius. Demetrius wyrabiał i sprzedawał statuetki Artemidy, a nowa wiara, szerzona przez apostoła Pawła, groziła obniżeniem popytu na te wyroby.
Świątynia ta wzniesiona została ok. r.580- 560 p.n.e. przez architektów Chersifrona z Knossos i jego syna Metagenesa jako joński dipteros- z dwurzędową kolumnadą otaczającą naos (wewnętrzną część świątyni). Jej fundamenty spoczywały na dębowych palach, wbitych w podmokły grunt. W r. 356 p.n.e. przepiękna świątynia stanęła w płomieniach. Podpalił ją szaleniec imieniem Herostratos, by w ten sposób rozsławić swoje imię. Po tym pożarze świątynię odbudowano. Jej ostateczny upadek w 136 r. n.e. spowodowany był najazdem Gotów, którzy Artemizjon splądrowali i zburzyli. Przestała istnieć, gdy cesarz Konstantyn nakazał rozebrać pogańskie ruiny. Pozostało tylko kilka kolumnowych bębnów w zarośniętym trzciną bajorze.
3. MAUZOLEUM W HALIKARNASIE
Panujący ok. 360 r. p.n.e. władca perskiej prowincji Karien, król Mausolos, zamówił wybudowanie grobowca, mającego sławić jego imię i czyny. Początkowo rezydował w Malazie, znajdującej się w środkowej części kraju. Ponieważ miejsce to nie odpowiadało mu, postanowił przenieść swój dwór do Halikarnasu, nad morze (obecnie Bodrum). Powstające tu nowe miasto miało rozpościerać się bezpośrednio nad zatoką, tworząc swoją bryłą amfiteatr. Punktem centralnym miasta miał być królewski grobowiec. Król Mausolos rozposał konkurs, w którym wzięli udział najsławniejsi artyści greckiego kręgu kulturowego. Najbardziej spodobał mu się projekt architektów i rzeźbiarzy Satyrosa i Pytheosa. Wszystkie wykonywane prace opisali w książce, która zaginęła. Na pocz. XIX w. niemiecki archeolog Fritz Krischen podjął próbę rekonstrukcji tego obiektu, który przy całej swojej masywności miał sprawiać wrażenie lekkości . Wg Krischena zrobiono najpierw wykop 40 x 33 m, w którym stanęły tarasowo zbudowane fundamenty. Na tej podstawie wymurowano ogromny cokół w kształcie graniastosłupa.
Właściwa świątynia grobowa, umiejscowiona na wysokości 22 m, panowała nad całą okolicą. Jej serce, komora grobowa, otoczona była 40 kolumnami o wys. 13 m, pokryta 24- schodkowym dachem w kształcie piramidy o wys. 9 m. Dach zwieńczała, wyrzeźbiona w marmurze kwadryga o wys. 5 m. Cała budowla miała 49 m wys. Fragmenty znalezionych motywów figuralnych, zdobiących cokół świątyni jest obecnie prezentowana w British Museum w Londynie.
Nie zachowały się żadne przekazy na temat wyglądu wewnętrznego budowli.
Król Mausolos nie dożył ukończenia budowy. Kontynuowała ją jego żona i zarazem siostra - -Artemizja. Po jej śmierci, dwa lata później, budowę nadzorowali projektujący ją architekci. Została ona ukończona dzięki poparciu Aleksandra Wielkiego.
W pracach przy tym grobowcu brał również udział Skopas, którego dziełem był podobno olbrzymi posąg Mausolosa, odnaleziony w ruinach mauzoleum.
W XIII w. liczne trzęsienia ziemi zrujnowały mauzoleum doszczętnie. Przybyli w późniejszym okresie do Halikarnasu joannici wykorzystywali ruiny jako materiał do budowy murów obronnych.
4. KOLOS Z RODOS
Według jednego z pisarzy starożytnych, na bogatej wyspie Rodos znajdowało się w ówczesnym czasie 3 tysiące posągów, w tym 100 ogromnych rozmiarów rzeźb . Najsłynniejszym z nich był , odlany ze spiżu, posąg boga Słońca, Heliosa , nazywany Kolosem z Rodos. Podobno maił on od 30 do 40 m wysokości i ważył 70 ton. Helios stał w rozkroku, wspierając się obiema nogami na dwóch ogromnych cokołach, w wyciągniętej ręce trzymając pochodnię.
Decyzję o odlewie posągu swojego opiekuńczego bóstwa podjęli mieszkańcy Rodos po zwycięstwie nad królem macedońskim Demetriosem Poliorketesem, w IV w. p.n. e. Demetrios przez długi czas oblegał wyspę. Jednak nie osiągnął sukcesu i ustąpił. Pozostawiony przez Macedończyków sprzęt oblężniczy sprzedano, a uzyskane pieniądze przeznaczono na budowę posągu.
Wykonanie tego dzieła powierzono rzeźbiarzowi Charesowi w 291 r. p.n.e. Dwanaście lat później praca została ukończona. Posąg stał na swoim miejscu niewiele ponad 50 lat. Trzęsienie ziemi, które nawiedziło Rodos, zniszczyło statuę. Na ogromnych cokołach zostały tylko fragmenty potężnych nóg. Głowa posągu została przewieziona do Rzymu i złożona na Kapitolu. W VII w. n.e. Arabowie sprzedali szczątki spiżowego posągu żydowskiemu kupcowi z Edessy na złom.
Najnowsze badania podają w wątpliwość miejsce ustawienia posągu przy wejściu do portu. Szczątki budowli zablokowałyby je i trudno sobie wyobrazić, by przez setki lat zostawiono wszystko na swoim miejscu. Bardziej prawdopodobne wydaje się, że Kolosa ustawiono w głębi lądu.
Twierdzenie, że Helios stał w rozkroku nad wejściem do portu, rozpowszechnił dopiero pod koniec XV w. Francuz Guillaume Caorsin w swej "Historii Rodos", gdzie pisał: " Nogi szeroko rozstawione w rozkroku, tak iż żaden statek mały czy duży nie mógł inaczej wpłynąć do portu niż między nimi".
5. FAROS: ŚWIATŁO LATARNI MORSKIEJ Z ALEKSANDRII
Latarnię morską w Aleksandrii w Egipcie, zbudowaną między 300 a 280 r. p.n.e. przez greckiego architekta Sostratosa z Knidos, na wyspie leżącej przed portem, uważa się za jedno z największych osiągnięć technicznych starożytności.
Wieża ustawiona była na podstawie o wymiarach 30 x 30 m. Zbudowali ją Sostratos syn Deksifanesa z Knidos, wielki grecki architekt.. Legenda głosi, że Sostratos długo szukał materiału na fundamenty, odpornego na działanie wody morskiej, i w końcu postawił latarnie na ogromnych blokach szkła. Na podstawie umieszczone było pierwsze piętro, które zwężało się ku górze. Zakończenie stanowił biegnący naokoło ganek, na którym stały posągi Trytonów, spoglądających w cztery strony świata. Umieszczona na pierwszej, druga kondygnacja miała kształt ośmiokątnego pryzmatu. Mała, trzecia kondygnacja miała kształt ośmiokątnego pryzmatu. Mała, trzecia kondygnacja, o cylindrycznym kształcie, zwieńczona była odlaną w brązie statuą uznawanego za bóstwo króla Ptolemeusza I, inicjatora budowy latarni. Według źródeł starożytnych wysokość wieży wyliczono na 113 m.
Na wyspę, na której postawiono latarnię, prowadziła droga, zbudowana na przepuszczającej wodę grobli, przez słynnego budowniczego Deksifanesa z Knidos. Sostratos, który zbudował wieżę, był jego synem. Latarnia miała służyć statkom Jako punkt orientacyjny, w dzień i w nocy.
Do palenia służyły drewno i smoła. Palenisko umieszczone było w zamkniętym pomieszczeniu, wyposażonym w system kanałów odprowadzających powietrze i otwory odprowadzające dym. Ogromne lustro koncentrowało światło płomienia i odbijając je, wysyłało przez specjalne do tego celu zbudowaną szczelinę, w przestrzeni. Podobno światło latarni widoczne było z odległości ponad 50 km.
Budowla ta przeżyła Cesarstwo Rzymskie i wiele wieków, dopiero trzęsienie ziemi w 1375 r. zniszczyło wieżę. Na jej miejscu sułtan Kait Bej wybudował, w końcu XV w. fort, nazwany jego imieniem. Stanął on na fundamentach latarni, a resztki jej murów wykorzystano jako materiał do budowy twierdzy. Dzisiaj nie pozostał żaden ślad po latarni morskiej z Faros, natomiast zachowała się nazwa- do dzisiaj latarnia morska w języku francuskim to La Phare. Ruin tego cudu starożytności poszukiwano bezskutecznie.
6.POSĄ G ZEUSA W OLIMPII
Olimpia (Olympia0 - miejscowość w Elidzie u podnóża wzgórza Kronosa, na prawym brzegu Alfejosu, ośrodek słynnych igrzysk olimpijskich. Miejscowość ta dzieliła się na dwie części: jedną tworzył gaj zw. Altis stanowiący krąg poświęcony Zeusowi; druga część mieściła budowle świeckie związane z igrzyskami. W gaju Zeusa wznosił się szereg budowli, świątynie, teatr, skarbce różnych miast oraz wiele posągów. Pośrodku gaju stała zbudowana w stylu doryckim świątynia Zeusa Olimpijskiego ( zw. Olympejon). Świątynię tę zbudowali Grecy w podzięce za obronę przed najazdem Persów. Budowla o szerokości 27 m, długości 64 m i wysokości 20 m była sanktuarium Greków. Prace rozpoczęto w 470 r. p.n.e., a ukończono w 456 r. p.n. e. Około 430 r. p.n.e. poproszono Fidiasza, największego rzeźbiarza owego czasu, o wykonanie dla boskiej świątyni posągu Zeusa. Wkrótce został on uznany za jeden z siedmiu cudów świata. Fidiasz zbudował swój warsztat bezpośrednio przy świątyni . Podczas prac wykopaliskowych stwierdzono, że jego rozmiary odpowiadały rozmiarom świątyni. Z jej pomiarów można wyliczyć wielkość posągu Zeusa - był siedmiokrotnie większy od człowieka. Posąg ten zaginął bez śladu. Rzekomo rzeźba ta została zabrana przez Bizantyjczyków, ale w Bizancjum nic potem nie słyszano o tym dziele i jego losach. A przecież chodziło o rzeźbę wys. 12- 15 m, która nie mogła zniknąć bez śladu. Także ze świątyni, dla której był przeznaczony posąg wykonany z kości słoniowej i złota, pozostało niewiele. Kilka schodów i ogromne kręgi kolumnowe o średnicy 2,3 m. Ruiny odnalazł brytyjski archeolog z Oxfordu - Richard Chandler.
Zeus Olimpijski wykonany był techniką chryzelefantynową (drewniany trzon obłożony okładziną ze złota i kości słoniowej). Wyobrażał boga siedzącego na tronie z Nike na prawej dłoni i berłem w lewej.
7. PARK SEMIRAMIDY: WISZĄCE OGRODY
Semiramida- królowa babilońska. Mit o niej przekazał nam Diodor z Sycylii. Semiramida była porzuconym przez swą matkę Derketo dzieckiem. Dziecko zostało wykarmione w cudowny sposób przez gołębie, które wykradały w sąsiedztwie pasterzom mleko i ser dla niego. Semiramida w języku syryjskim znaczyło "przyniesiona przez gołębie".
Gdy wyrosła na młodą dziewczynę, zakochał się w niej doradca królewski Onnes i poślubił ją. Semiramida była bardzo mądra i tak trafnie udzielała rad małżonkowi, że udawały się wszystkie zamierzenia.
Semiramida stanęła na czele grupy żołnierzy króla Ninosa i prowadząc mądrą taktykę zdobyła stolicę Baktrii. Ninos nabrał podziwu dla odwagi i rozumu Semiramidy i po samobójczej śmierci Onnesa ożenił się z nią. Po śmierci Ninosa Semiramida objęła władzę. Jak głosi legenda- to ona postanowiła zbudować nowe miast na równinie babilońskiej no obu brzegach rzeki. Na Eufracie zbudowała most długości dziewięciuset metrów, po obu brzegach rzeki założyła na przestrzeni trzydziestu km nabrzeża. Z obu stron mostu wzniesiono warowne zamki, które stanowiły rezydencje królowej. Kazała je połączyć podziemnym przejściem pod łożyskiem rzeki, której bieg zmieniono podczas robót. W jednym z tych zamków królowa nakazała urządzić owe sławne wiszące ogrody.
Diodor przekazał opis tych ogrodów. Były założone w kształcie kwadratowych tarasów, zstępujących podobnie jak stopnie w amfiteatrze. Każdy taras spoczywał na krużgankach sklepionych z kamienia ciosowego. Na grube płyty z ołowiu nawieziono warstwy uprawnej ziemi. Wewnątrz krużganków wychodzących na poszczególne piętro tarasów urządzono królewskie apartamenty. System machin hydraulicznych sprowadził z Eufratu wodę do ogrodów.
Józef Flawiusz ( 37-100 r. n.e.) przekazał nam taką informację: "Nabuchodonozor rozkazał, by w pobliżu jego pałacu wybudowano kamienne wzgórza i zasadzono na nich przeróżne drzewa. Na życzenie pochodzącej z Medii żony stworzył on ogrody będące w jej ojczyźnie stałą częścią krajobrazu".
Semiramida nie była żoną Nabuchodonozora. Widocznie w późniejszym okresie połączono legendarną postać Semiramidy z ogrodami żony Nabuchodonozora, ponieważ pewne jest, iż zostały one zbudowane przez tego babilońskiego władcę.
Bibliografia :
Göck Roland: Cuda świata,Warszawa 1996.
Millard A. : Księga piramid, Poznań1998.
Bożena Górniak
Borów |
