Cele edukacyjne I etapu kształcenia zakładają wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia.
Aby dobrze przygotować dzieci do dalszych etapów edukacyjnych, należy właściwie wykorzystać i rozwijać ich wrodzone predyspozycje, poszukiwać najlepszych rozwiązań w projektowaniu i organizowaniu kształcenia zintegrowanego. Nauczyciel nie powinien ograniczać się do pracy z dziećmi tylko w czasie zajęć w szkole. Powinien w przemyślany sposób planować naukę domową ucznia, która będzie integralną częścią zajęć szkolnych. Powinien pomagać uczniowi w organizowaniu w warunkach domowych własnego mini-warsztatu pracy naukowej.
Według J. Zborowskiego - nauka domowa jest integralną częścią lekcji szkolnej. Uczniowie na lekcji uczą się, pracują pod kierunkiem nauczyciela, rozwiązują problemy, zdobywają pewną wiedzę i umiejętności. W pracy domowej zaś utrwalają tą wiedzę, a poprzez ćwiczenia usprawniają zdobyte wiadomości.
Indywidualna aktywność dziecka w domu ma wdrażać je do samodzielności, systematyczności, odpowiedzialności, planowania, pomysłowości, poszukiwania racjonalnych metod i technik w czasie indywidualnej aktywności, samooceny, samokontroli, sprzyjać rozwojowi jego indywidualnych zainteresowań, uzdolnień i przygotować do samokształcenia.
Przygotowując zajęcia, nauczyciel powinien dokładnie przemyśleć rodzaj pracy domowej. Tematy oraz rodzaje ćwiczeń i zajęć domowych nie mogą się jednak ograniczyć do wiernego odtwarzania opracowanych w klasie lekcji. Trzeba stawiać uczniom nowe problemy lub żądać od nich ujęcia poznanych zagadnień z innego punktu widzenia.
Od klasy pierwszej należy przygotowywać i przyzwyczajać dziecko do samodzielnej, planowej nauki domowej, a dobór i rodzaj zadań będzie zależał od celu, jaki postawi nauczyciel, od możliwości rozwojowych dziecka oraz warunków do ich realizacji.
Uczniowie wykazują duże zróżnicowanie w zakresie zainteresowań, możliwości intelektualnych, uzdolnień itp. Ze względu na te rozbieżności, przy planowaniu procesu edukacyjnego w szkole, jak również indywidualnej aktywności dziecka w domu, istotną sprawą jest różnicowanie zadań. Należy tak je dobierać, aby dostosować trudności do indywidualnych możliwości ucznia. Dzieci mniej zdolne i przeciętne powinny podołać zadaniu, a uczniowie zdolniejsi powinni być zmuszeni do umysłowego wysiłku.
Dziecko może w domu poszerzyć, czy też pogłębić zagadnienia programowe opracowywanego bloku tematycznego (np. wysłuchanie prognozy pogody, zaobserwowanie i zanotowanie pewnych zjawisk przyrodniczych, samodzielne przeczytanie lektury, czasopisma dla dzieci, wyszukanie artykułu). Możemy również zachęcić uczniów do przygotowania materiałów niezbędnych do realizacji nowego bloku tematycznego. Będą się oni wtedy czuli współtwórcami i współorganizatorami zajęć edukacyjnych w szkole (np. przygotowują pomoce, gromadzą potrzebne materiały, źródła informacji, przeprowadzają wywiad z rodzicem, czy inną osobą).
Obecne czasy wymagają również wprowadzania w nauce domowej ucznia form pracy twórczej. Już od klasy pierwszej należy organizować tego typu naukę domową. Dzieci klas 1-3 na wzór projektów badawczych mogą samodzielnie przygotować projekty.
Na początku roku szkolnego w klasie drugiej i trzeciej, a nawet po półroczu w klasie pierwszej, możemy zaproponować tematy projektów lub wspólnie ułożyć je z uczniami. Nauczyciel określa czas realizacji poszczególnych projektów, jak również w miarę potrzeb udziela instrukcji. Te informacje należy przekazać rodzicom wraz z przeanalizowaniem sytuacji, w których istnieje możliwość ich udziału i pomocy. Dzieci, których tematyka projektów związana jest z tematem bloku prezentują na zajęciach w szkole swoje wyniki lub przebieg realizacji projektu. Wzbogaca to i uatrakcyjnia zajęcia edukacyjne w szkole. Tematy powinny być przede wszystkim bliskie dzieciom, ciekawe, atrakcyjne, możliwe do realizacji, dające możliwość własnej inicjatywy i realizacji własnych pomysłów. Wyniki projektów mogą być przedstawione w formie: folderów, książeczek, komiksów, dzienniczków, a nawet filmów na taśmach video.
Ponieważ nie jest to łatwa forma pracy, nauczyciel powinien zachęcać do podjęcia tego typu twórczych prac. Stworzyć taką atmosferę, by dzieci pracowały z radością, aby miały okazję uzewnętrznić swoje uczucia i przeżycia oraz ujawnić swoje zdolności. W realizacji projektów dużą rolę może odegrać rodzic, który będzie wspierał dziecko, dopilnuje realizacji, pomoże w rozplanowaniu pracy w czasie.
Każda praca ucznia, zarówno pisemna jak i ustna powinna być starannie sprawdzona, poprawiona i oceniona. Ma to duże znaczenie dydaktyczno-wychowawcze. Dzięki temu uczeń wdraża się do starannego i systematycznego wykonywania zadań. Uczeń, który wie, że jego praca będzie sprawdzona i oceniona, stara się wykonać ją jak najlepiej. Z recenzji nauczyciela dowiaduje się, czy i w jakim stopniu sprostał wymaganiom nauczyciela, jakie ma jeszcze braki, jakie popełnił błędy i w jaki sposób będzie mógł je poprawić.
Niekiedy zdarza się, że dziecko na zajęciach zamyśliło się i nie wie, co miało przygotować na następny dzień do szkoły. Nie jest to powód do wielkich zmartwień. To może zdarzyć się u małego dziecka, gdyż jego koncentracja uwagi na zajęciach jest jeszcze nietrwała. Ważne jest, jaka będzie reakcja rodziców. Nie wolno bagatelizować pierwszych sygnałów nieobowiązkowości. Jeśli rodzice przyjmą te sygnały z pobłażliwością, zlekceważą je, to taka postawa może doprowadzić do tego, że nasza pociecha zacznie coraz bardziej i coraz częściej zaniedbywać swoje obowiązki. W żadnym przypadku nie wolno krzyczeć na dziecko, stosować surowych kar. Należy pamiętać, że w sprawach wychowania potrzebny jest umiar, opanowanie i wyrozumiałość. Potrzebna jest tu rozsądna rozmowa z dzieckiem, wspólne zastanowienie się nad problemem i udzielenie pomocy.
Pomoc ze strony rodziców musi być właściwa. Zachęta, zainteresowanie nauką, dyskretne naprowadzenie, pobudzenie do działania, to jest najlepsza pomoc rodziców. Nie wolno odrabiać za dziecko zadań, nie podawać gotowych odpowiedzi i rozwiązań, nie czytać poleceń do ćwiczeń, nie wykonywać prac plastyczno-technicznych.
Wyręczanie dziecka, pomaganie mu w tym, co może wykonać samo przynosi mu liczne szkody. Dziecko takie nie wdraża się do samodzielnej pracy, nie podejmuje wysiłku dla pokonywania własnych trudności, nie wierzy we własne możliwości i zawsze oczekuje na czyjąś pomoc. W czasie odrabiania przez dziecko pracy domowej, rodzice powinni być gdzieś w pobliżu i dyskretnie obserwować i czuwać nad prawidłowym przebiegiem odrabiania lekcji. Nie jest wskazane pozostawianie dziecka samemu sobie. W przypadku zauważenia błędu, należy nakłonić dziecko, zastosować pytania naprowadzające, aby jeszcze raz sprawdziło swoją pracę. Pociecha odczuje ogromną satysfakcję, gdy sama potrafi zauważyć źle rozwiązane zadanie i go poprawić.
Są jednak sytuacje wyjątkowe, kiedy pomoc rodziców jest niezbędna. Nie ulega wątpliwości, że dziecku trzeba pomóc wtedy, gdy jego rozwój umysłowy jest słabszy, gdy dziecko rozwija się nieharmonijnie, czy też, gdy dziecko jest nieobecne na zajęciach wskutek choroby.
Aby dziecko mogło efektywnie pracować, konieczne jest zapewnienie mu odpowiednich warunków.
Według powszechnie uznawanych opinii popartych badaniami lekarzy higienistów, najefektywniej pracuje się umysłowo rano - w godzinach od 8 do 11i po południu- od 14 do 17. Rodzice powinni zadbać o to, aby dziecko nie uczyło się zbyt późno ( po godzinie 20). Uczeń w młodszym wieku szkolnym powinien spać 10 godzin, gdyż śpiąc krócej jest bardziej nerwowy, niespokojny, pobudliwy lub przeciwnie- ospały i apatyczny, zmęczony, znużony i nie reaguje na polecenia nauczyciela.
Lista czynności dziecka- ucznia w ciągu doby jest długa. Są to : pobyt w szkole, pora odpoczynku najlepiej na świeżym powietrzu, zabawy, oglądanie programu telewizyjnego, czas posiłków, snu, a czasem zajęcia pozalekcyjne. Rodzice odpowiedzialni za dobre samopoczucie i prawidłowy rozwój swojego dziecka powinni te czynności tak zharmonizować, aby zaspokoić jego wszystkie potrzeby.
W budżecie czasu ucznia odrabianie lekcji powinno znaleźć się na pierwszym planie. W domu powinna panować miła atmosfera, spokój i cisza.
Obowiązkiem rodziców jest urządzenie w mieszkaniu pokoju dla dziecka lub stworzenie stałego kącika do nauki, w którym dziecko będzie miało stolik, czy biurko oraz miejsce na książki i przybory szkolne. Biurko powinno być tak ustawione, aby światło padało z lewej strony. Krzesło musi być dostosowane do wzrostu dziecka (nogi muszą dotykać podłogi). Niewygodna pozycja przy odrabianiu lekcji może powodować skrzywienie kręgosłupa i garbienie. Dziecko szybciej się męczy i nieuważnie odrabia pracę. Jeżeli jest to konieczne, trzeba organizować przerwy w odrabianiu zadań.
Ogromny wpływ na rezultaty w nauce ma ogólny stan zdrowie dziecka. Należy zapewnić dziecku urozmaicone posiłki o odpowiednich porach dnia oraz odpoczynek na świeżym powietrzu.
Zapewnienie dziecku odpowiednich warunków do nauki, dobrze przygotowany warsztat pracy, dbałość o higienę psychiczną i fizyczną dziecka, stworzenie mu właściwej atmosfery sprzyjającej nauce to podstawowe zadania, którym powinni sprostać troskliwi rodzice. Jednak najbardziej komfortowe warunki w domu nie zapewniają jeszcze sukcesów w nauce. Dziecko musi być przekonane, że rodzice interesują się jego nauką, dostrzegają sukcesy i cieszą się razem z nim. Pomoc polegająca na życzliwym zainteresowaniu pogłębia więź uczuciową z dzieckiem, wzmacnia jego pilność i obowiązkowość oraz przygotowuje do samodzielnej pracy.
Pierwsze lata nauki małego dziecka, stanowią fundament dla jego dalszego kształcenia. Zadaniem rozsądnych i kochających rodziców powinno być, aby był on trwały i mocny , na którym można będzie budować dalszy pomyślny rozwój intelektualny dziecka.
Literatura:
J. Zborowski, Praca domowa ucznia szkoły podstawowej, Warszawa 1954
H. Kozak, Organizacja pracy domowej uczniów klas początkowych, Warszawa 1984, IWZZ
R. Więckowski, Nauka domowa dziecka w młodszym wieku szkolnym, Życie Szkoły 2/75
I. Żywno, Nauka domowa ucznia klas 1-3, Życie Szkoły 1/2001
Anna Woźniak
Szkoła Podstawowa im. S. Żeromskiego w Poniatowej |
