Istotą życia i funkcjonowania człowieka jest utrzymanie równowagi między otaczającym go środowiskiem, a nim samym. Jest to proces dwustronny i dynamiczny. Z jednej strony środowisko zaspakaja potrzeby człowieka, z drugiej– człowiek działając w nim rozwija i odkrywa nowe potrzeby. Z jednej strony człowiek jest pobudzony do działania przez świat– z drugiej poprzez swoje działania wpływa na otoczenie. Wchodząc w coraz szerszy kontakt ze światem, człowiek styka się z coraz to nowymi stronami rzeczywistości i przedmiotami . Pomiędzy nimi, a człowiekiem nawiązują się interakcje. Interakcje człowiek– świat prowadzą do budzenia się w człowieku zainteresowań.
Zainteresowanie– jest to pasja, zamiłowanie, działanie podejmowane dobrowolnie, w wolnym czasie, które angażują osobowość człowieka, rodzą chęć i zdolność do twórczej pracy odradzającej siły psychiczne, przeżywanej intensywnie i głęboko, które w rezultacie prowadzą do rozkwitu coraz to nowych dążeń i uzdolnień człowieka.
Nie należy utożsamiać zainteresowania z zamiłowaniem.
Rozwijanie zainteresowań to dążenie do poszukiwania, poszerzania wiadomości i umiejętności, tworzenie wartości dającej radość, satysfakcję i zadowolenie z wykonanej pracy związanej z interesującą dziedziną.
Różne mogą być kierunki rozwoju osobowości dzięki trwałym zainteresowaniom. Jedni dążą do zaspakajania potrzeby poznania, inni pragną kształtować i doskonalić otoczenie, jeszcze inni przeżywają silniej wrażenie estetyczne i sami próbują twórczości artystycznej. Te indywidualne dążenia decydują o wyborze kierunku i rodzaju dobrowolnych zajęć.
Rozwijanie i pogłębianie zainteresowań wzbogaca osobowość człowieka, daje możliwość osobistego uprawiania wiedzy i sztuki w sposób i dyspozycji twórczych, poszerzenie wiedzy, pogłębienie osobistych doznań wynikających z kontaktu z wytworami sztuki oraz nieprofesjonalny, pozwalający na ekspresję własną, pobudzenie wyobraźni zwiększenie aktywności własnej.
Najstosowniejszy do obudzenia zainteresowań to 11-15 rok życia. Wtedy przypada okres najintensywniejszego dojrzewania fizjologicznego i psychicznego a także rozpoczyna się dojrzewanie społeczne. Przed 10-tym rokiem życia dziecko ma zbyt zmienne zainteresowania i zbyt mało zaradności oraz umiejętności skupienia się, aby można w nim ukształtować zdolności do podejmowania samodzielnych decyzji dotyczących treści i sposobów realizowania swoich zainteresowań. Natomiast po 15-tym roku życia jest już o wiele trudniej wzbudzić wartościowe zainteresowania oraz umocnić dyscyplinę wewnętrzną młodzieży, jeśli wcześniej nie zasmakowała ona w poszukiwaniu zadowolenia z mądrze przeżytego czasu.
Własna aktywność twórcza dzieci nie ma na celu kształcenia wyłącznie jednostek uzdolnionych, ale rozbudzenie zamiłowania w danym kierunku, stymulowanie postawy twórczej o trwalszym charakterze. Sztywna struktura
( np. lekcja) nie pozwala na w pełni swobodne realizowanie zainteresowań. Może natomiast ukazywać możliwości własnej aktywności.
Rozwojowi zainteresowań sprzyja popieranie swobodnej, w pełni spontanicznej aktywności ekspresyjnej i twórczej młodzieży, zwłaszcza w dziedzinie muzyki i teatru.
Proces rozbudzania zainteresowań wymaga angażowania zamiłowania, emocji, przeżyć i wielorakiej aktywności dzieci i młodzieży. Wymaga to właściwej postawy prowadzącego, który powinien być przede wszystkim inspiratorem, partnerem do dyskusji i współdziałania, przewodnikiem we wspólnych poszukiwaniach. Wymaga też swoistych sytuacji wychowawczych, wywołujących przeżycie, zaciekawienie, wzruszenie. Dużą rolę w tym procesie mają środki masowego przekazu, które wnoszą istotne walory wzbogacające kształcenie literackie, teatralne, filmowe, muzyczne i plastyczne.
Ważne czynniki w realizacji programu pobudzania i rozwijania zainteresowań to odpowiednia kadra, baza materialna, formy działania, bez których nawet najambitniejszy program napotka na trudności wdrożeniowe.
A jak wygląda rozwijanie zainteresowań wśród jednostek upośledzonych umysłowo.
Istotnym elementem struktury psychicznej jednostki są jej zainteresowania, których poznanie jest bardzo ważnym zadaniem.
Nauczyciel-wychowawca musi je poznać, by móc wpływać na ich kształtowanie i rozwój we właściwym kierunku.
Zgodnie z założeniem, że w procesie rehabilitacji jednostek upośledzonych umysłowo zainteresowania odgrywają dużą rolę, każdy wychowawca powinien znać istotę procesu budzenia i ich kształtowania.
Dzieci upośledzone umysłowo wychowują się nie w izolacji, lecz w kręgu dzieci normalnych ludzi. Jest, więc rzeczą oczywistą, że podobnie jak dzieci normalne przejawiają zainteresowania poznawaniem otaczającej je rzeczywistości. Pragną jak dzieci normalne, poznać wszelkie zjawiska życia kulturalnego kulturalnego i społecznego, z którymi ma kontakt jednostka normalna.
Z analizowanej literatury wynika, że poglądy autorów na temat istoty, rozwoju oraz klasyfikacji zainteresowań są różne, niemniej większość nich uważa, że odgrywają one ważną rolę w życiu każdego człowieka, że są istotnym elementem w wychowaniu, nauczaniu, w kształtowaniu osobowości, w osiąganiu powodzenia i zadowolenia, w przysposobieniu do pracy zawodowej itp.
O ile stan literatury i badań nad zagadnieniem zainteresowań dzieci i młodzieży normalnej określa się jako skromny, to w przypadku dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo można określić jako bardzo skromny.
Z analizy literatury wynika jednocześnie, że mimo upośledzenia umysłowego dzieci te interesują się otaczającym światem i chętnie biorą udział w jego życiu. Znaczy to, że zainteresowania występują także w przypadku dzieci upośledzonych umysłowo. Są one jednak uboższe w porównaniu z zainteresowaniami dzieci normalnych i wiążą się przede wszystkim z najprostszymi potrzebami. K. Kirejczyk podaje, że zainteresowania ich dotyczą przede wszystkim konkretnych przedmiotów podlegających bezpośredniej obserwacji zmysłów i tych zjawisk, które związane są z ich codziennym życiem, sprawiają im przyjemność i w których same mogą brać aktywny udział.
Rozwój zainteresowań u dzieci upośledzonych umysłowo przychodzi z większą trudnością niż u dzieci normalnych. Związane jest to z anatomicznymi i funkcjonalnymi brakami w korze mózgowej.
Rozwój zainteresowań występuje w miarę rozwoju umysłowego tych dzieci i w miarę systematycznej pracy pedagogicznej i wychowawczej. Początkowo zainteresowania te są krótkotrwałe i związane z najprostszymi potrzebami. Natomiast sam rozwój i kształtowanie bardziej trwałych zainteresowań u tych dzieci jest bardzo trudne, ponieważ istotną rolę przy tym odgrywa zrozumienie jakiegoś przedmiotu, zjawiska, czy czynności. A przecież przy braku zrozumienia trudno jest o poważniejsze i bardziej trwałe zainteresowania.
Rodzą się one jednak w toku dostosowanej do potrzeb i możliwości pracy szkolnej i pozaszkolnej. Najistotniejszą rolę w rozwoju zainteresowań odgrywa poznawanie życia, zdobywanie wiadomości o przedmiotach zjawiskach, zjawiskach pracy, materiałach, narzędziach oraz konkretnym stosowaniu ich w codziennych zajęciach.
Na kształtowanie i rozwój zainteresowań duży wpływ ma osoba samego dziecka, jego uspołecznienie jak i tworzenie przez nauczycieli i wychowawców sytuacji wzbudzających niepokój umysłowy, ciekawość, czyli tworzenie sytuacji prowadzących do rozbudzania zaciekawień, zaciekawień dalszych etapach zainteresowań.
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono u dzieci upośledzonych umysłowo różnorodne zainteresowania, które podzielono na szkolne-związane z treściami zawartymi w programie nauczania, jak i pozaszkolne-analizowane na podstawie form spędzania czasu wolnego.
Zaobserwowano ponadto dwa krańcowe rodzaje przebiegu rozwoju zainteresowań w zależności od stosunków pobudzania i hamowania procesów nerwowych.
Przy przewadze procesów pobudzania nad hamowaniem ( typ pobudliwy) szczególnie łatwo wywołać liczne zaciekawienia. Stosunkowo też szybko powstaje szeroka generalizacja aktywności poznawczej. Równocześnie dużo spraw podnieca dziecko intelektualnie, wyzwalając u niego potrzebę stawiania pytań i pobudza go poznawczo. Doprowadzenie do specjalizacji bodźców trwa bardzo długo. Kształtowanie zainteresowań jest utrudnione ze względu na trudności z ograniczeniem szeroko rozlanej aktywności poznawczej.
Zupełnie inaczej (odwrotnie) przedstawia się to u dzieci z przewagą procesów hamowania nad pobudzeniem (typ zahamowany). Stosunkowo wolno powstają u nich zaciekawienia i wolno dochodzą do formy zaciekawień badawczych. Generalizacja bodźców jest mało rozległa i krótkotrwała. Szybko natomiast dochodzi do specjalizacji bodźców zaciekawień. Zaobserwowano u tych dzieci okres utajenia początkowych etapów rozwoju zainteresowań.
Przykładowa ankieta: „ POGLĄDY I ZAINTERESOWANIA MŁODZIEŻY”
Celem niniejszej ankiety jest zebranie informacji na temat Twoich poglądów i zainteresowań. Proszę o szczere i wyczerpujące odpowiedzi.
Tylko takie stworzą rzeczywisty obraz poglądów młodzieży. Pozwoli to dyrekcji, pedagogowi szkolnemu, wychowawcom, nauczycielom i rodzicom na bliższe poznanie i zrozumienie Was i Waszych zainteresowań.
Ankieta jest anonimowa. Z góry dziękuję za jej wypełnienie.
1. Jakie cechy chciał/a byś posiadać?
a) spryt
b) uczciwość
c) wrażliwość na krzywdę
d) mądrość
e) odwagę
f) przewagą nad innymi
g) inne wartości (jakie?) ...................
2. Z kim najchętniej spędzasz czas wolny?
a) z rodziną
b) z kolegami ze szkoły
c) z kolegami spoza szkoły
d) z innymi osobami
3. Jaki cel w życiu uważasz za ważny?
a) zdobycie stanowiska
b) zdobycie majątku
c) szczęście rodzinne
d) zdobycie uznania
e) zasłużenie się społeczeństwu
f) pozostawienie po sobie trwałego śladu
g) inny cel (jaki?) .....................
4. Czas wolny przeznaczasz na:
a) kino
b) sport
c) twórczość
d) telewizję
e) spotkania towarzyskie
f) pogłębianie wiedzy
g) czytanie książek
h) dyskoteki
i) rozrabianie
j) inne zajęcia (jakie?) ...................
5. Czy należysz do koła zainteresowań ?
a) w szkole / tak, nie
b) poza szkoła / tak, nie
6. Czy należysz do jakiejś organizacji ( podaj nazwę) ?
a) w szkole / tak, nie
b) poza szkoła / tak, nie
7. Czy należysz do jakiejś grupy nieformalnej?
a) tak
b) nie
8. Jak czujesz się w szkole?
a) dobrze
b) tak sobie
c) źle
d) nie potrafię określić
9. Jak się czujesz w swojej klasie?
a) dobrze
b) tak sobie
c) źle
d) nie potrafię określić
10. Jakie cechy powinien posiadać Twój kolega/koleżanka?
................................................................
11. Jakie jest Twoje zdanie o znanych Ci grupach młodzieżowych
działających w Twoim mieście?
.............................................................................. ..................
12. Czym jest dla ciebie szkoła?
a) miejscem nauki
b) miejscem spotkań z rówieśnikami
c) rozrywką
d) obowiązkiem
e) inną wartością (jaką?)........................
13. Kto ma na Ciebie największy wpływ?
a) rodzina
b) rówieśnicy
c) środowisko miejskie
d) nikt, mam własne zdanie
e) ktoś inny / kto?.......................................................................... ................
14. Z kim najczęściej popadasz w konflikty?
a) z rodzicami
b) z rodzeństwem
c) rodzeństwem kolegami
d) nie jestem konfliktowy/a
15. Czy unikałeś/aś lekcji?
a) tak / jaki był powód.......................
b) nie
16. Czy uciekałeś/aś z domu?
a) tak/ jaki był powód.....................
b) nie
17. Czy próbowałeś/aś używek takich jak: papierosy, alkohol, narkotyki?
Jeśli tak, podkreśl właściwą odpowiedź.
18. Jak reagujesz na zło?
.............................................................................. ........................................
19. Jak wyobrażasz sobie swój przyszły los?
.............................................................................. ......................................
20. Jeśli masz ochotę, to możesz w tym miejscu ujawnić swoje nazwisko i klasę.
.............................................................................. ........................................
Opracowała: Dorota Jadwiga Prorok |
