Referat na spotkanie zespołu wychowawców kl. I-III
Temat: „Metoda dobrego startu” jako jedna z form pracy
z dzieckiem na zajęciach wyrównawczych.
Wstęp
Metoda dobrego startu wzorowana jest na francuskiej metodzie Bon Départ, to metoda aktywizowania rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej. Rehabilitacja psychomotoryczna jest jednym z kierunków terapii dziecięcej. Opiera się na dorobku naukowym różnych dyscyplin: medycyny, psychologii, pedagogiki oraz ich dziedzinach specjalnych: psychologii rozwojowej i klinicznej, neuropsychiatrii dziecięcej, pedagogiki specjalnej. Wykorzystuje też metody terapeutyczne związane z tymi naukami, takie jak psychoterapia, terapia zajęciowa. Rehabilitacja psychomotoryczna jest to system terapii stosowany wobec dzieci, u których nie stwarza się poważniejszych zaburzeń motoryki pochodzenia obwodowego lub związanych z istnieniem makrouszkodzeń mózgu. Znajduje on zastosowanie i ma najlepsze wyniki przede wszystkim w przypadkach mikrozaburzeń motoryki oraz zaburzeń emocjonalnych, które powodują trudności w nauce lub w przystosowaniu się do środowiska szkolnego i rodzinnego. Rehabilitacja psychomotoryczna powinna być także włączona w system oddziaływania terapeutycznego w przypadkach głębszych zaburzeń rozwoju u dzieci, ponieważ stosuje się wówczas szeroki wachlarz metod leczniczo-wychowawczych. Zaburzenia rozwoju psychomotorycznego wyrażające się istnieniem fragmentarycznych deficytów rozwojowych funkcji percepcyjno-motorycznych, warunkują występowanie trudności w nauce także dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym. Objawiają się one przede wszystkim pod postacią trudności w czytaniu (dysleksja), pisaniu (dysgrafia i dysortografia). W okresie przedszkolnym zaburzenia te ujawniają się podczas zajęć plastycznych, konstrukcyjnych, rytmiki i gimnastyki. Warto przy tym podkreślać, że najczęściej stwierdza się je dopiero w okresie szkolnym.
Metoda dobrego startu aktywizuje rozwój psychomotoryczny, a zarazem jest metodą rehabilitacji psychomotorycznej. Ma zatem wielostronne zastosowanie w pracy z dziećmi.
Zastosowanie metody dobrego startu w profilaktyce i rehabilitacji:
a) w ramach przygotowania dzieci do podjęcia nauki szkolnej; ćwiczenia te można wówczas prowadzić w najstarszej grupie przedszkola oraz w ognisku przedszkolnym z dziećmi, które mają rozpocząć naukę szkolną,
b) w okresie poprzedzającym naukę czytania i pisania wobec uczniów klasy pierwszej; ćwiczenia te można stosować podczas lekcji, a także w formie zajęć śródlekcyjnych,
c) w celu usprawnienia motoryki uczniów młodszych klas szkolnych; elementy tej metody można wplatać np. w ćwiczenia gimnastyczne,
d) dzieci o dysharmonijnym rozwoju psychomotorycznym w celu usprawnienia funkcji percepcyjno-motorycznych; ćwiczenia te znajdują zastosowanie w rehabilitacji dzieci z dysleksją, dysgrafią i dysortografią oraz z zaburzeniami lateralizacji – w zespołach korekcyjno-kompensacyjnych na terenie szkół.
Wobec dzieci z trudnościami w pisaniu i czytaniu metoda dobrego startu powinna być stosowana jako jedna z wielu metod. W tym wypadku bowiem obok rehabilitacji psychomotorycznej niezbędna jest jednoczesna rehabilitacja psychodydaktyczna, czyli ukierunkowana na sam proces czytania i pisania.
Metoda dobrego startu może być z powodzeniem stosowana w szkole specjalnej w stosunku do dzieci, u których zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych występują na tle zaburzeń pozostałych funkcji i dominują w obrazie klinicznym. Oczywiście w tym wypadku metoda ta będzie pełniła rolę wspomagającą wobec innych metod terapeutycznych.
W odniesieniu do dzieci bez zaburzeń można poddać metodę dobrego startu pewnym modyfikacjom na rzecz kształcenia twórczej, aktywnej postawy, np. w czasie ćwiczeń mogą one improwizować melodię do wskazanego wzoru lub odwrotnie – tworzyć własny wzór, ilustrując nim określoną piosenkę.
„ Opracowanie znaku graficznego ٱ (kwadrat)”.
Przebieg ćwiczeń
W metodzie dobrego startu można wyodrębnić trzy podstawowe rodzaje ćwiczeń:
- ćwiczenia ruchowe
- ćwiczenia ruchowo-słuchowe
- ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.
Ćwiczenia ruchowe usprawniają analizator kinestetyczno-ruchowy. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe angażują dwa analizatory: kinestetyczno-ruchowy i słuchowy. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe kształcą zaś trzy analizatory: kinetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy. W tych trzech rodzajach ćwiczeń, kolejno wprowadzanych w czasie zajęć, zarasta liczba uczestniczących analizatorów i na coraz wyższym poziomie aktywizowania jest koordynacja funkcji percepcyjnych i motorycznych, czyli integracja percepcyjno-motoryczna. Wymienione ćwiczenia występują kolejno w każdym seansie i składają się przede wszystkim na jego zasadniczy etap: zajęcia właściwe. Częściowo także występują one w pozostałych etapach.
Zajęcia prowadzone metodą dobrego startu z punktu widzenia organizacji zajęć przebiegają zawsze według stałego schematu, w którym można wyróżnić trzy etapy. W każdym seansie występują: zajęcia wprowadzające, zajęcia właściwe i zakończenie zajęć.
I. Zajęcia wprowadzające:
1. Ćwiczenia orientacyjno-porządkowe
a) marsz przy muzyce
b) ćwiczenia orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała
c) różne sposoby powitania
2. Słuchanie przez dzieci piosenki odtwarzanej lub śpiewanej
a) rozmowa nt. treści piosenki
b) wyjaśnianie niezrozumiałych słów
c) oglądanie różnych rodzajów chusteczek
d) wyodrębnianie zdań z tekstu przez udzielanie odpowiedzi na konkretne pytanie: Co mam? Mam chusteczkę haftowaną.
e) wyodrębnianie z wyrazów sylab, głosek: mam chu-ste-czkę haf-to-wa-ną.
II. Zajęcia właściwe:
1. Ćwiczenia ruchowe – zabawa do piosenki pt. „Mam chusteczkę...”
a) chodzenie po kole, okręcanie się wokół własnej osi ciała,
b) ćwiczenia ramion w wymachach chusteczką
c) ćwiczenia dłoni w wymachach chusteczką
d) przenoszenie chusteczki z prawej do lewej dłoni
e) podarowanie chusteczki innej osobie przez podanie do na przeciwnej dłoni,
prawa → lewa, lewa → prawa.
2. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe; dzieci śpiewając piosenkę wykonują na wałeczkach rytmiczne ruchy:
a) wystukiwanie rytmu piosenki otwartą dłonią prawą , lewą
b) wystukiwanie rytmu piosenki brzegiem dłoni prawą , lewą
c) wystukiwanie rytmu piosenki pięścią prawą, lewą
d) wystukiwanie rytmu piosenki palcem (dowolnie) i wszystkimi.
3. Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe polega na odtwarzaniu ruchem wzorów graficznych w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki
a) samodzielne odtwarzanie ruchem rytmu piosenki
b) pokaz i omówienie wzoru – (bo chusteczka to kwadrat)
4
1 3
2
c) utrwalanie wzoru „kwadratu” i jego powiązanie z piosenką – wodzenie palcem po wzorze
d) odtwarzanie wzoru różnymi technikami
- w powietrzu
- na powierzchni stołu, podłogi, palcem na tackach z piasku
- na dużym arkuszu, kredą na tablicy
- na kartce papieru z bloku rysunkowego – kredką, pędzlem
- w liniaturze zeszytu – ołówkiem
4. Zakończenie zajęć.
Mają one charakter ćwiczeń wokalno-rytmicznych i relaksacyjnych.
Podsumowanie:
1. Fragmentaryczne zaburzenia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych (wzrokowych, słuchowych, motoryki, lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni), które uczestniczą w procesie czytania i pisania, występują u wielu dzieci. Zaburzenia te stwierdza się wśród dzieci w wieku szkolnym, gdy ujawniają się w postaci niepowodzeń w przyswajaniu umiejętności czytania i pisania.
2. Konieczne jest wyrównywanie fragmentarycznych deficytów rozwojowych przez ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne, do których należy też metoda dobrego startu.
3. Wprowadzenie metody dobrego startu do programu zajęć wyrównawczych pozwoli na skuteczne wyrównanie opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych.
4. Metoda dobrego startu ma przede wszystkim znaczenie dla korygowania zaburzeń percepcji wzrokowej i słuchowej, motoryki oraz integracji percepcyjno-motorycznej orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
5. Sprzyja przygotowaniu leworęcznych dzieci do pisania poprzez usprawnienie motoryki ręki i wytworzenie nawyku rysowania znaków graficznych od strony lewej ku prawej, kreślenia we właściwym kierunku linii pionowych i poziomych, okręgów. Ma to istotne znaczenie dla przebiegu nauki pisania.
6. Obserwacja sposobu wykonywania ćwiczeń metodą dobrego startu, analiza wytworów powstałych w czasie ćwiczeń umożliwia zidentyfikowanie przypadków, w których prawdopodobnie rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych przebiega nieprawidłowo. Pozwala także orientacyjnie określić, które funkcje nie osiągnęły pożądanego poziomu strawności i tym samym ukierunkować program indywidualnego oddziaływania na dziecko.
7. Metoda dobrego startu spełnia rolę profilaktyczną, zapobiegając powstawaniu trudności w nauce, dzięki korygowaniu zaburzeń rozwoju psychomotorycznego. Spełnia też rolę stymulującą, aktywizując rozwój funkcji percepcyjno-motorycznych u dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym.
8. Metoda dobrego startu, oprócz funkcji percepcyjno-motorycznych, kształtuje także rozwój sfery pozaintelektualnej dziecka: pobudza motywację, kształci krytycyzm, rozwija dojrzałość społeczną. Ćwiczenia te, prowadzone umiejętnie przez nauczyciela, mogą mieć duże znaczenie psychoterapeutyczne.
Bibliografia:
1. Bogdanowicz M., Metoda dobrego startu, WSPiP 1989
2. Kosińska A., Polak A., Żiżka D., Uczę metodą ośrodków pracy, WSiP 1999
3. Nowak J., Piosenka w usprawnianiu wymowy dzieci z trudnościami w uczeniu się, Wydawnictwo WSP Bydgoszcz 1993
4. Pileckccy W. J., Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej, WSP Kraków 1996
5. Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci, PMN 1997
6. Socjoterapia p.red. Sawickiej K., MEN 1999
7. Szuman W., Zabawy z najmłodszymi dziećmi, NK 1995
Opracowali: E. Bielak, M. Skupień |
