Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Treści historyczne w edukacji wczesnoszkolnej

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 5632 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 


Barbara Nowaczyk
krzysnow@op.pl
nauczanie zintegrowane
Szkoła Podstawowa w Jugowie

TREŚCI HISTORYCZNE W EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ
     Przedmiotem poznania historycznego są różnego rodzaju fakty, które miały miejsce w przeszłości, np. rzeczy, wydarzenia i złożone procesy historyczne (W. Okoń 1967r , s.189).
     Zdobycie przez ucznia nawet elementarnych wiadomości o fakcie wymaga spełnienia określonych warunków, a zwłaszcza opanowania określonych wyobrażeń i pojęć , co w praktyce znajduje wyraz w odzwierciedlaniu jednostkowych faktów tak, jak zostały one podane i opisane przez nauczyciela oraz w rozumieniu określonych terminów.
     Wyobrażenia historyczne dotyczą pojedynczych , konkretnych przedmiotów: rzeczy, osób, wydarzeń. Jakkolwiek nie sięgają one głębiej w fakty, to jednak spełniają ważną rolę w procesie poznawczym. Uczeń nie może myśleć tylko za pomocą pojęć, bez wyobrażeń. Szczególnie wyobrażenia wytwórcze stanowią ważny czynnik w nauczaniu elementów historii, bowiem pomagają one uczniowi tworzy z elementów wyobrażeń odtwórczych obrazy słownego opisu rzeczy czy wydarzenia. Dzięki wyobrażeniom wytwórczym powstają w świadomości ucznia obrazowe odpowiedniki treści nie tylko bezpośrednio spostrzeganych przedmiotów, ale i przedmiotów przedstawionych za pośrednictwem słowa mówionego bądź drukowanego. Wyobrażeniowa reprezentacja faktów historycznych stanowi wstępny szczebel na drodze kształtowania się wyższej formy myślenia historycznego, jakim jest myślenie pojęciowe. W. Moszczeńska twierdzi, że opanowanie pojęć historycznych zależne jest od wiedzy ucznia w zakresie faktów historycznych. Cechy pojęcia historycznego tkwią w faktach odzwierciedlających rzeczy, wydarzenia i procesy. Trzeba te cechy wydobyć i uogólnić, by powstało pojęcie. Dlatego im rozleglejsza i bogatsza jest wiedza ucznia o faktach, tym poprawniej ujmuje ona treści pojęć i dokładniej je określa. Z kolei opisując jakiekolwiek fakty historyczne, uczeń posługuje się odpowiednim pojęciem ( A. Bornholtzowa ,W. Moszczańska 1975,s. 58 ).
     Proces kształtowania pojęć historycznych przebiega według ogólnych prawidłowości psychologicznych i dydaktycznych. Pojęcia są rezultatem działania ucznia na materiale bezpośrednio spostrzeganym lub wyobrażanym i rezultatem czynności myślowych: porównania, abstrahowania, syntetyzowania i uogólniania. Przy czym decydującą rolę w ostatecznym ukształtowaniu pojęcia odgrywają dwie spośród wymienionych operacji, tj. abstrahowanie i uogólnienie (T. Poznańska 1976r).
     W dydaktyce ogólnej wyróżnia się trzy etapy kształtowania pojęć:
  1. kojarzenia nazw z odpowiadającymi im przedmiotami;
  2. kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie znajomości zewnętrznych cech przedmiotów;
  3. kształtowanie pojęć naukowych.
     Pojęcia są taką reprezentacją rzeczywistości, w której odzwierciedlają się ogólne i istotne cechy grupy (klasy) przedmiotów. Pojęcia historyczne odzwierciedlają właściwości faktów, tj. rzeczy, osób, wydarzeń i procesów historycznych. W pojęciach występują tylko te właściwości, które są wspólne dla grupy przedmiotów przy czym mogą to być cechy jakościowe, właściwości czynności lub stosunków. Dlatego też różne części mowy pełnią funkcje nosicieli znaczeń pojęciowych – rzeczowniki, np. pomnik, zamek, zabytek – rzeczownik w połączeniu z przymiotnikami, np. wojna światowa, czyn bohaterski – czasowniki, np. walczyć. Pojęcia historyczne cechuje duże zróżnicowanie ze względu na ich treść i zakres. Stosunkowo proste pojęcia historyczne związane są bezpośrednio z materiałem wyobrażeniowym. Odzwierciedlają one istotne cechy bardzo wąskich odcinków rzeczywistości historycznej, np. zamek, pomnik, kronika, partyzant, fabryka, dawne narzędzia pracy. Natomiast pojęcia złożone odzwierciedlają bardzo złożone fakty historyczne (wydarzenia i procesy), np. uprzemysłowienie kraju, niepodległość, walka zbrojna, ruch oporu, wyzwolenie narodowe.
     Pojęcia historyczne występujące w kontekście treści nauczania klas młodszych wyraźnie różnią się pod względem stopnia uogólnienia, a tym samym pod względem odległości treści od ich desygnatów naocznych. Pojęcia te można podzielić na trzy grupy:
  • pojęcia dostępne dla bezpośredniej bądź pośredniej obserwacji, np. lampa naftowa, socha, dyliżans, zamek;
  • pojęcia o ważnym stopniu uogólnienia, o pewnych tylko elementach treści możliwych do skonkretyzowania, np. zabytek , ojczyzna, miejsca pamięci narodowej;
  • pojęcia stosunkowo odległe od ich treści naocznej i wskutek tego trudne do skonkretyzowania, np. niepodległość, wyzwolenie narodowe, tradycja (G. Kufit 1977r).
     Niektóre pojęcia historyczne o niskim stopniu uogólnienia uczeń poznaje dzięki kontaktom społecznym. Trzeba jednak przy różnych okazjach poszerzać i pogłębiać ich treść znaczeniową.
     W nauczaniu historii ważną rolę odgrywają też kategorie pojęć złożonych a zarazem powszechnych, jak czas, przestrzeń, przyczyna, skutek. Zwłaszcza czas i przestrzeń to pojęcia, bez których nie można mówić o historycznym myśleniu uczniów.
     Nawet elementarne przyswojenie sobie wiadomości o fakcie historycznym wymaga spełnienia określonych warunków, którymi według W. Moszczeńskiej są:
  1. Krótki opis faktu ,
  2. Powiązanie faktu z określonym punktem w przestrzeni i czasie (A. Bornholtzowa, W. Moszczańska 1975,s. 69).
     Już od klasy pierwszej pogłębiamy w świadomości dziecka przekonania, że każda rzecz i zadanie ma swoją historię i zmienia się w czasie. Program wyraźnie sugeruje rozpatrywanie tych samych faktów w czasie przeszłym i teraźniejszym, np. dawne i dzisiejsze sposoby oświetlenia (kl. I), sposoby ogrzewania mieszkań dawniej i dziś (kl. I), budownictwo dawniej i dziś (kl. II), praca rolnika i jego narzędzia pracy w dawnych czasach (kl. III), sposoby podróżowania dawniej i dziś (kl. III).
     Umieszczenie faktu w czasie oznacza w historii tyle, co ustalenie relacji (związków) czasowych między tymi faktami, a innymi faktami historycznymi.
     Na pełną orientację w czasie składa się kilka elementów, np.:
  • kojarzenie faktów z datą,
  • porządkowanie faktów poprzez wykrywanie związków: współistnienia, poprzedzenia i następstwa,
  • mierzenie czasu trwania określonych faktów,
  • kojarzenie pojęć historycznych z czasem,
  • porównywanie faktów tej samej kategorii, ale występujących w różnym czasie (zwłaszcza faktów z dziedziny kultury materialnej).
     W kształceniu zintegrowanym bierzemy pod uwagę nie tyle chronologiczne aspekty czasu, ile relacje czasowe poprzedzania i następstwa oraz zmienność faktów w czasie. Tylko w nielicznych przypadkach posługuje się ścisłymi datami i miarami czasu, jak rok, wiek, tysiąclecie itp. Fakty ujmujemy raczej w kontekście historycznym, posługując się przy tym pojęciami o treści względnej – dawno, niegdyś, przed laty, w czasie, kiedy żyli nasi przodkowie, przed wiekami itp.

Bibliografia:
    Bornholtzowa A ,. Moszczańska W. Nauczanie historii w szkole. Warszawa 1975, WSiP
    Okoń W. Proces nauczania. Warszawa 1967, PZWS
    Kufit G. Kształtowanie wyobrażeń i pojęć historycznych u uczniów klas początkowych. Warszawa 1990 WSiP
    Poznańska T. O kształtowaniu pojęć w klasach niższych. Warszawa 1976, WSiP

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie