Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Oddziaływania nauczyciela na dyscyplinę w klasie

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4123 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
     Pojęcie "zakłóceń" w czasie lekcji bywa różnie rozumiane. Szczególnie ważne wydają się jednak codzienne przypadki spowolniania procesu dydaktycznego, określane mianem "problemów z dyscypliną": naukę można rozpocząć dopiero po kilku minutach zamieszania, uczniowie prowadzą zbyt wiele rozmów prywatnych, nazbyt głośno się odzywają, wykrzykują coś baz zgłaszania się, śmieją się itp. Na spowolnienie procesu dydaktycznego może mieć też wpływ pasywna postawa uczniów, a także wrogie stosunki między uczniami i uczniami a nauczycielem.
     Sekretem dobrej dyscypliny są przede wszystkim takie sposoby oddziaływania, które nie sprawiają wrażenia "środków dyscyplinujących". Decydujące znaczenie ma nie tyle reagowanie na już zaistniałe problemy, ile skuteczna profilaktyka. Mówiąc nieco dobitniej: problemów z dyscypliną nie należy "eliminować", należy im zapobiegać. Charakter zapobiegawczy mają zwłaszcza takie zachowania i poczynania nauczycieli, które pozwalają na skuteczne sterowanie procesem uczenia się. Efektywne sposoby oddziaływania są w przeważającej mierze nie rzucającymi się w oczy, ledwo zauważalnymi przyzwyczajeniami, po części typu niewerbalnego.
     Zakresy oddziaływania nauczyciela na uczniów w celu zapewnienia dyscypliny.
     Zapobieganie przez aktywizację jak największej liczby uczniów, inaczej mówiąc wyzwalanie aktywności służącej uczeniu się. Wymogiem osiągania tak rozumianej aktywizacji jest posiadanie przez nauczyciela różnorodnych predyspozycji, jedną z nich jest zdolność "podtrzymywania koncentracji w grupie", a także "unikanie przesytu".
     Zajmująca prezentacja materiału nie jest wyłącznie efektem koncepcji dydaktyczno-metodycznej. Pewne znaczenie ma także indywidualna ekspresja: głos, mimika, gestykulacja i sposób poruszania się nauczyciela po sali mogą w niemałym stopniu przyczynić się do rozbudzania i podtrzymywania uwagi. Liczy się nie tylko to, co się mówi, ale także to, jak dane słowa zostają wypowiedziane.
     W czasie lekcji stawia się nieskończenie wiele pytań. Aby wywołać powszechne zainteresowanie danym pytaniem, trzeba sprawić, żeby wszyscy uczniowie poczuli się adresatami. Rozsądnym działaniem wydaje się też pozostawienie uczniom po zadaniu pytania czasu do namysłu. Jeżeli w klasie zapanuje zwyczaj, że na ogół głos zabiera kilka tych samych osób, to reszta może sobie darować refleksję i się "wyłączyć" Podczas wysłuchiwania odpowiedzi zasadniczo nikogo nie powinno się pomijać, tak aby wszyscy uczniowie mieli możliwość wypowiedzenia się. Przestrzeganie tej zasady sprzyja zbiorowej mobilizacji.
     Cicha praca daje w zasadzie szansę aktywizacji na dużą skalę, ale warunkiem sukcesu jest właściwy dobór zadań. Ważny jest także sposób, w jaki uczniowie zatają poinstruowani odnośnie do cichej pracy, uczniowie muszą dokładnie wiedzieć, co mają wykonać i w jaki sposób. Unikniemy wtedy dodatkowych pytań, które będą wpływały na dezorganizację pracy.
     Aktywizacja jak największej liczby uczniów polega także na "poszerzonej formie kontroli". Nauczyciel sprawuje taką kontrolę po części w trakcie indywidualnej pracy, starając się ogarnąć wzrokiem jak najwięcej uczniów, po części zaś po jej zakończeniu, poprzez sprawdzenie wykonanych zadań.
     Praca w grupach jest często spotykaną formą pracy na lekcjach. Aby utrzymać dyscyplinę stosując tę formę należy stymulować dokonania grupowe i pozytywnie je wartościować, z drugiej zaś strony nie wolno dopuścić do tego, by przestała się liczyć osobista odpowiedzialność za te dokonania.
      Bycie aktywnym musi się opłacać. Docenianie osiągnięć wydaje się tutaj sprawą najwyższej wagi. Nauczyciel może stosować różne sposoby nagradzania, np. pochwała, ale powinna dotyczyć ona osobistych postępów ucznia i wysiłku włożonego w te osiągnięcia.
     Zapobieganie przez nadanie lekcji płynnego przebiegu. Nauczyciel powinien tak zaplanować proces lekcyjny, aby czas efektywnego nauczania był możliwie najdłuższy. Może to osiągnąć poprzez minimalizowanie, a wręcz unikanie pauz, w której cała klasa lub część uczniów musiałaby czekać na dalszy ciąg. Ważne też jest, aby przechodzenie od jednej formy aktywności do innej nie trwało zbyt długo. Służy temu m.in. wyraźne sygnalizowanie początku lekcji oraz kolejnych jej fragmentów, a także rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych form aktywności w trakcie zajęć. W przypadku cichej pracy lub pracy w grupach uczniowie, którzy kończą ją wcześniej, powinni wiedzieć, czym mogą się później zająć.
     Czasami nauczyciel sam niejednokrotnie zakłóca prowadzone przez siebie lekcje. Ma to miejsce wtedy, gdy reaguje na błahe, sporadyczne zachowanie uczniów. Jeśli, na przykład, spóźnione dziecko przemyka się na swoje miejsce, inne zaś długo szuka czegoś w tornistrze, to takie "incydenty" na ogół nie zakłócają lekcji, co innego długie "kazania" nauczyciela. Przyczynia się to do przedłużania zakłóceń. Nauczyciel powinien szybko je eliminować (n. w sposób niewerbalny), czasami ignorować (jeżeli są to błahe i sporadyczne zakłócenia) i powracać do właściwego toku lekcji.
     Zapobieganie przez ustalenie przejrzystych reguł gry. Reguły gry są wyrazem oczekiwań co do zachowania w określonych sytuacjach. Za ich pomocą można – niedostrzegalnie, łagodnie i skutecznie – sterować zachowaniami innych. Uzgodnionych reguł nie powinno być zbyt dużo, tak aby uczniowie mogli je zapamiętać. Należy tak je formułować, aby trafiały uczniom do przekonania. Regułom należy nadać pozytywny wydźwięk, co oznacza, że powinny to być raczej przykazania niż zakazy. Nie wystarczy wyliczyć niedopuszczalne sposoby postępowania, trzeba również wskazać na pozytywne wzorce zachowań (np. "Pomyśl za nim się zgłosisz" zamiast "Nie zgaduj", "Sami coś zaproponujcie" zamiast " Nie narzekajcie na wszystko"). Wprowadzając reguły należałoby przedyskutować z uczniami ich sens.
     Po wprowadzeniu reguł nauczyciel powinien konsekwentnie rozliczać uczniów, którzy złamali ustalone reguły gry. Konsekwencja nie powinna sprowadzać się do gróźb i kar. Jednak kiedy dana reguła się nie sprawdza w praktyce, wówczas należy ją przeformułować albo jednoznacznie określić dopuszczalne wyjątki.
     Zapobieganie za sprawą sygnałów wszechobecności i sygnałów powstrzymujących. Nauczyciel dzięki wrażeniu bycia wszechobecnym, zawsze w pobliżu daje do zrozumienia uczniom, iż wie co się dzieje w klasie i nic nie umknie jego uwadze. Używając sformułowania "sygnały wszechobecności i sygnały powstrzymujące", mamy na myśli zachowania, które całkowicie zapobiegają zakłóceniom i "tłumią je w zarodku". O czujnej obecności nauczyciela świadczą zwłaszcza sygnały niewerbalne. Należą do nich następujące sposoby postępowania:

  • Nauczyciel stoi tak, by mógł ogarnąć wzrokiem wszystko, co się dzieje w klasie.
  • Nauczyciel od czasu do czasu przechadza się po sali.
  • Pisząc coś na tablicy, nauczyciel zerka chwilami na uczniów albo też ustawia się bokiem (a nie plecami do klasy).
  • Rozmawiając z jednym uczniem, nauczyciel spogląda również na pozostałych.
  • Nauczyciel tłumi powstające zakłócenia "w zarodku" – za pomocą odpowiedniego spojrzenia, mimiki, gestu lub innych sygnałów.
  • Nauczyciel podchodzi do pojedynczych uczniów, którzy przeszkadzają, wyznacza ich do odpowiedzi albo kładzie rękę na ramieniu ucznia.
     Wszystko to wymaga nakładania się dwóch czynności o charakterze werbalnym i niewerbalnym. Głównym działaniem nauczyciela pozostaje prowadzenie lekcji dla całej klasy, a niewerbalne wpływanie na uczniów stanowi pewien dodatek. Oddziaływanie metodą niewerbalną wcale nie musi równać się grożeniu lub być dowodem nieprzyjaznego nastawienia nauczyciela do uczniów. Chodzi o odpowiednie, a nie o groźne spojrzenia i gesty.
     Sygnały werbalne powinny ograniczyć się do krótkich i zwięzłych komentarzy, np. "Posłuchaj mnie".
     W strategii przeciwdziałania zakłóceniom powinno się uwzględnić siedem kryteriów postępowania:
  1. odzywanie się przyjaznym tonem,
  2. wydawanie poleceń w formie próśb,
  3. wczesne interweniowanie,
  4. wyraźne wytyczenie granic tolerancji,
  5. częste interwencje na początku,
  6. zwracanie uwagi na wszystkich uczniów
  7. pozytywne reagowanie na pożądany stan rzeczy, potwierdzanie.
Właściwa interwencja werbalna składa się z dwóch elementów: krótkiej prośby skierowanej do uczniów w momencie, gdy powstanie zakłócenie (np. "Usiądź, proszę, na swoje miejsce") I pozytywnej reakcji tuż po ustaniu zakłócenia, np. "Doskonale teraz możemy pracować dalej" .
     Nauczyciel powinien zachęcać do zachowań pożądanych, a nie tylko hamować niepożądane.

Alina Rzymska
SP w Czyzewie

Referat opracowany na podstawie książki Nolting Hans-Peter, Jak zachować porządek w klasie, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie