AGATA ŻUREK
PROGRAM AUTORSKI A. ŻUREK i E. WOLANIN
NATURALNA NAUKA CZYTANIA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Nauka czytania jest jednym z ważniejszych zadań edukacyjnych przedszkola, mającym przygotować wychowanków do nauki w szkole. W procesie nauki czytania dziecko, poznając język uczy się rozpoznawania poszczególnych jego jednostek, a następnie związanych z nimi symboli.
Do opracowania programu Naturalnej Nauki Czytania skłoniły nas zaobserwowane postępy dzieci w czytaniu, w trakcie realizacji Harmonogramu zajęć z zakresu naturalnej nauki języka dla dzieci 4-5-6 - letnich,opracowanego w latach 2001/2002 przez zespół nauczycieli naszego Przedszkola.
Bazując na wieloletnich doświadczeniach w pracy z wychowankami, postanowiłyśmy połączyć kilka metod nauki czytania przeznaczonych dla dzieci w wieku przedszkolnym - Ewy i Feliksa Przyłubskich, Ireny Majchrzak, Marty Bogdanowicz oraz pedagogiki Marii Montessorii i technik Celestyna Freineta. Wykorzystane metody zostały jednak tak dopasowane i zmodyfikowane, aby dostosować je do indywidualnych możliwości dzieci. Naszym zdaniem nie istnieje jedna metoda najlepsza dla wszystkich dzieci, dlatego optymalne jest połączenie i wykorzystanie elementów różnych metod tak, aby każde dziecko miało możliwość zdobycia umiejętności czytelniczych.
Proponowany przez nas sposób Naturalnej Nauki Czytania dla dzieci w wieku od czterech do sześciu lat, oparty jest na dwóch zasadniczych elementach:
- czytaniu globalnym wyrazów i zdań;
- czytaniu analityczno – syntetycznym.
Zastosowanie elementów różnych metod pozwoli na jednoczesne kształtowanie wszystkich zmysłów potrzebnych do sprawnego czytania, a nie wybiórczo wzroku lub słuchu. Zastosowanie wielostronnych ćwiczeń o zróżnicowanym charakterze prowadzi do stymulacji wszystkich sfer rozwoju małego dziecka.
Naturalna Nauka Czytania rozwija i pogłębia chęć dziecka do mówienia, czytania oraz kreślenia symboli graficznych. Podzielić ją można na 3 etapy:
- Zapoznanie dzieci z całością: wyrazu, zdania, tekstu.
- Zapoznanie dzieci ze szczegółami: budową litery, znaków interpunkcyjnych, zdania.
- Przechodzenie do budowania całości z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.
Dzięki Naturalnej Nauce Czytania dzieci szybko odnoszą sukces, potrafią "samodzielnie czytać", mimo iż naprawdę takiej umiejętności jeszcze nie posiadają. Sprzyja to wyzwoleniu pozytywnych reakcji emocjonalnych, motywuje do podejmowania prób samodzielnego czytania, co w efekcie prowadzi do rozpoznawania liter, a w dalszej kolejności do opanowania techniki czytania ze zrozumieniem. Samodzielne przeczytanie całości, które mogą stanowić wyraz, zdanie lub tekst, inspiruje dziecko do dalszych poszukiwań.
Najważniejszą rzeczą jest pobudzenie dziecięcej ciekawości i znalezienie przez dziecko analogii do własnych przeżyć i doświadczeń oraz odkrycie przez nie nowego problemu czy nowego pomysłu. W efekcie większość wychowanków rozpoczyna naukę w szkole z umiejętnościami czytelniczymi przekraczającymi wymagania programowe.
Opracowany program edukacyjny pomoże nam w systematyczny i uporządkowany sposób realizować cele i treści kształcenia w zakresie nauki czytania.
CELE EDUKACYJNE
Głównym celem programu Naturalnej Nauki Czytania jest nabywanie i rozwijanie u dzieci umiejętności czytania w sposób naturalny, zgodny z jego rozwojem. Polega on na wprowadzaniu już u dzieci czteroletnich czytania globalnego stanowiącego podstawę poznawania znaków graficznych. Dzieci zdobywając kolejne umiejętności w czytaniu, w sposób przypadkowy a także celowo zorganizowany przez dorosłych, poznają litery, uczą się odczytywać wyrazy, zdania i całe teksty.
Szczegółowe cele programu to:
- Wyzwalanie inicjatywy i aktywności twórczej dziecka prowadzącej do zdobywania umiejętności czytania.
- Ćwiczenia umiejętności globalnego odczytywania wyrazu, układania ich według wzoru oraz wyróżniania głosek w wyrazie.
- Poznawanie, stosowanie i tworzenie symboli i znaków.
- Zdobywanie umiejętności fonologicznej.
- Rozwijanie umiejętności rozumienia znaków i symboli graficznych.
- Nabywanie umiejętności całościowego rozpoznawania wyrazów: nazw przedmiotów znajdujących się w sali, podpisów do obrazków itp.
- Kojarzenie głosek z literami.
- Doskonalenie umiejętności układania z liter alfabetu ruchomego i odczytywanie odpowiednio dobranych wyrazów.
- Przyswajaniu umiejętności czytania ze zrozumieniem.
- Kształtowanie odporności emocjonalnej dzieci i zdolności do wysiłku intelektualnego przy pokonywaniu trudności.
- Budzenie poczucia własnej wartości podczas rozwiązywania rebusów, krzyżówek, szyfrogramów itp.
- Kształtowanie umiejętności korzystania z posiadanej wiedzy w trakcie samodzielnych działań.
TREŚCI PROGRAMOWE
W programie Naturalnej Nauki Czytania głównym zadaniem dla dzieci jest działanie. Nauczyciel natomiast ma je tak zaplanować, aby zapewnić optymalną stymulację językową, słuchowa i werbalną.
W realizacji programu przewiduje się następujące treści:
I POZIOM
- Poznanie zapisu swojego imienia (inicjację).
- Rozpoznawanie imienia własnego i kolegów wśród innych ( wyrazy krótkie, długie).
- Prezentacja alfabetu (litery duże i małe oraz wystające na dole i górze).
- Etykietowanie przedmiotów i obrazków i rozpoznawanie ich.
II POZIOM
- Usprawnianie umiejętności dokonania analizy i syntezy słuchowej w obrębie słów, wyrazów, sylab, głosek i zdań.
- Zabawy z kartami i obrazkami do czytania.
- Dobieranie rymowanek i stosowanie wyliczanek wyrazowych w zabawach fonetycznych.
- Przyporządkowanie napisów do odpowiednich ilustracji, przedmiotów i własnych rysunków w formie podpisów.
III POZIOM
- Tworzenie za pomocą alfabetu ruchomego wyrazów, prostych zdań i tekstów zgodnych pod względem graficzno-fonetycznych.
- Tworzenie swobodnych tekstów.
- Czytanie krótkich tekstów w powiązaniu z oglądaniem odpowiednich ilustracji.
- Odczytywanie rebusów obrazkowo-sylabowych, krzyżówek, wykreślanek, plątaninek, szyfrogramów itp.
- Czytanie tekstów o zróżnicowanym stopniu trudności z różnicowaniem intonacji głosu.
- Organizowanie sesji czytania.
W proponowanym programie wprowadzono poziomy o wzrastającym stopniu trudności. Płynne poruszanie się w ich obrębie pozwoli nauczycielowi dostosować treści do umiejętności i różnic indywidualnych dzieci.
SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU
"Inicjacja"
Nauczycielka zaprasza kolejno każde z dzieci uczestniczących w zajęciach, by usiadło po jej lewej stronie i w ten sposób mogło obserwować ruch mojej ręki. Po krótkiej rozmowie wypowiadam takie mniej więcej zdanie:- Pokażę ci, jak się pisze twoje imię, a ty je potem umieścisz na ścianie w miejscu, które sobie sam(-a) wybierzesz. Nazywasz się Ola, czyli Aleksandra lub Oleńka. Jak chcesz, bym napisała twoje imię? Dobrze, O-l-e-ń-k-a. Znakomicie. Popatrz: to jest O Oleńki, to jest l Oleńki, tak wygląda e Oleńki, a tak ń Oleńki. Słyszysz? Jeszcze brakuje k Oleńki i a Oleńki, l oto mamy cale słowo Oleńka.- Policzmy, ile masz liter. Sześć. Masz sześć liter. Popatrz, a to jest moje imię - Agata. Kto ma więcej liter? Tak, ty. O jedną więcej. A czy mamy jakąś wspólną? No właśnie, tę ostatnią. To jest a. U ciebie jest ona na końcu i u mnie na końcu i jeszcze w środku. A ile masz literek, które zajmują dwa rzędy? Trzy. I ta z przecinkiem na górze, co brzmi ń, też zajmuje trochę miejsca w górnym rzędzie. A u mnie? Też trzy. Powiem ci coś - we wszystkich imionach litera pierwsza jest większa. Ona z tej radości i dumy, że jest pierwsza, tak puchnie i wznosi się do góry, Żeby wszyscy widzieli, że to jest imię Oleńki. Idź Oleńko na swoje miejsce i przyjrzyj się jeszcze temu, co ci napisałam.Podobnie nauczycielka postępuję z następnym dzieckiem mówiąc na zakończenie:- Idź do Oleńki i zobacz, jakie litery ona dostała. Czy macie może jakieś wspólne ?Gdy wszyscy mają już swoje wizytówki i gdy obejrzeli je sobie do woli, nauczycielka zaprasza dzieci, by ulokowały je wokoło na ścianach. Powinny to zrobić na takiej wysokości, aby mogły pod nimi stanąć. Równocześnie nauczycielka zawiesza na wysokości dziecięcych oczu długą taśmę papieru, na której widnieją wszystkie litery alfabetu używane w języku polskim, zarówno małe, jak i duże. Od tej chwili co rano dzieci ustawiają się pod własnymi wizytówkami i sprawdza się w ten sposób obecność. Dzieci bez trudu odczytają imię nieobecnego kolegi, zrazu dlatego, że wiedzą, gdzie jest umieszczone czyje imię. Z czasem, po licznych zmianach miejsca kartek z imionami, zdołają je rozpoznać niezależnie od lokalizacji.
"Prezentacja alfabetu"
Nauczycielka wręcza dzieciom nowy komplet wizytówek, które będą służyły do ćwiczeń przy stole, podczas gdy wizytówki "ścienne" pozostają na swoich miejscach na ścianach.Nauczycielka robi prezentacje wszystkich liter, połączoną z grą w loteryjkę. Dzieci umieszczają znak przy każdej kolejnej literze, którą odnalazły w swym imieniu. Wygrywa ten, kto pierwszy wypełni swą kartę.- Poznamy teraz wszystkie litery alfabetu. Przedstawię je kolejno, jedną po drugiej, a wy sprawdzicie, czy macie taką literę w swoim imieniu. Już? Gotowi? No to zaczynamy. To jest litera a. Popatrzcie, jest A duże i a małe. Duże A wygląda jak drabina. Ma dwie rozstawione nogi i kładkę, która je umacnia. Małe a zaś jest małe, okrągłe, składa się z kółka i laseczki. Ale i to małe, i to duże zawsze brzmi tak samo: aaaa. Jest to litera hałaśliwa. Powiedzcie a. Dobrze, jeszcze raz: a, aaaa, aaaaa. Doskonale. Kto ją ma, niech podniesie rękę do góry. No, patrzcie, wszystkie dziewczynki: i Alicja, i A da, i Iga, i Ania. No tak. Wszystkie dziewczynki mają na końcu a. A chłopcy? Kto z chłopców ma a? Tak? Dobrze. A kto nie ma a? Dobrze, ani Piotr, ani Dominik, ani Grzesiu ..a czy Wojtek ma a? Nie, nie ma. A Filip? Nie, też nie ma. A kto ma duże A? Alicja i Aleksandra, i Adam, i Andrzej, i Agnieszka. A czy ktoś ma dwa razy a ? Kto ma dwa a? Ręce do góry. A czy jest ktoś, kto ma trzy razy a ? No, popatrzmy. Tak, Barbara, Aleksandra i Małgorzata. Prawda? A wśród chłopców? Nie, nie ma nikogo, kto by miał trzy razy a. No to teraz przykleimy na naszych kartach na wszystkich literach a, i tych dużych, i tych małych, małe kuleczki z plasteliny. Już? Doskonale.Dzieci spacerują wzdłuż ścian i szukają wszystkich a ukrytych w imionach. Mogą je również liczyć w jakiś sobie dostępny sposób.
- No dobrze, ale tuż za małym a widzimy drugie a, tylko z ogonkiem. Ta litera brzmi ą. Popatrzcie, czy ktoś ją ma w swoim imieniu? Nikt...nie...nikt. (Dzieci szukają ą.) Nie, nie ma. Nikt nie znalazł. Ale posłuchajcie. Wszystkie imiona dziewczynek mogą być napisane z ą. Jeśli powiemy: "bawię się z Alą, rozmawiam z Olą " itp. (Dzieci po chwili same dorzucą inne przykłady.) Duże Ą nie występuje na początku żadnego słowa, bo nie ma takiego słowa, które by się zaczynało od ą. A może wy znacie takie słowo?Na tym przerywamy prezentację alfabetu, by następnego dnia przejść do litery b. Jeśli każdej literze poświęcimy jeden dzień, poznanie całego alfabetu zajmie około sześciu tygodni. Dobrze więc byłoby poświęcić na to ćwiczenie jakąś stałą porę dnia, aby prezentacja liter i gra w loteryjkę stały się rytuałem. Wizytówki ruchome są po zakończeniu zajęć zbierane i rozdawane na następnej sesji przez dzieci, które w ten sposób ćwiczą swoje pierwsze czytanie.
Kontynuujemy prezentację alfabetu:- To jest litera b. Przyjrzyjmy się jej. Powiedzcie teraz b. Nie słychać dobrze. Jeszcze raz. Też nie słychać. Ta litera nie ma za dużo głosu. Nie jest taka głośna jak a, prawda? Kto ma b w swoim imieniu? Tak, Barbara, Beata, Robert, Elżbieta, Izabela... Czy jest ktoś, kto ma dwa razy b? Tak, jest Barbara. Posłuchajcie: w imieniu Barbara słyszymy dobrze, prawda? A wiecie dlaczego? Bo to nasze głośne a, korę jest za b, umacnia swoją koleżankę. B samo nie ma siły, nie ma głosu, ale razem z a nabiera jakby śmiałości i staje się głośniejsze. Powiedzmy: Barbara. Jeszcze raz: Barbara.
Dobrze, doskonale.Następna jest litera c. Ma taki sam kształt i kiedy jest duża, i kiedy jest mała. Kto ma tę literę w swoim imieniu? Zgoda. Cela, Alicja i Patrycja. Może, się jednak zdarzyć, że w naszej grupie nie będzie nikogo o imieniu zawierającym omawianą literę. Wtedy można zapytać, czy któreś z dzieci ma w swojej rodzinie kogoś o imieniu Cecylia, Cezary, Alicja. W takim przypadku piszemy to imię na tablicy, by dzieci mu się przyjrzały przez chwilę.
- Zwróćcie uwagę, że wujek Ani - Czesław ma także literę c. Czy w jego imieniu słyszymy c ? Nie, prawda? U Czesława słyszymy na początku cz. Słyszycie? (Powtarzamy to brzmienie kilka razy i namawiamy dzieci do wybrzmiewania głosek c i cz.) No i widzicie, z tą literką trzeba bardzo uważać, bo ona, gdy spotka z (pokazujemy z), którą poznamy na samym końcu alfabetu, to razem z nim brzmi cz. Tak to jest. Litery mają swoje kaprysy. Musimy je bardzo dobrze poznać, żeby się nie mylić. Teraz pewno myślicie, że to tylko u Czesława spotykają się te dwie literki. Ale ja na Janka mogę powiedzieć Janeczek. Tak czy nie? I na Aleksandrę mogę zawołać Oleczka, tak czy nie? I zamiast Franek mogę powiedzieć Franeczek. I w czyim imieniu może jeszcze zabrzmieć cz?
Mamy jeszcze jedną niespodziankę z literą c. Ona występuje również w imieniu Wojciech, i to w dodatku dwa razy. No tak, bo gdy po literce c pokaże się h (pokazujemy), to razem brzmią ch. Tak właśnie jest w przypadku Wojciecha. A na pewno na Zbyszka czasem mówią Zbych. Zbych pisałoby się w ten sposób. (Pokazujemy to na tablicy lub umieszczamy ten wariant pod imieniem Zbigniew.)A teraz przyjrzyjcie się następnej literce: ć. Widzicie? Jest to także c z kreską na górze. Brzmi ono ć. (Jeśli w grupie jest dziecko o imieniu Maciej, mówimy: "patrzę na Maćka" lub "widzę Maćka" i piszemy to na tablicy).
Następną literą, którą teraz poznamy, jest d. Przyjrzyjcie się jej dobrze. Ma ona pałeczkę, na której jest osadzone na dole kółko, jakby brzuszek. Jest podobna do b, tylko że ten brzuszek ma z drugiej strony. Brzmi d. Ta litera jest trochę głośniejsza niż b, ale też nie jest bardzo głośna. Ona również szuka podpory, żeby zabrzmieć. Na przykład w imieniu Dominika wspierają a. Słyszycie? Dominika. Kto ma literę d? (I już w sposób znany akcentujemy d w imionach Dominik, Dorota, Adam, Sandra, Aleksandra.
Jeśli w grupie jest Madzia, to zwracamy uwagę na fakt, że w tym imieniu d ma odmienne brzmienie, takie jak w słowach "dziecko", "dzień" lub "dzisiaj".)
Litera E, e. Poza opisem kształtu zwracamy uwagę, że to druga z poznanych do tej pory liter, która jest samodzielna i głośna. Tak jak a wspiera litery słabsze. Za przykład posłużą imiona: Beata, Izabela, Tadeusz.
Podobnie jak ą przedstawiamy literę ę. Słyszymy ją we wszystkich imionach żeńskich, gdy występują w bierniku: "widzę Ewę", "kocham Olę" itp.
Litera F, f. Bohaterem tej litery będzie Filip, a za nim Krzysztof.W miarę postępu w prezentacji liter dzieci przyzwyczajają się do reguł ćwiczenia i zarazem gry. Szybciej zgłaszają swoje obserwacje, sprawniej oznaczają litery na swoich wizytówkach. Przy G, g postępujemy jak w poprzednich przypadkach.
Zwracamy ponadto uwagę, że małe g plasuje się na dwóch poziomach: średnim i niższym.
Przy H, h zwracamy uwagę na jego bardzo słabą dźwięczność, na przykład w imieniu Hania. Podkreślamy także, że tak samo jak h brzmi wcześniej już poznane ch, na przykład w imionach Wojciech, Zbych.
"Targ liter"
Wręczamy każdemu dziecku kopertę, w której znajdują się małe kartki z literami składającymi się na jego imię, z prośbą, aby je złożył. Dziecko czyni to najpierw, śledząc napis na kopercie, a następnie, w którymś momencie, uczyni to z pamięci. To ćwiczenie powtarzamy codziennie przez jakiś czas.Następnie proponujemy szukanie ukrytych w imieniu słów. Dodatkową regułą gry jest to, że "posiadanej" litery wolno używać wielokrotnie. I wtedy należy zasugerować Jankowi, że ze swoich liter może utworzyć "kajak", nie mówiąc już o tym, że ma tak ważne słowa, jak "ja" i "jak". Najpewniej Janek nie wpadnie sam na ten pomysł, ale można go na to naprowadzić.Małgosia mogłaby odkryć słowa "mała", "miła", "mało", "siła" i jeszcze inne. Efektem tego doświadczenia jest stwierdzenie, że za pomocą liter naszego własnego imienia da się utworzyć tylko ograniczoną liczbę słów. Aby móc napisać wszystko, co nam przyjdzie na myśl, musimy zdobyć wszystkie litery alfabetu. Wtedy będziemy pełnosprawnymi operatorami alfabetu.Do tego celu posłuży następująca gra: Aby zdobyć władzę nad wszystkimi literami, trzeba je skompletować, wejść w ich posiadanie. Jest to dość skomplikowane zadanie, ale ogromnie kształcące i podniecające. Wiadomo zresztą, jak dzieci lubią kolekcjonować na przykład znaczki pocztowe. Zdobycie liter alfabetu będzie się odbywało na tej samej mniej więcej zasadzie - drogą wymiany. Każdy wchodzi do gry, którą nazwiemy "targiem liter", ze swoim osobistym kapitałem, to znaczy z literami swojego imienia, które otrzymał w kopercie. Pierwszą możliwością powiększenia tego kapitału jest uzyskanie dodatkowo od nauczyciela wszystkich liter, które występują w innych wariantach własnego imienia. Na przykład Piotr otrzyma dodatkowo u, ś, c, z, k, e, jeśli mu przyjdzie na myśl, że może się nazywać Piotrek, Piotreczek, Piotruś.Ale gdzieś jest granica tych możliwości i wtedy trzeba zacząć wymieniać się z kolegami. Każdy uczestnik gry dostaje na oddzielnych karteczkach tyle "swoich" liter, ile potrzeba, by za nie uzyskać te, których nie ma. Jeżeli do tej pory dziecko było skoncentrowane na literach, które posiada, to teraz zacznie się przyglądać ze szczególną uwagą tym, których mu brak, i szukać możliwych kontrahentów. Oczywiście, jak w życiu, nasz zasób kapitałowy początkowy jest różny. Ania będzie miała mniej szans na wymianę, albowiem prawie wszyscy mają swoje własne a. W porównaniu z nią Bartłomiej ma znacznie więcej do zaofiarowania. Ale w przypadku, gdy Ania nie znajdzie już partnera na koleżeńskim "targu liter", może się zgłosić do nauczyciela, który na tę okazję przygotuje dużą emisję wszystkich liter.Operacje wymiany są przeplecione czynnościami manualnymi, trzeba, bowiem uzyskane litery ponaklejać na przygotowane uprzednio taśmy papieru, starając się, by kolejność alfabetyczna była zachowana.
"Gra w sylaby"
Własna, przez siebie samego opracowana taśma z alfabetem jest niejako dyplomem uprawniającym do posługiwania się pismem. Teraz możemy wyjść z zamkniętego kręgu naszych imion i wyruszyć na spotkanie innych słów.Posłuży temu następująca zabawa: Na kartkach papieru piszemy sylaby, najpierw proste, później bardziej skomplikowane i rozdajemy je między dzieci, pytając: "Masz słowo, czy nie masz słowa?" Komu sylaby ułożą się w słowo, ten wygrywa. Wygrana jest czysto losowa, sytuacja nie stwarza zagrożenia, a wygrana, jak każda wygrana, zachęca do kontynuacji.
"Zabawy z kartami i obrazkami do czytania".
"Znajdź słowo"
Nauczycielka etykietuje kilkanaście do kilkudziesięciu przedmiotów, mebli, zabawek w sali. Dzieci losują duplikaty tych słów, szukają ich wśród rozwieszonych napisów i porównują. Zabawę należy powtarzać przez kilka dni. Można użyć tamburyna dla nadania coraz szybszego tempa. Wygrywa ten kto pierwszy odnajdzie wylosowany napis. Po pewnym czasie należy zdjąć lub zasłonić napisy, a dzieci poprosić o przyporządkowanie wylosowanych wyrazów. Następnie powinno nastąpić wspólne ustalenie prawidłowości wykonania zadania.
"Loteryjka wyrazowa"
Dzieci mają karty z obrazkami, natomiast obrazki do zakrywania zastępują napisy. Odczytany prawidłowo napis daje prawo do zakrycia odpowiedniego obrazka.
"Bingo wyrazowe"
Każde dziecko otrzymuje kartę z kilkoma innymi wyrazami. Nauczycielka dysponuje bankiem duplikatów wszystkich tych wyrazów. Czyta lub demonstruje wylosowane przez siebie słowo, którego dzieci szukają na swojej karcie i zakrywają je gładkim kartonikiem. To z dzieci, które zakryło wszystkie wyrazy – wygrywa.
"Zabawa w rybaka"
Na cienkich kartkach papieru z wpiętym spinaczem znajdują się wyrazy lub zdania. Za pomocą wędki z magnesem dzieci wyławiają karteczki. Mogą ją jednak zachować tylko wtedy, gdy potrafią przeczytać zapisany tekst. Jeśli nie, musza wrzucić "rybę" do "stawu".
"Skreślanki – rzeczowniki"
Dzieci dzielimy na dwie drużyny. Na tablicy przypinamy rzeczowniki biorące udział w grze i kilka dodatkowych. Każde dziecko otrzymuje kartonik z obrazkiem przedstawiającym jeden z zapisanych wyrazów. Dzieci maja za zadanie wykreślić odpowiednie do obrazka słowo.
"Tworzenie swobodnych tekstów"
Raz na dwa-trzy tygodnie rozmawiamy z dziećmi na temat ważnych lub ciekawych zdarzeń w przedszkolu lub w domu. Dzieci maja za zadanie skonstruować zdanie na tablicę w sali, które będzie potem powielone. Ważne jest pobudzenie dzieci do werbalizacji przeżyć i emocji. Wypowiedzi można nagrać na taśmę magnetofonową, a następnie odsłuchać. Powinno to ułatwić dzieciom podjęcie decyzji, które zdarzenie może być najciekawsze. Wybór może mieć formę głosowania. Wybrane zdanie zapisujemy na tablicy, a później dzieci mogą je powielać za pomocą kalkowania, stemplowania, przepisywania. Następnie dzieci powinny zilustrować wybrane zdanie i drogą głosowania, "najlepszy" obrazek wywiesić obok podpisu. Swobodny tekst powinien posłużyć do czytania globalnego zdań.Inna wersją ćwiczeń z tworzeniem swobodnego tekstu: Dzieci tworzą wspólnie opowiadanie z wykorzystaniem słów zapisanych na dużych arkuszach papieru. Wypowiedzi te są rejestrowane na taśmie magnetofonowej, tworząc całe opowiadanie. Później nadają temu opowiadaniu tytuł, który nauczycielka zapisuje i umieszcza na tablicy do globalnego czytania. Również można do niego narysować ilustrację.
"Trójstopniowa lekcja słowna"
Dwoma palcami ręki wiodącej obwodzimy kształt litery (wykonanej z papieru ściernego, przyklejonej na twardym podłożu), z którą dziecko ma kłopoty. Nazywamy ją, a później dziecko ma wykonać te same czynności. Podobnie postępujemy z innymi literami. Następnie mówimy: zanieś np. a na stół, połóż y pod krzesłem, schowaj f do szuflady. A później przynieś a, przynieś y, przynieś f . Po wykonaniu zadania możemy zapytać o nazwy poszczególnych liter pokazując na nie.
"Organizowanie sesji czytania"
Dzieci wybierają dowolny materiał czytelniczy lub obrazkowy. Jeśli dziecko nie chce lub nie potrafi czytać, po prostu ogląda książeczkę. Wszystkie książki i zestawy słowno obrazkowe można posegregować według stopnia trudności. Dziecku będzie łatwiej dokonać wyboru. Po pietnasto-, dwudziestominutowej sesji możemy zachęcić do wypowiedzi na temat przeczytanych książeczek.Dobrze jest, jeśli ćwiczenia z obu etapów (czytanie globalne i analityczno-syntetyczne) przenikają się.
ZAŁOŻENIA EWALUACYJNE
Istotnym elementem pracy pedagogicznej jest diagnozowanie osiągnięć wychowanków. Podczas realizacji programu Naturalna Nauka Czytania zakładamy ewaluację osiągnięć dzieci, która posłuży nam do zbadania stopnia przydatności stosowanej metody w nauce czytania, jak również do refleksji nad własną pracą i potrzebą doskonalenia programu.
Ewaluacja ta nie będzie polegała na częstym testowaniu, ale na obserwowaniu funkcjonowania dzieci w sytuacjach zadaniowych, a także organizowaniu zajęć, w trakcie których można dostrzec stopień opanowania umiejętności w zakresie nauki czytania. Decyzję o takiej formie diagnozowania dzieci, podjęłyśmy mając na uwadze fakt, iż testowanie dziecięcych kompetencji jest trudną sztuką. Wymaga bowiem wysokich kwalifikacji psychologicznych i pedagogicznych.
W trakcie prowadzenia zajęć dzieci wykazują się swoimi kompetencjami, każde na swoim poziomie. Wystarczy obserwować stopień aktywności dzieci podczas zajęć i zabaw, i notować swoje spostrzeżenia, aby mieć pełny obraz osiągnięć dzieci w zakresie naturalnej nauki czytania. Posłużą nam do tego celu specjalnie opracowane Karty ewaluacji Naturalnej Nauki Czytania (poziom I, II, III).
KARTA EWALUACJI NATURALNEJ NAUKI CZYTANIA
(I poziom)
Imię i nazwisko dziecka:
............................................................................
- Odszukaj wizytówkę ze swoim imieniem
- Czyje to są wizytówki
- rozpoznaje wszystkie,
- rozpoznaje większość,
- rozpoznaje nieliczne,
- nie rozpoznaje.
- Ułóż z tych literek swoje imię (wg wzoru)
- potrafi,
- nie potrafi,
- myli kolejność liter.
- Wymień jakiś wyraz na literkę
-k - ......................................................................
-n - ......................................................................
-o - ......................................................................
- Ułóż te podpisy pod obrazkami (globalne rozpoznawanie)
- potrafi,
- potrafi nie wszystkie,
- nie potrafi.
KARTA EWALUACJI NATURALNEJ NAUKI CZYTANIA
(II poziom)
Imię i nazwisko dziecka: ................................................................................
- Odszukaj wizytówkę ze swoim imieniem
- Czyje to są wizytówki
- rozpoznaje wszystkie,
- rozpoznaje większość,
- rozpoznaje nieliczne,
- nie rozpoznaje.
- Ułóż z tych literek swoje imię
- potrafi,
- nie potrafi,
- myli kolejność liter.
- Co rymuje się z wyrazem mama
- Wymyśl rym do słowa:
-kwiatek - .................................................................
-ogórek - ..................................................................
-lalka - ...................................................................
- Na jaką głoskę rozpoczyna się wyraz
- bajka - ...................
- rower - ..................
- cebula - .................
- Wymień jakiś wyraz na literkę
-k - .......................................................................
-n -........................................................................
-o -........................................................................
- "Wyklaskaj" słowo: kredki, dywan, krokodyl ,samochód
- potrafi,
- potrafi nie wszystkie,
- nie potrafi.
- Ułóż te podpisy pod obrazkami (globalne rozpoznawanie)
- potrafi,
- potrafi nie wszystkie,
- nie potrafi.
- Wymyśl zdanie z wyrazem auto
...........................................................................
KARTA EWALUACJI NATURALNEJ NAUKI CZYTANIA
(III poziom)
Imię i nazwisko dziecka:
................................................................................
- Ułóż z tych literek wyraz domy
- Ułóż z tych literek jakieś wyrazy
- Połącz rysunek z jego nazwą:
- potrafi,
- potrafi nie wszystkie,
- nie potrafi.
- Ułóż z podanych wyrazów zdanie do tego obrazka
- potrafi,
- nie potrafi.
- myli kolejność wyrazów.
- Opowiedz (opisz) wycieczkę ................... np. do parku (tworzenie krótkiego tekstu):
............................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................ ................................................................................
- Rozwiąż:
Rebus Krzyżówka Szyfrogram Wykreślanka sylabowa
- Potrafi
- Nie potrafi
- Rozwiązuje z pomocą
- Przeczytaj podany tekst i zwróć uwagę na zawarte tam znaki:
- czyta tekst z zachowaniem odpowiedniej intonacji głosu,
- czyta tekst zachowując intonacje głosu w niektórych zdaniach,
- czyta tekst nie zwracając uwagi na znaki interpunkcyjne,
- Sesje czytania
- dziecko podejmuje czytanie z własnej inicjatywy,
- dziecko podejmuje czytanie po zachęcie nauczyciela,
- dziecko nie jest zainteresowane czytaniem tekstów.
ZAKOŃCZENIE
Naturalna Nauka Czytania, dzięki swej prostocie, jest metodą przynoszącą szybkie i znaczące efekty w procesie nabywania umiejętności czytana przez dzieci w wieku przedszkolnym. U dzieci nie pojawia się lęk przed czytaniem, który niestety często towarzyszy im już przy ćwiczeniach słuchu fonematycznego w tradycyjnym modelu nauczania.
Dziecko w wieku przedszkolnym pragnie częstych zmian, nowych doświadczeń i niespodzianek. Dlatego chętnie bawi się wizytówkami, poznając zapisy imion, oraz podpisy różnych przedmiotów, układa wyrazy z rozsypanek wyrazowych, składa zdania z części wyrazów, wyrazy z sylab i z liter oraz tworzy ze znanych słów nowe wyrazy o zupełnie innym znaczeniu. W procesie nauki czytania wykorzystuje się więc naturalną potrzebę zabawy, ciekawość w dążeniu do poznawania otoczenia i chęć swobodnego wyrażania się. Dziecko przez cały czas nauki czytania stara się zachowywać jak osoba czytająca.
Naturalna Nauka Czytania wymaga jednak od nauczyciela dużego wkładu pracy. Dotyczy to organizacji sali, a mianowicie urządzenia funkcjonalnych, bogatych w materiał do czytania kącików, a także przygotowania i prowadzenia zajęć z użyciem wielu pomocy dydaktycznych, często w kilku wersjach do wyboru. Wiąże się to z koniecznością dostosowania stopnia trudności do możliwości i potrzeb dziecka, zgodnie z indywidualnym programem jego rozwoju.
Uzupełnieniem w realizacji programu jest czytanie dzieciom różnorodnych książek, bajek, opowiadań, które stwarzają dzieciom korzystne warunki do rozwoju ich mowy i myślenia, kształcenia podstawowych funkcji słuchowych, aktywizuje wyobraźnię i rozwija zainteresowania - wyrabia nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie.
Zdajemy sobie sprawę, że wdrażanie powyższego programu będzie wymagało od nauczyciela wielkiego zaangażowania i poświecenia własnego, prywatnego czasu. Mamy jednak nadzieję, że widoczne pod koniec roku efekty zrekompensują nam poniesiony trud.
Bibliografia
I. Majchrzak – Wprowadzenie dziecka w świat pisma. Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1999.
E. Czerwińska, M. Narożnik – Słoneczna biblioteka. WSiP, Warszawa 1997.
K. Kamińska – Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym. WSiP, Warszawa 1999.
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. (Rozporządzenie MEN z dnia 1 grudnia1999 roku poz. 18, Dz. U. Nr 2 z 2000 r.) Agata Żurek
