Sam Freinet powiedział, że "w naszych klasach nieustannie eksperymentujemy" i na tym między innymi polega atrakcyjność technik freinetowskich. Nauczyciel może w nich wykazać daleko idącą inwencję w konstruowaniu zajęć, może wzbogacać zajęcia na przykład o metody psychologiczne, psychoterapeutyczne, na swój własny sposób budować nastrój, stosować własne, oryginalne i nowatorskie sposoby prezentowania dziecięcej twórczości - m.in. fiszki autokorektywne i problemowe.
KONCEPCJE CELESTINA FREINETA
Opracowały Elżbieta Wiater i Teresa Czaja - nauczycielki Szkoły Podstawowej w Siemirowicach
Celestin Freinet ( 1896- 1966) rozpoczął pracę pedagogiczną tuż po zakończeniu I wojny światowej w małej miejscowości Barsur- Loup w południowej Francji. Skąd po kilku latach przeniósł się do Vence. Tam wypróbowywał swój system wychowawczy, którego celem było przeobrażenie tradycyjnej szkoły ludowej.
Celestin Freinet zbudował swoją koncepcję, wychodząc od praktyki nauczycielskiej. Codzienne doświadczenia w pracy z dziećmi ukazały mu słabość tradycyjnego systemu nauczania. Zauważył, że w szkole tradycyjnej zmusza się uczniów do wykonywania czynności niepotrzebnych. Tymczasem żaden człowiek nie lubi pracować na próżno. Każda praca powinna mieć zrozumiały cel i być użyteczna, zatem należy wykluczyć "ćwiczenia, których jedynym celem jest ewentualna okazja do poprawiania ich czerwonym atramentem oraz wypracowania, których jedynym czytelnikiem jest nauczyciel."
Sprzeciw Freineta budziło prowadzenie lekcji wyłącznie w murach szkolnych, poprzez wykład, wyjaśnienie czy pokaz. Uważał, że metody podające hamują aktywność wychowanków i nie wyposażają w podstawowe " życiowe" umiejętności. Uczniowie wprawdzie przy nauczycielu poradzą sobie z rozwiązywaniem abstrakcyjnych problemów z podręczników, lecz poza szkołą ujawni się ich niezaradność.
Za błąd pedagogiczny uznał Freinet stosowanie ocen cyfrowych z pominięciem naturalnej motywacji. Pisał: " Nikt nie lubi kontroli i kary, którą zawsze odczuwa się jako ujmę dla swej godności osobistej, szczególnie gdy odbywa się publicznie". Ponadto przyzwyczajenie do nagród i kar w postaci ocen jest równoznaczne z obojętnością na inne bodźce motywacyjne.
Natomiast za najważniejsze uznawał " maksymalny rozwój osobowości dziecka w łonie rozumnie pojętej wspólnoty, której służy i która jemu służy". Dostrzegł zatem, że człowiek, stanowiąc sam autonomiczną wartość, jest też istotą społeczną, w związku z czym powinien być wyposażony w takie społeczne sprawności, jak umiejętność wyrażania swoich myśli i uczuć, współpracy w grupie itp.
W związku ze swoimi spostrzeżeniami Freinet proponował następujące metody i formy pracy:
- swobodny tekst- forma ekspresji, będąca podstawą nauki języka ojczystego;
- gazetka szkolna i korespondencja międzyszkolna- naturalna motywacja dzieci do aktywności, wynikająca z potrzeb społecznych;
- doświadczenia poszukujące- droga do samodzielnego zgłębiania matematyki, nauk przyrodniczych, historii i geografii;
- rysunek, malarstwo i swobodna muzyka- ekspresja uzupełniająca w sferze uczuciowej i artystycznej, dająca możliwość wyrażania treści nie dających się przekazać werbalnie ( funkcja terapeutyczna) oraz umożliwiająca kontakt z kulturą;
- fiszki autokorektywne i problemowe, plany pracy, wykresy osiągnięć-formy kształcenia i samooceny;
- autentyczny samorząd uczniowski- podstawa wychowania społecznego.
Ważną rolę we freinetowskiej koncepcji pełnią fiszki. Zawierają one zadania dla ucznia, poukładane wg. stopnia trudności. Dziecko sięga zatem po fiszkę " zadaniową" nr 1, na której znajduje polecenie wykonania określonego ćwiczenia bądź doświadczenia oraz dokładne wskazówki, w której pozycji kartoteki dokumentacji będą informacje mogące pomóc we właściwym wykonaniu zadania. Po zakończeniu pracy uczeń sprawdza na fiszce " kontrolnej", czy uzyskał poprawny wynik. Gdy wszystko jest w porządku, może zająć się fiszką nr 2.
Stosowanie fiszek pozwala zindywidualizować naukę, każde dziecko ma możliwość pracy we własnym tempie i na miarę swoich możliwości. Koncepcja Celestina Freineta jest tak bogata, że każdy nauczyciel może wybrać dla siebie coś zajmującego i do wykorzystania w pracy z uczniami.
LITERATURA:
- M. Brzana: Dlaczego Freinet ? , (w:) Życie Szkoły nr 5, Warszawa 1997
- W. Okoń: Słownik pedagogiczny, Warszawa 1975, PWN
