Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Idea szkoły środowiskowej w pedagogice społecznej

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 9624 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Pedagogika społeczna na polskim gruncie pojawiła się już w okresie między wojennym. Jej twórczyni –Helena Radlińska- traktuje wychowanie jako działanie kreatywne. Jej zdaniem ono "obejmuje wspomaganie autonomicznych przebiegów rozwoju i wzrastania, nasycanie gleby wzrastania wartościami dorobku dotychczasowego oraz wyboru, stawianie celów życia i pracy, budowanie dróg do nich wiodących"1. Tak pojmowane wychowanie dotyczyć będzie w myśl pedagogiki społecznej wielu dziedzin życia.

Kontynuatorzy tej myśli uważali, że należy przede wszystkim pobudzać do twórczego, aktywnego i samodzielnego działania, inspirować rozwój i jednostek, i całych grup społecznych. W praktyce oznaczać to zaczęło, iż praca kulturalna i socjalna stały się obszarami rozwiniętymi "w teorii i praktyce pedagogiki społecznej"2. Przy czym praca kulturalna jako element procesu wychowania społecznego dotyczy nie tylko szkoły i domu, ale także innych instytucji: samorządów, związków religijnych, czytelni czy bibliotek, itp.

Współcześnie nie podlega chyba już dyskusji w społeczeństwach demokratycznych fakt, że najlepszy jest typ "pedagogiki niedyrektywnej, operującej pojęciami inspiracji, wyzwalania twórczości, przeciwstawiającej się pedagogice modelu, wzorów, narzucania, przymusu"3.

W Polsce idea szkoły środowiskowej, tak jak pedagogika społeczna ma swe korzenie w międzywojniu; szersze zainteresowanie pojawiło się jednak pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. Zajmowało się tym zagadnieniem wiele sław naukowych, przy czym charakterystyczne jest, iż pojęcia "szkoła środowiskowa, szkoła otwarta i szkoła całodzienna funkcjonowały zamiennie u teoretyków i praktyków. W tych nazwach mieściła się (...) zasadnicza cecha (...) szkoły, tzn. jej związek z życiem i otwartość na jego różnorodne wpływy (...)"4.

Mimo różnic w nazewnictwie można wyróżnić kilka charakterystycznych cech szkoły środowiskowej powtarzających się u badaczy tego zagadnienia. Należeć tu będą: wykorzystanie całej społecznej rzeczywistości do celów wychowawczych i opiekuńczych; oparcie procesu nauczania i wychowania na doświadczeniach zdobytych przez wychowanka w jego środowisku; zaspokajanie wszechstronnych potrzeb dzieci, młodzieży i lokalnego środowiska; dążenie do samorozwoju i samorealizacji; przekształcanie środowiska społecznego w środowisko wychowawcze; wzbudzanie inicjatywy młodzieży; dążenie do wykorzystania wszystkich sił środowiska lokalnego na rzecz wychowania; przemienne pełnienie funkcji wiodącej, wspomagającej lub akceptującej; dążenie do koordynacji i inspirowania działań opiekuńczo-wychowawczych i częściowo kulturalno-oświatowych różnych instytucji; zobowiązanie do systematycznego diagnozowania potrzeb opiekuńczo-wychowawczych w środowisku wychowanków.

Podejmowane wtedy próby stworzenie szkół środowiskowych wydają się być wymuszone odgórnymi zaleceniami nie mającymi związku z realnymi potrzebami lokalnych środowisk. Jako przykład niech posłużą dwie prace z tamtych lat, na temat szkoły środowiskowej na wsi i w mieście. W pierwszym przypadku chodzi o tzw. "zbiorcze szkoły gminne"; ich programowe i organizacyjne założenia miały przypominać istotne cechy szkoły środowiskowej, gdyż tu "akcent jest położony na "rozszerzenie" ram kształcenia i wychowania, co znajduje wyraz głównie w "wydłużeniu" tej działalności w odniesieniu do kategorii wielu, w znacznym rozszerzeniu funkcji oraz w rozwijaniu szerokiej działalności ukierunkowanej na modyfikowanie uwarunkowań procesu wychowania.

Działalność szkoły zbiorczej (...) powinna być ukierunkowana (...) także na dzieci w wieku przedszkolnym i młodzież w starszym wieku szkolnym oraz na dorosłych w wieku pozaszkolnym. Tej generalnej tendencji została podporządkowana struktura organizacyjna systemu zbiorczej szkoły gminnej, w której ramach funkcjonują: przedszkola, ogniska przedszkolne lub oddziały przedszkolne przy szkołach, ośmioletnie szkoły podstawowe, klasy na poziomie zasadniczej szkoły (...) zawodowej i licealnym, a także różne formy kształcenia (...) dorosłych (..) uniwersytety powszechne, kursy problemowe (..)"5.

Jak widać, same założenia są odległe od istoty idei szkoły środowiskowej, fiasko "zbiorczych szkół gminnych" dowodzi braku słuszności tak obranej drogi. Należy jednak oddać inspiratorom tego pomysłu, że zdawali sobie sprawę z roli środowiska społecznego w edukacji i wychowaniu.

Podobnie rzecz się miała na gruncie miejskim; podejmowano próby stworzenia szkół środowiskowych "w okresie pracy nad Raportem o stanie oświaty w PRL. Wielu (..) dyrektorów szkół (..) chwytało nawet (...) pomysły, aby rozpocząć (...) modernizację pracy dydaktyczno-wychowawczej. Szkoła środowiskowa stała się (...) synonimem szkoły nowoczesnej. (...) Swoista "moda" na szkołę środowiskową wpłynęła na zbyt pochopne, często nie przemyślane decyzje (...). Teoria pedagogiczna po prostu nie nadążała za (...) wprowadzaniem w praktyce szkół środowiskowych (...). Przyjęto dwa zasadnicze kryteria określające istotę szkoły środowiskowej: rozbudowane zajęcia pozalekcyjne oraz nawiązanie współpracy z różnymi instytucjami pozaszkolnymi"6. Przypomina to w swej istocie sens działań podejmowanych na gruncie wiejskim; tworzymy coś, choć nie ma ku temu warunków, ale pragniemy być nowocześni i w zgodzie z odgórnymi dyrektywami.

Idea szkoły środowiskowej miała wtedy ograniczone szanse realizacji w życiu praktycznym, przede wszystkim z powodu braku warunków w lokalnych środowiskach. Zasadniczą przyczyną jest niedemokratyczny system polityczno-ekonomiczny, w którym nie istnieje "rzeczywiste usamorządowienie społeczności lokalnych (osiedlowych, wioskowych), uspołecznienie szkoły oraz placówek i instytucji pozaszkolnych (...)"7. Niezbędne jest stworzenie takich warunków jak; "ograniczenie zewnętrznych odgórnych nacisków i ingerencji regulacyjnych, zagwarantowanie szerokiej autonomii szkole i instytucjom środowiskowym, uczynienie dialogu społecznego podstawową formą funkcjonowania społeczności lokalnej i rozwiązywania jej podstawowych problemów"8.
Możliwe stało się to dopiero po przełomie zapoczątkowanym w 1989r., dlatego dopiero lata dziewięćdziesiąte pozwalają na odrodzenie się idei szkoły środowiskowej w nowej, autentycznej formie. Należałoby powiedzieć "formach", ponieważ można dziś wymienić kilka sposobów jej rozumienia i realizacji: edukację środowiskową, edukację równoległą, szkołę usamorządowioną, szkołę społeczną, szkołę przezroczystą czy inicjatywy w rodzaju Mała ojczyzna – tradycja dla przyszłości Fundacji Kultury czy program Ministerstwa Edukacji Narodowej Dziedzictwo kulturowe w regionie.

Współcześnie szkoła środowiskowa rozumiana jest jako szkoła powiązana ze środowiskiem lokalnym i dalszym. Przejawia się to w:
- rozszerzeniu zakresu funkcji i zakresu zadań w ramach poszczególnych funkcji, a mianowicie funkcji: dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i środowiskowej-organizatorskiej (aktywizująco -koordynacyjnej);
- socjotechnice działania społeczno-edukacyjnego opartego na wielostronnej współpracy z rodzicami, różnymi ośrodkami wychowania pozaszkolnego"9.

Na zakończenie warto przytoczyć myśli dwóch naukowców, sprzed 1989r. i współczesną. Ryszard Wroczyński zwraca uwagę na to, że pamiętając o roli szkoły "w przygotowaniu do partycypacji kulturowej należy przewidywać także proces odwrotny, mianowicie coraz silniejsze oddziaływanie na szkołę instytucji (...) pozaszkolnych (...), a nade wszystko środków masowego przekazu. Pociągnie to za sobą proces coraz ściślejszej koordynacji obu torów: szkolnego i pozaszkolnego, w jednolitym systemie edukacyjnym"10.
Rzeczywistość zdaje się potwierdzać słuszność tego spostrzeżenia. Mamy obecnie warunki służące edukacji środowiskowej, "jej nadrzędnym celem jest demokracja uczestnicząca (...). Droga ta prowadzi do społeczeństwa otwartego (...), czyli zbiorowości realizującej idee pluralizmu i tolerancji"11.

Tak rozumiana idea szkoły środowiskowej powinna być naszym dążeniem.


Literatura:

  1. Danuta Lalak, Tadeusz Pilch, Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999.
  2. Irena Jundziłł, Środowiskowy system wychowawczy w mieście, Warszawa 1983.
  3. Genowefa Pańtak, Mikołaj Winiarski, Szkoła środowiskowa na wsi, Warszawa 1982.
  4. Wiesław Theiss, Co to jest sdukacja środowiskowa?, http:// www.connet.com.pl./ shine/ojczyzny/edukacja.
  5. Edward Trempała, Szkoła środowiskowa a wychowanie równoległe, w: Paedagogica societatias. Przedmiot, zadania a współczesność, red. A.Radziewicz-Winnicki, Katowice 1985.
  6. Ryszard Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1985.



Przypisy

1 H.Radlińska, Egzamin z pedagogiki społecznej, w: H.Radlińska, Pedagogika społeczna, red. W.Wroczyński, Warszawa 1961, s.362.
2 R.Wroczyński, Animacyjna funkcja pedagogiki społecznej, w: Paedagogica societatias. Przedmiot, zadania a współczesność, red. A.Radziewicz-Winnicki, Katowice 1985, s.12.
3 Ibidem, s.15.
4 E.Trempała, Szkoła środowiskowa a wychowanie równoległe, w: Paedagogica societatias. Przedmiot, zadania a współczesność, red. A.Radziewicz-Winnicki, Katowice, s.79.
5 G.Pańtak, M.Winiarski, Szkoła środowiskowa na wsi, Warszawa 1982, s.66.
6 I.Jundziłł, Środowiskowy system wychowawczy w mieście, Warszawa 1983, s.53-54.
7 D.Lalak, T.Pilch, Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999, s.295.
8 Ibidem, s.295.
9. Ibidem, s.296.
10. R.Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1985, s.207.
11. W.Theiss, Co to jest edukacja środowiskowa?, http:// www.connet.com.pl./ shine/ojczyzny/edukacja.

Katarzyna Kosakowska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie