Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Źródła kłamstw dzieci w młodszym wieku szkolnych

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 6508 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 mgr Barbara Michalczuk
nauczyciel Szkoły Podstawowej
w Siedliskach

ŹRÓDŁA KŁAMSTW DZIECI W MŁODSZYM WIEKU SZKOLNYM.

     Kłamstwo – to świadome wprowadzenie w błąd. Z tą definicją można się spotkać, mi. in. w "Małym słowniku psychologicznym", gdzie pojęcie kłamstwa ujęte jest w sposób następujący: "kłamstwo jest to wypowiedź nieprawdziwa, tj. niezgodna z rzeczywistością, przy czym kłamca wie, jak jest naprawdę i zdaje sobie sprawę z nieprawdziwości swojej wypowiedzi – w odróżnieniu od wypowiedzi mylnych, które są również nieprawdziwe, ale wypowiadający jest również przekonany o ich prawdziwości.(a) .
     Również Wincenty Okoń uważa, że "kłamstwo jest wypowiedzią fałszywą, której celem jest świadome wprowadzenie otoczenia w błąd. Nie jest kłamstwem wypowiedź mylna, którą wygłasza ktoś w przekonaniu o jej prawdziwości".(b).
     Kłamstwo jest mechanizmem samoobronnym dość często przejawiającym się pod wpływem obawy, że jakiś czyn niepożądany zostanie odkryty, a jego sprawca ukarany. Jest przy tym najczęściej bronią ludzi słabych, a więc i dzieci.
     Elizabeth Hurlock uważa, że "kłamstwo występuje tak często u dzieci, iż można je uznać prawie za nieodłączne od ich postępowania".(c).
     Zdaniem H. Malewskiej i H. Muszyńskiego do kłamstw najczęściej spotykanych u dzieci należą:

  1. kłamstwa z lęku przed karą
  2. kłamstwa dla uwolnienia się od obowiązków oraz w celu zdobycia swobody i przyjemności
  3. kłamstwa z życzliwości dla innych
  4. kłamstwa z niechęci i braku zaufania do innych
  5. kłamstwa dla utrzymania dobrych stosunków z innymi
  6. kłamstwa dla pochwalenia się przed innymi. – z fantazji.(d).
     Biorąc za podstawę pewne stany psychiczne, przez które dziecko przechodzi w poszczególnych okresach rozwoju Stanley Hall rozróżnił kłamstwa fantastyczne, bohaterskie, egoistyczne, patologiczne.(e).
     Zróżnicowane są także kłamstwa związane z życiem szkolnym i bezpośrednio ze szkołą. Wyodrębnia się trzy zasadnicze grupy tych kłamstw:
  1. kłamstwo dla uwolnienia się od obowiązków szkolnych lub dla uniknięcia konsekwencji niewypełnienia tych obowiązków
  2. kłamstwo, których celem jest ukrycie niepowodzeń szkolnych
  3. kłamstwa wynikające z poczucia obowiązku solidaryzowania się z grupą rówieśników, najczęściej z klasą uczniowską
     Z przedstawionego wyżej podziału kłamstw wynika, że jakiekolwiek kryteria leżą u podstaw formułowania definicji kłamstwa to oznacza ono w każdym przypadku celowe wprowadzenie kogoś w błąd i służy zaspokajaniu własnych potrzeb, celów itp.
Jakie są najczęstsze źródła kłamstw?
  • strach, obawa
  • duma, próżność
  • miłość własna
  • wstyd
  • samochwalstwo
  • chciwość
  • dążenia umysłowe
  • nielogiczność
  • dążenia estetyczne i społeczne
  • dążenia przeciwspołeczne
     J. Kunicka uważa, że głównym źródłem kłamstw dziecięcych jest lęk: - "lęk niekoniecznie przed brutalną karą, ale przed gwałtownymi wyrzutami, albo długotrwałym gderaniem, przed łzami, skargami i żalami, albo wreszcie lęk przed wyśmianiem" (f).
     Kłamstwa popełniane na terenie szkoły , bądź też w powiązaniu z warunkami życia i pracy w szkole również posiadają swoje źródła. Należy ich upatrywać w:
  1. chęci uwolnienia się od skutków niewykonania pracy, np. jeżeli dziecko nie odrobiło lekcji, to kłamie, że zapomniało zeszytu lub, że ktoś w domu był chory;
  2. niewypełnianiu obowiązków szkolnych, np. chodzenie na wagary zamiast do szkoły;
  3. chęci uwolnienia się od obowiązków, np. jeżeli obowiązki przewyższają możliwości dziecka obiektywnie, bądź też według subiektywnego przekonania dziecka;
  4. chęć zaimponowania kolegom i otoczeniu
  5. chęć solidaryzowania się z kolegami w klasie.
     Niektórzy autorzy źródeł pierwszych kłamstw upatrują w pomysłowości dzieci, co w powiązaniu z narastającym doświadczeniem może je zaprowadzić na drogę kłamstwa. Czasami może to być tylko przypadek, kiedy np. dorośli sami podsuwają dziecku pomysł do skłamania snując między sobą głośno przypuszczenia, prowadząc rozmowy, których świadkiem jest dziecko.
     Rodzice wychowują też dziecko bardzo często w duchu rygorystycznych zakazów. Potępiają kłamstwo mówiąc, że pod żadnym pozorem nie należy kłamać. Dziecko początkowo stara się przestrzegać te wskazania, dostosowywać je do własnych doświadczeń życiowych. Z czasem zaczyna dostrzegać, że nikt tego zakazu nie przestrzega w sposób bezwzględny i że nawet rodzice dopuszczają się różnych kłamstw, chociaż powtarzają dziecku, że kłamać nie można. Stopniowo w miarę narastania doświadczenia dziecko odkrywa, że ludzie tylko głoszą pewne reguły postępowania, ale rzadko kto je przestrzega. Istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko takie nauczy się z czasem tylko werbalnie deklarować swoją pełną aprobatę dla zasad, które mu przyswojono, a jednocześnie będzie odstępować od nich w życiu. Niewłaściwe postępowanie dorosłych sprzyja kształtowaniu się u takiego dziecka bezkompromisowej postawy wobec życia.
     Im więcej konfliktów i trudności pojawia się w życiu dziecka, tym większe prawdopodobieństwo, ze będzie ono usiłowało rozwiązać je przy pomocy kłamstwa. To, z jakim powodzeniem będzie rozwiązywało swe problemy kłamiąc, zadecyduje o tym, jak często będzie się ono do kłamstwa odwoływało. Sprzyjać temu może zarówno życie w rodzinie jak i w szkole. Stwarza ono przecież dziecku duże trudności, problemy, dając tym samym szerokie pole do poszukiwania korzystnych dróg rozwiązań, a więc i kłamstwa.
     Kłamstwo w życiu dziecka spełnia więc dwie zasadnicze funkcje:
  1. służy jako środek obrony wobec przewagi i przemocy dorosłych
  2. jest środkiem osiągnięcia celów, których realizację utrudniają lub uniemożliwiają dorośli.
     W związku z tym przeprowadziłam badania w 1983 roku na temat kłamstw w Szkole Podstawowej w Siedliskach i w Szkole Podstawowej nr 2 w Siedlcach. Te badania miały posłużyć lepszemu zrozumieniu psychologicznych i środowiskowych uwarunkowań tej częstej wśród dzieci skłonności. Przyjęłam założenie, że kłamstwa dzieci w młodszym wieku szkolnym mogą być związane ze środowiskiem, płcią i uzależnione od postępowania rodziców wobec dzieci, a także postępowania wobec nich nauczycieli – wychowawców. Temu założeniu sprzyjała próba poszukiwania odpowiedzi na pytania:
  1. Jak dzieci rozumieją pojęcie kłamstwa?
  2. Jakie poglądy na kłamstwo mają dzieci w młodszym wieku szkolnym?
  3. Jakie kłamstwa popełniają najczęściej dzieci w młodszym wieku szkolnym?
  4. Komu najczęściej kłamią dzieci w tym wieku ?
  5. Jak rodzice i wychowawcy oceniają kłamstwa dzieci?
  6. Jaka jest postawa rodziców i wychowawców wobec kłamiących dzieci?
  7. Jakie są źródła kłamstw dzieci w młodszym wieku szkolnym?
Wśród dzieci klas III szkoły podstawowej zastosowałam ankietę. Oto ona:
  1. Ile masz lat?
  2. Do której klasy chodzisz?
  3. Czy masz rodzeństwo?
  4. Ile?
  5. Gdzie pracują rodzice?
  6. Jaka jest różnica między kłamstwem a pomyłką?
  7. Jak sądzisz, czy czasem wolno mówić nieprawdę?
  8. Kiedy Twoim zdaniem wolno mówić nieprawdę?
  9. Jak myślisz, w czym pomagają kłamstwa?
  10. Czy zdarzyło Ci się kiedyś kłamać?
  11. Komu kłamiesz najczęściej?
  12. Dlaczego to robisz?
  13. Jeżeli skłamałeś rodzicom i oni dowiedzieli się o tym, to co wtedy robisz?
  14. A co robi pani nauczycielka w takich sytuacjach?
  15. Czy masz kolegów, którzy kłamią?
Dzieci odpowiadały ustnie na pytania, które były im odczytywane.
     Względem dzieci zastosowałam jeszcze test, który był czytany poszczególnym dzieciom. Te zaś wybierały jedną z trzech alternatyw.

TECHNIKA PROJEKCJI
  1. Kłamstwa z lęku przed karą.
    1. Podczas zabawy w domu Jurek zbił cenny wazon. Wiedział, że może być za to ukarany. Po powrocie z pracy mama zapytała Jurka, kto zbił wazon. Jurek powiedział, że:
      1. nic o tym nie wie
      2. to on zbił wazon niechcący
      3. wazon zbił kot
    2. Krysia dostała dwójkę z języka polskiego i bala się kary. Kiedy tatuś zapytał Krysię, co było dzisiaj w szkole, dziewczynka odpowiedziała, że:
      1. nie była pytana
      2. była pytana i dostała dwójkę z języka polskiego
      3. była pytana z języka polskiego i dostała czwórkę
    3. Na lekcji matematyki pani sprawdzała pracę domową. Andrzej nie odrobił pracy domowej, ponieważ wczoraj oglądał ciekawy mecz. Kiedy Pani zapytała go o pracę domową. Andrzej powiedział, że:
      1. wczoraj bolała go głowa i nie odrobił pracy domowej
      2. odrobił pracę domową, ale zapomniał zabrać zeszyt z domu
      3. nie odrobił pracy domowej, ponieważ oglądał mecz
  2. Kłamstwa dla uwolnienia się od obowiązków oraz w celu zdobycia swobody i przyjemności.
    1. Piotruś umówił się z mamą, że zawsze najpierw odrabia lekcje, a dopiero później będzie miał wolny czas na własne przyjemności. Pewnego dnia przyszedł do Piotrusia kolega i zaproponował mu wyjście do kina. Piotruś nie odrobił jeszcze pracy domowej, a chcąc iść do kina, musiał uzyskać pozwolenie od mamy. Powiedział mamie, że:
      1. nie ma na jutro nic zadane
      2. ma zadaną pracę domową, ale odrobi ją po przyjściu z kina
      3. już odrobił pracę domową
    2. Krzyś otrzymał w szkole dwójkę z języka polskiego. Mama powiedziała, że za karę Krzyś nie wyjdzie dzisiaj z domu. Krzyś właśnie chciał dzisiaj na mecz. Powiedział tacie, że:
      1. musi wyjść do kolegi po książkę
      2. dzisiaj jest ważny mecz, który chce obejrzeć
      3. musi iść na zbiórkę harcerską
    3. Ania chciała pójść z koleżanką na lody, a ponieważ nie miała pieniędzy, to musiała o nie poprosić tatę. Ania powiedziała tacie, że:
      1. pieniądze są jej potrzebne na zeszyt
      2. chce pójść z koleżankami na lody
      3. idzie z koleżankami do kina
  3. Kłamstwo z życzliwości
    1. Janek zgubił pieniądze, które dostał od rodziców na książkę. Chłopiec wiedział, że rodzice na pewno byliby tym bardzo zmartwieni. Kiedy wieczorem rodzice zapytali Janka, czy kupił książkę, powiedział im, że:
      1. kupił książkę, ale pożyczył ją koledze
      2. nie kupił książki, bo zgubił pieniądze
      3. nie kupił książki, ponieważ księgarnia była zamknięta, a pieniądze wpłacił na książeczkę SKO
    2. Janek z powodu choroby był nieobecny w szkole. W tym właśnie dniu Pani nauczycielka miała oddać sprawdzian z matematyki. Janek był bardzo ciekawy otrzymanej oceny. Kiedy odwiedził go serdeczny kolega z klasy Mirek, Janek zapytał go o ocenę ze sprawdzianu. Mirkowi żal było chorego kolegi, ponieważ wiedział, że Janek dostał ze sprawdzianu dwójkę. Powiedział mu, że:
      1. pani nie sprawdziła jeszcze klasówek
      2. pani oddała klasówki, Janek dostał dwójkę
      3. pani oddała je, ale on nie pamięta, jaką ocenę otrzymał Janek.
    3. Kolega pożyczył od Romka scyzoryk i niechcący go złamał. Romkowi żal było pamiątkowego scyzoryka, który dostał od wujka. Widząc zmartwienie i żal kolegi, Romek powiedział, że:
      1. dostanie od wujka drugi scyzoryk
      2. już nigdy mu nic nie pożyczy
      3. scyzoryk już był stary i nic nie szkodzi, że się złamał
  4. Kłamstwa z niechęci i braku zaufania do innych
    1. Grażynka chciała pożyczyć od Basi ciekawą książkę, którą Basia dostała w prezencie i o której opowiedziała w klasie, a ponieważ Basia nie lubiła Grażynki powiedziała, że:
      1. książkę już pożyczyła innej koleżance
      2. ma książkę, ale jej nie pożyczy
      3. zgubiła książkę
    2. Grzesiek chciał pożyczyć od Mietka 20 zł. Obiecywał Mietkowi, że następnego dnia odda te pieniądze. Mietek miał przy sobie zbędne 20 zł. Wiedząc jednak, że Grzesiek może nie oddać pieniędzy powiedział, że:
      1. nie ma pieniędzy
      2. pożyczy pieniądze, ale Grzesiek musi jutro zwrócić
      3. ma pieniądze, ale są mu potrzebne na książkę
    3. Klasa III miała własną piłkę, którą opiekował się Adam. Po lekcjach miał się odbyć mecz piłki nożnej. Zbyszek, który po długiej chorobie przyszedł pierwszy dzień do szkoły, bardzo chciał zagrać w tym meczu. Adam nie lubił Zbyszka powiedział mu, że:
      1. piłka jest zepsuta i mecz się nie odbędzie
      2. mecz będzie i Zbyszek też może grać
      3. piłka zginęła i meczu nie będzie
  5. Kłamstwo dla utrzymania dobrych stosunków z innymi:
    1. Wyjeżdżając na wycieczkę z klasą, Halinka miała zabrać piłkę, ale zapomniała to uczynić i piłka została w domu. Kiedy koleżanki zapytały o piłkę, powiedziała, ze:
      1. piłka się zepsuła
      2. zapomniała ją zabrać
      3. brat nie dał jej piłki
    2. Do Wojtka przyszedł Piotrek i zaproponował mu pójście na lodowisko. Wojtek chciał obejrzeć ciekawy film. Powiedział więc Piotrkowi, że:
      1. nie pójdzie na lodowisko, bo ma zepsute łyżwy
      2. chce obejrzeć ciekawy film, a jutro pójdzie na lodowisko
      3. nie ma nowych łyżew, a stare są na niego za małe.
    3. Danusia w czasie przerwy między lekcjami wylała niechcący atrament na ławkę i zaplamiła zeszyt swojej koleżanki Reni. Dziewczynka wiedziała, że Renia będzie bardzo z tego niezadowolona. Po przerwie Renia zauważyła plamy na swoim zeszycie i zapytała Danusię, czy nie wie, skąd one się wzięły. Danusia odpowiedziała, że:
      1. nic o tym nie wie
      2. niechcący wylała atrament
      3. atrament został wylany przez chłopców, którzy w czasie przerwy ganiali się między ławkami.
  6. Kłamstwa dla pochwalenia się przed innymi – z fantazji
    1. Dzieci w czasie przerwy między lekcjami zaczęły opowiadać o tym, jak i gdzie spędziły wakacje. Jedne były nad morzem, inne w górach. Ola, jak zwykle wakacje spędziła u babci na wsi. Kiedy koleżanki zapytały Olę, gdzie ona była w czasie wakacji, odpowiedziała, że:
      1. była nad morzem
      2. była u babci na wsi
      3. była z rodzicami w Bułgarii
    2. Na lekcji przyrody pani rozmawiała z dziećmi o zwierzętach. Pod koniec lekcji zapytała, jakie zwierzęta dzieci mają w domu. Dzieci odpowiadały, że mają koty, psy, białe myszki. Monika nie miała w domu żadnego zwierzęcia, zapytana przez panią odpowiedziała, że:
      1. ma dużego psa
      2. ma małe kotki
      3. nie ma żadnego zwierzątka
    3. Chłopcy opowiadali sobie różne przygody, które przeżyli w czasie wakacji. Mirek przez całe wakacje chorował i nie miał żadnej przygody. Kolega powiedział, że:
      1. widział, jak koło lasu lądował helikopter
      2. był chory w czasie wakacji i dlatego nie miał żadnej przygody
      3. płynął statkiem i widział sztorm na morzu.
Wobec rodziców zastosowałam pisemną ankietę następującej treści:
  1. Płeć
  2. Wykonywany zawód
  3. Liczba dzieci
Proszę odpowiedzieć na następujące pytania: (właściwą/-e odpowiedzi proszę podkreślić)
  1. Czy w przypadkach, kiedy dziecko Pana/Pani w czymś zawiniło, to przyznaje się do winy?
    1. zawsze
    2. nigdy
    3. czasami
  2. Czy zdarza się, że dziecko Pana/Pani kłamie?
    1. zawsze
    2. nigdy
    3. czasami
  3. Komu najczęściej dziecko mówi nieprawdę?
    1. ojcu
    2. matce
    3. rodzeństwu
    4. dziadkom
    5. kolegom
    6. nauczycielom
    7. innym osobom
  4. Dlaczego Pana/Pani zdaniem dziecko kłamie?
    1. z lęku przed karą
    2. dla uwolnienia się od obowiązków oraz w celu zdobycia swobody i przyjemności
    3. z życzliwości dla innych
    4. z niechęci i braku zaufania do innych
    5. dla utrzymania dobrych stosunków z innymi
    6. dla pochwalenia się przed innymi
    7. inne przyczyny
  5. Czy zapamiętał/-a Pan/Pani zdarzenie związane z kłamstwem dziecka, które by Pana/Pani bardzo zaniepokoiło?
    1. tak
    2. nie
    3. jeżeli tak, to proszę je opisać:...........................................
    Z nauczycielem – wychowawcą przeprowadziłam następująca ankietę na temat jego opinii o wychowanku.
    1. Płeć dziecka
    2. Wiek
    3. Dziecko kłamie:
      1. zawsze
      2. często
      3. czasami
      4. nigdy
    4. Kłamstwa są najczęściej związane z:
      1. nieprzygotowaniem się do lekcji
      2. akceptacją w grupie rówieśników
      3. pragnieniem osiągnięć szkolnych
      4. inne przyczyny
         Powyższy materiał prezentuję po to, by nauczyciele, a nawet pedagogowie szkolni mogli z niego skorzystać. Obserwując dziecko, które kłamie, bądź nie mając pewności na ten temat, można przeprowadzić zaproponowaną ankietę, poznać źródła kłamstw i odpowiednio zaplanować indywidualną pracą z taki dzieckiem.
    Jakie ja osobiście wyciągnęłam wnioski po przeprowadzonych badaniach:
    1. Kłamstwo jest zjawiskiem nagminnym wśród dzieci w młodszym wieku szkolnym i to bez względu na środowisko i płeć. Jest ono obecne w życiu niemalże każdego dziecka.
    2. Kłamstwo dziecięce jest zachowaniem wplecionym w całe świadome życie dziecka 9 – 10 – letniego i spełniającym w określonych warunkach tego życia konkretną i istotną funkcję (najczęściej obronną)
    3. Jeżeli warunki rozwoju i życia dziecka są takie, że większość własnych pragnień musi ono zaspakajać przy pomocy kłamstwa i jeżeli praktykę częstego kłamstwa realizuje z powodzeniem, to skłonność do kłamstwa staje się coraz silniejsza
    4. Dzieci na ogół rozumieją pojęcie kłamstwa i potrafią je zdefiniować, a mimo to poważna większość badanych nie uważa kłamstwa za czyn moralnie zły, niezależnie od okoliczności
    5. Kłamstwo bywa popełniane wobec tych osób, z którymi dziecko wchodzi w bardziej ożywione stosunki
    6. Rodzice i wychowawcy wiedzą na ogół mało o kłamstwie dzieci, a sam fakt, że dzieci kłamią nie jest niepokojący dla większości z nich
    7. Zwalczanie kłamstwa dzieci w młodszym wieku szkolnym (przez rodziców) polega najczęściej na stosowaniu surowych represji, co w rzeczywistości może jeszcze bardziej to zjawisko nasilać
    8. Źródła kłamstwa dzieci w młodszym wieku szkolnym tkwią najczęściej w niewłaściwym postępowaniu rodziców i wychowawców w stosunku do dzieci.
         Unikać złych, sprzyjających kłamstwu sytuacji, znaczy wiedzieć, jak kształtować prawdomówność w wychowaniu. Oto dziesięć zasad godnych stosowania w realizacji tego celu (według Malewskiej H. i Muszyńskiego H.)-(g).
  1. Starać się nie opierać stosunków z dziećmi na strachu, strach zastąpić zaufaniem dziecka do siebie
  2. Starać się rozumieć potrzeby dziecka, odpowiednio je kształtować, pokazywać drogi ich zaspokojenia.
  3. W swoich wymaganiach wobec dziecka należy być stałym. Należy je dostosować do możliwości dziecka
  4. Nie wciągać dziecka do kłamstwa lub nie posługiwać się kłamstwem wobec niego.
  5. Nie prowokować dziecka do kłamstwa. Jeżeli się wie, że w pewnych sytuacjach mogłoby skłamać, to lepiej przez lojalne ostrzeżenie pomóc mu zawrócić z zamierzonej drogi, aniżeli czekać, aż skłamie, by potem ukarać je za to.
  6. Nie starać się wykorzystywać wpojonego dziecku obowiązku prawdomówności do donosicielstwa lub przesadnego lojalizmu. Nie wymaga ć od dziecka prawdy za cenę zdradzenia wspólnej tajemnicy lub za cenę złamania solidarności z rówieśnikami.
  7. Dbać raczej o to, aby prawdomówne i prostolinijne postępowanie dziecka spotkało się z zachętą i pochwałą, aniżeli o to, aby surowo karać jego kłamstwa. Dążyć świadomie do tego, aby prawdomówność dostarczała dziecku głębokiego zadowolenia.
  8. Pamiętać, że najlepszym sposobem zapobiegania kłamstwu jest takie postępowanie z dzieckiem, aby nigdy nie mogło ono zaspokoić własnych życzeń przy pomocy otwartych kłamstw, udawania i wykrętów. Nie dawać dziecku żadnych widoków na powodzenie jego kłamstwa.
  9. nigdy nie okazywać bez powodu braku zaufania do dziecka, liczyć się z tym, że w każdym wypadku może ono skłamać. Dlatego należy dyskretnie kontrolować prawdomówność słów dziecka, aby zbyt późno nie zorientować się, że weszło ono na drogę kłamstwa.
  10. Jeżeli przyłapie się dziecko na kłamstwie, to należy się starać z pierwszym rzędzie okazać mu, że zawiodło zaufanie oraz odwołać się do jego uczuć, ambicji i honoru, podkreślając, że postępuje w sposób aspołeczny i tchórzliwy. Dopiero później zastosować taką karę, która byłaby konsekwencją tego, co się mówiło, a więc w której wyrażałoby się swój pozbawiony zaufania stosunek do dziecka i która prowadziłaby do wniosku, że kłamstwem nigdy nie osiągnie swych zamierzeń

Przypisy
  1. Zob. Ekiel j, Jaroszyński J.,Ostaszewska J., "Mały słownik psychologiczny" Wiedza Powszechna Warszawa 1965
  2. Okoń W., "Słownik pedagogiczny" PWN Warszawa 1975.
  3. Zob. Hurlock E., Rozwój młodzieży. Warszawa 1965. PWN, s.340.
  4. Malewska H., Muszyński H., Kłamstwo dzieci. PZWS Warszawa 1962, s. 115
  5. za Kaprocki B., Kłamstwo w szkole. Księgarnia Powszechna Warszawa 1938, s. 58
  6. Kunicka J., Kłamstwo dziecięce – przyczyny i zapobieganie. Nasza Księgarnia Warszawa 1938, s. 29 - 30
  7. por. MalewskaH, Muszyński H. "Kłamstwo dzieci" PZWS Warszawa 1961

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie