- ĆWICZENIA W ZAKRESIE MÓWIENIA,CZYTANIA I PISANIA:
Ćwiczenia i zabawy stymulujące językowy rozwój dziecka, ułatwiające mówienie, czytanie i pisanie:
- Zabawy fonologiczne:
- Zabawy z rymem (wyszukiwanie rymujących się wyrazów; układanie rymów do obrazków; szukanie rymów do słów; kończenie rymowanych zdań; układanie rymowanych wierszyków i piosenek);
- Zabawy ortofoniczne (odgadywanie, nazywanie i naśladowanie odgłosów zwierząt);
- Zabawy w środki lokomocji (odgadywanie, nazywanie i naśladowanie odgłosów znanych człowiekowi z taśmy magnetofonowej; wyszukiwanie i artykulacja werbalna wyrazów dźwiękonaśladowczych w wierszach dla dzieci; wysłuchiwanie, nazywanie i naśladowanie dźwięków w otoczeniu);
- Zabawy z sylabami (wyklaskiwanie słów sylabami; przeliczanie i układanie z patyczków lub klocków ilości sylab w wyrazie i w zdaniu; śpiewanie zdań sylabami, układanie własnych śpiewanek; wypowiadanie szeptem sylab zakończonych spółgłoską, np.: sen, wit, mam, dar, rycz, tor; wypowiadanie głośno sylab zakończonych samogłoską, np.: la, to, re, mu, sza, bo; kończenie wyrazów 2-sylabowych do obrazków; łączenie wyrazów z podanych sylab; odgadywanie słów-czynności wymawianych sylabami toku tzw. pantomimy zwerbalizowanej; wymyślanie słów do podanej liczby sylab; układanie i odczytywanie słów i zdań z rozsypanek wyrazowych; odgadywanie wymawianych sylabami słów przez nauczyciela; rozcinanie kartoników z wyrazami według podziału na sylaby);
- Czytanie z przeciąganiem sylab;
- Zabawy z głoskami (rozkładanie prostokątnych pasków papieru pod wyrazami w ilości równej liczbie sylab w tym wyrazie; zapisywanie w prostokątach ilości głosek w poszczególnej sylabie; zapisywanie za pomocą prostokątów schematów sylabowych wyrazów z wyszczególnieniem samogłosek; wypowiadanie powyższych wyrazów tylko samogłoskami; zapisywanie ilości sylab w wyrazach; wyodrębnianie pierwszego dźwięku w słowie zaczynającym się od samogłoski, potem od spółgłoski, a na końcu od grupy spółgłoskowej; wysłuchiwanie i liczenie samogłosek w wypowiadanych słowach; zakreślanie w podanych wyrazach samogłosek; podział wyrazu na głoski z uwzględnieniem graficznego zróżnicowania spółgłosek i samogłosek i liczeniu głosek w tych wyrazach);
- Ćwiczenia artykulacyjne z obserwacją narządów mowy (obserwowanie i odgadywanie wymowy dźwięków dokonanych przez nauczyciela, np. U E S M R; obserwacja warg z lusterkiem przy wymawianiu p, b, m oraz u-e, i-o; obserwacja z lusterkiem przy wymawianiu s, z, c, dz; obserwacja z lusterkiem drogi wylatywania powietrza przy wymawianiu p oraz m; obserwacja z lusterkiem szybkości wylatywania powietrza przy wymawianiu s oraz p; obserwacja przy lustrze dźwięczności wymawianych głosek z dotykaniem krtani i policzka; ćwiczenie opozycji fonologicznych, głośno dźwięczne b, d, g, z oraz szeptem bezdźwięczne p, t, k, s; zabawy mimiczne w "uśmiech", "ryjek"; wypowiadanie "e" naprzemiennie z "u"; wypowiadanie "e" z położeniem języka na dolnych zębach; wypowiadanie "s" ze zbliżaniem zębów do siebie; wypowiadanie "u" z podniesieniem języka za górne zęby; wypowiadanie "sz" pamiętając o "ryjku" czyli zaokrągleniu warg; zabawa orientacyjno - ruchowa "a" leżenie na podłodze, "l" szybkie podnoszenie się do stania; artykułowanie dźwięków "a-l" przed lusterkiem i porównanie położenia języka do uprzedniej zabawy ruchowej; zabawa orientacyjno - ruchowa na "rrr" swobodne wirowanie, falowanie ze wstążkami, a na "lll" przysiady w pozycji pionowej; artykułowanie dźwięków "r-l" przed lusterkiem porównanie położenia języka do uprzedniej zabawy ruchowej; rysowanie schematów słów z podziałem na sylaby i graficznym uwzględnieniem obecności drżącego "r" falistą linią oraz płynnego "l" pionowa strzałką; gimnastyka narządów mowy poprzez szybkie pionowe poziome ruchy języka, naśladowanie "ssania cukierka", "jazdy na koniku", "jazdy motorem rrrr.", wymawianie zbitek spółgłoskowych np. dddttt , dtdtdt, detedetedete itp.
- Zabawy z głoskami (wyodrębnianie głosek na końcu wypowiadanego słowa zakończonego samogłoską i potem spółgłoską; wyodrębnianie głosek na końcu wyrazu przedstawionego na obrazku bez wypowiadania tego wyrazu; odgadywanie słownych zagadek "co powstanie gdy do sylaby my- dodamy głoskę -sz ?"itp.; odgadywanie słownych zagadek "co powstanie gdy od słowa kra(n) odetniemy ostatnia głoskę?"; odgadywanie słownych zagadek "co powstanie gdy od słowa (k)osa odetniemy pierwszą głoskę?"; synteza głoskowa wypowiadanego przez nauczyciela słowa; wypowiadanie głoskami słowa przedstawionego na obrazku; ćwiczenia analizy i syntezy wyrazów poprzez opisywanie przedmiotów za pomocą głosowania; wykonywanie poleceń nauczyciela "jaki dźwięk jest po a w wyrazie szafa?"; zagadki zadawane przez nauczyciela i przez ucznia "to zaczyna się na m i warczy?" (motor) itp.; wyszukiwanie wyrazów zaczynających się na daną głoskę; wyszukiwanie wyrazów zawierających w nazwie daną głoskę; wyszukiwanie wyrazów kończących się na daną głoskę; wymyślanie wyrazów zaczynających się na tę głoskę na którą skończył się wyraz poprzedni; odgadywanie zagadek "jaka to głoska którą słychać w środku słowa pompa, na końcu słowa zrobiłem, na początku słowa motor?"(M) itp.; układanie z klocków, skakanek, sznurków, sznurówek wymawianej przez nauczyciela małej i wielkiej litery drukowanej i pisanej; układanie z klocków literowych podanych przez nauczyciela wyrazów i zdań; ćwiczenia w różnicowaniu dźwięków podobnych i-j, i-ł, u-ł poprzez wybieranie obrazków spośród innych których nazwa rozpoczyna się na dana głoskę.
- Pisanie liter po śladach, kreślenie liter na dużych płaszczyznach i w ograniczonym polu.
- Zabawy i ćwiczenia morfologiczne:
- Liczenie cegiełek (wyrazów) w wypowiadanych przez nauczyciela zdaniach; porównywanie zdań najdłuższych i zdań najkrótszych; wymyślanie zdań na podstawie ilustracji i liczenie słów w tych zdaniach; liczenie słów w zdaniach wypowiadanych przez nauczyciela układanie z klocków schematów tych zdań, porównywanie długości tych zdań co do ilości zawartych w nich słów; układanie zdań o wylosowanym przedmiocie i przeliczanie wyrazów w tych zdaniach; kończenie zdań rozpoczętych przez nauczyciela z liczeniem ilości słów dodanych i ilości słów w całym zdaniu.
- Tworzenie nowych słów przez dodanie fragmentu i odkrywanie logicznego sensu lub jego braku w nowo powstałym wyrazie; tworzenie nowych słów przez łączenie słów pasujących do siebie; budowanie wyrazów zaczętych przez nauczyciela z obrazkiem i bez obrazka; tworzenie nowych słów zaczynających się np. od sylaby pas- , płacz-, wóz- itp.; wyszukiwanie wyrazów podobnie brzmiących (paronimów) np. żebra - zebra, burza - buzia, kura - kula, puszka - muszka itp.; tworzenie nowych wyrazów za pomocą substytucji głosek np. szal - szał - wal - wał - dał - brał - brat itp.; odkrywanie nowych słów ukrytych w innych wyrazach np. cz-kawka, w-akacje, u-waga, d-rogi, o-statki, z-lew, b-osa, e-kran itp.; rebusy rysunkowe; odkrywanie ukrytych słów przez wstawienie w puste miejsce głoski "r" lub "l" albo "s" lub "sz"; tworzenie nowych wyrazów przez dodanie nowych cząstek: w, na, pod, za, np. ła-(w)-ka, (na)-pra-wa, s-(pod)-nie, po-(za)-mykać, (pod)-da-wać, po-(dom)-ka itp.; rebusy sylabowo - obrazkowe.
- Pisanie liter i ich połączeń ruchem ciągłym.
- Ćwiczenia w przepisywaniu.
- Ćwiczenia syntaktyczne:
- Teatrzyk kukiełkowy,
którym postacie mówią dziwnie, monotonnie, bez płynności i bez intonacji, wypowiadając każde słowo oddzielnie. Próby układania i wypowiadania w ten właśnie dziwny sposób dialogów albo znanych wierszyków i piosenek;
- Zabawa w kosmitów
, w której improwizuje się spotkanie kosmity z Ziemianinem. Nauczyciel rozpoczyna zdanie, dziecko je kończy mówiąc dziwnym językiem kosmity.
- Zabawa "słowa - rzeczy".
Dziecko ogląda i nazywa obrazki na których są różne rzeczy i postacie. Wyodrębnianie nazw rzeczy z najbliższego otoczenia dziecka. Układanie i zapisanie zdania z nazwą rzeczy przedstawioną na obrazku, podkreślenie w zapisanym zdaniu "słowa - rzeczy". Wyszukiwanie "słów - rzeczy" w wierszu, piosence, bajce.
- Zabawa "słowa - czynności".
Oglądanie ilustracji przedstawiających różne sytuacje, nazywanie czynności na obrazkach, budowanie zdań do obrazków i wskazywanie w nich "słów - czynności". Wyszukiwanie "słów - czynności" w wierszu, piosence, bajce.
- Wyszukiwanie w zdaniach "słów - rzeczy" i "słów - czynności"
. Zapisywanie zdań (twórczych lub odtwórczych), wyszukiwanie w nich i podkreślanie za pomocą dwóch kolorów "słów - rzeczy" i "słów - czynności".
- Zabawa "słowa wskazujące".
Dziecko ogląda plansze z brakującymi elementami i na pytanie nauczyciela gdzie czegoś brakuje odpowiada używając słów: w, pod, nad, na, przed, za. Nauczyciel pyta o położenie przedmiotów w najbliższym otoczeniu - dziecko odpowiada stosując poznane przyimki. Następnie dziecko uzupełnia ilustracje brakującymi elementami, dorysowując je według instrukcji i opowiadając o tym co robi.
- Dobieranie podpisów do obrazków.
- Ćwiczenia uświadamiające poprawną kolejność wyrazów w zdaniu.
Dziecko buduje zdanie z podanymi słowami, zapisuje każdy wyraz na osobnej karteczce, układając karteczki w różnej kolejności odczytuje powstałe zdanie i przekonuje się o dobrym lub złym brzmieniu ułożonego zdania. Wybiera to zdanie, które najładniej brzmiało i zapisuje je w zeszycie z zachowaniem wielkiej litery na początku i kropki na końcu zdania.
- Układanie zdań z rozsypanek wyrazowych
.
- Ćwiczenia w czytaniu ze zrozumieniem.
- Zabawy i ćwiczenia pragmatyczne:
- Opowiadanie wesołych historyjek obrazkowych
, wprowadzających humor i żart do myślenia przyczynowo - skutkowego dziecka;
- Ćwiczenia w pisaniu z pamięci
i próby pisania prostych wyrazów ze słuchu.
- Opis dwóch obrazków różniących się tylko kilkoma szczegółami,
co dodatkowo stymuluje percepcję wzrokową dziecka;
- Kończenie zdań
pobudza wyobraźnię i wzbogaca słownictwo;
- Wymyślanie opowiadania
do wylosowanego obrazka lub przedmiotu;
- Układanie opowiadania
do wylosowanych kolejno obrazków (w grupie można narysować poszczególne zdarzenia - kadry i poprzez sklejenie kartek utworzyć cały film, który jest opowiadany ponownie podczas jego projekcji);
- Opowieści pantomimiczne
- jedno dziecko pokazuje ruchem ciała jakąś opowieść, a drugie opowiada o tym co robi pierwsze;
- Zabawa w festiwal
- prezentowanie wierszy, piosenek, bajek, żartów oraz ciekawego zapowiadania przewidzianych występów;
- Wymyślanie zagadek
na temat zwierząt, zabawek, bajek, piosenek itp.;
- Zabawa - instruktaż.
Jeden uczestnik zabawy jest instruktorem i wydaje polecenia wykonawcy (drugiemu uczestnikowi zabawy), który te polecenia wykonuje. Powinna nastąpić zmiana ról;
- Rozmowy pacynek
- dzieci kształcą umiejętność dialogowania poprzez tworzenie przedstawień teatralnych;
- Swobodne wypowiedzi dzieci na różne tematy
, rozmowy z kolegami, dzielenie się wrażeniami z wycieczki lub przedstawienia teatralnego, opisy obrazków lub przeżytych sytuacji, słuchanie bajek, piosenek, opowiadań z płyt lub czytanych przez nauczyciela.
- Podsumowanie - efekty oddziaływań reedukacyjnych.
"Jeżeli planujesz na rok - sadź ryż;
Jeżeli planujesz na 10 lat - sadź drzewa;
Jeżeli planujesz na setki lat - kształć swoje dzieci."
przysłowie chińskie
Przedstawiony program pracy terapeutycznej został zrealizowany w prawie 100% - tach, podczas jednego roku szkolnego w ramach 2 godzin (tygodniowo) pozalekcyjnych zajęć korekcyjno - kompensacyjnych. Kontynuacja indywidualnego programu terapeutycznego odbywała się również w czasie szkolnych zajęć dydaktycznych (gdyż terapeuta był równocześnie wychowawcą chłopca i niektóre zadania można było przenieść na grunt zajęć szkolnych), zajęć logoterapii w Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej oraz zajęć domowych z rodzicami. Tylko takie poszerzenie kręgu oddziaływań terapeutycznych pozwoliło na zrealizowanie tak obszernego programu, a przede wszystkim pomogło uniknąć powierzchowność wprowadzanych zagadnień dzięki systematycznemu powtarzaniu ćwiczeń i utrwalaniu nabytych umiejętności przez chłopca.
W zajęciach korekcyjno - kompensacyjnych Grzegorz uczestniczył razem z dwoma kolegami, wykazując duże chęci i zaangażowanie. Na początku pracy ogromnym utrudnieniem było słowne porozumiewanie się, które zostało szybko usprawnione przez wprowadzenie prostych zasad kontaktowania się i wykorzystania w tym celu niewerbalnych środków wyrazu. Żmudne ćwiczenia przeplatały chwile radości z każdego poprawnie wyartykułowanego lub nieoczekiwanie wypowiedzianego słowa. Ćwiczenia logopedyczne przeplatały ćwiczenia percepcji słuchowej i wzrokowej, koordynacji wzrokowo - ruchowej i orientacji przestrzennej. Systematyczne realizowanie tych ćwiczeń ułatwiało Grzesiowi wykonywanie z kolei zadań w czytaniu, pisaniu, liczeniu i rozumowaniu.
Aby nie doprowadzać do znużenia, chłopcy bawili się w zabawy ruchowe, relaksacyjne, plastyczne, twórcze, wykonywali ćwiczenia Dennisona itp.
Ćwiczenia były tak dobierane, aby nie kojarzyły się chłopcu z codziennymi zajęciami szkolnymi i nie wywoływały dodatkowych nieprzyjemnych napięć, czy lęków. Zadania przygotowywano tak, aby dziecko nie miało z nimi żadnych problemów, czasem nawet poniżej Jego możliwości. Praca została ukierunkowana głównie na zapewnienie chłopcu poczucia bezpieczeństwa, umożliwienie osiągania sukcesów i podnoszenia samooceny.
Poczynione starania po roku pracy przyniosły wymierne rezultaty przerastając oczekiwania wszystkich zainteresowanych. Sukces ten jest dziełem zespołu ludzi pełniących opiekę nad dzieckiem i rozkłada się na: rodziców, specjalistę - logopedę z Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej oraz nauczyciela wychowawcę i reedukatora w jednej osobie.
W chwili obecnej Grzegorz chętnie podejmuje pracę oraz współpracuje z rówieśnikami, opracowuje w domu wyznaczone ćwiczenia, znikło napięcie emocjonalne występujące na zajęciach szkolnych. Często opowiada o sobie i swojej rodzinie, chociaż jeszcze jego wypowiedzi nie zawsze są poprawne fonetycznie, ale już zrozumiałe dla innych osób. Na zajęciach jest aktywny, dobrze rozumie wydawane polecenia, wykazuje duże postępy. Otrzymuje wiele pochwał za wkład pracy i na forum klasy jest często nagradzany za odnoszone sukcesy. Lepiej radzi sobie z zadaniami wymagającymi od niego wytężonego wysiłku umysłowego, jest uważny i potrafi skoncentrować się na wykonywanym zadaniu przez dłuższy czas. Lubi uczestniczyć w zajęciach ruchowych dając sobie doskonale radę w czasie wykonywania ćwiczeń gimnastycznych, a nawet zabaw zręcznościowych z piłką. Z dużą ochotą rysuje, maluje, lepi, konstruuje, a jego prace plastyczne przedstawiają wysoki poziom artystyczny.
Uczeń zna większość liter, myli jeszcze jednak litery o podobnym kształcie. Wyróżnia sylaby i głoski w prostych wyrazach, dokonuje syntezy wyrazów. Poprawnie układa podpisy do obrazków i czyta łatwe wyrazy. Wyszukuje wyrazy w tekście, stara się zrozumieć to co czyta, chętnie o tym opowiada. Powinien dbać bardziej o poprawność językową wypowiedzi ustnych. Potrafi bezbłędnie przepisać tekst, nie robiąc błędów kaligraficznych i dbając o estetykę pisma. Popełnia jeszcze dużo błędów fonetycznych i ortograficznych podczas pisania ze słuchu.
W zakresie dziecięcego liczenia Grzegorz przelicza liczby do 10, ma jednak kłopoty z liczeniem w zakresie 10 potrzebując prawie zawsze konkretu. Potrafi wskazać zbiór z większą liczbą elementów. Myli jeszcze cyfry o podobnym kształcie oraz dodawanie z odejmowaniem, a podczas rozwiązywania nawet łatwych zadań tekstowych oczekuje pomocy osoby dorosłej.
Korygowanie deficytów rozwojowych to proces wieloletni - rozpoczęty wcześnie daje szansę na wyrównanie zaburzeń. Aby zapewnić ciągłość reedukacji, która jest podstawowym warunkiem jej skuteczności, należy zorganizować pracę terapeutyczną na następne lata nauki w szkole.
W przypadku Grzegorza należy kontynuować ćwiczenia logopedyczne oraz ćwiczenia percepcji słuchowej, gdyż są to sfery rozwojowe, które nie zostały jeszcze do końca usprawnione z powodu intensywności i rozległości zaburzeń. Ćwiczenia percepcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo - ruchowej i orientacji przestrzennej mogą w najbliższej przyszłości stanowić zestaw zadań służący do kompensacji, ponieważ usprawnienie tych funkcji zostało zakończone. Grzegorz bardzo dobrze radzi sobie z rozróżnianiem znaków graficznych za pomocą wzroku, będących w stanie spoczynku lub w ruchu oraz określaniem ich położenia na płaszczyźnie i w przestrzeni. Prawidłowo odwzorowuje litery, wyrazy i zdania w czasie ćwiczeń w przepisywaniu. Dokładnie umieszcza pismo w liniaturze, zachowując kierunek z lewej strony do prawej. Nie popełnia błędów co do kształtu liter i ich połączeń.
Dużego nakładu pracy wymagają jeszcze kompetencje matematyczne Grzegorza dotyczące liczenia i rozumowania oraz umiejętności poprawnego
i płynnego czytania i pisania. Dalsza praca terapeutyczna z Grzegorzem nie będzie łatwa, ale na pewno zaowocuje bardzo dobrymi wynikami, a mojej skromnej osobie dostarczy dużą porcję radości i satysfakcji.
- Bibliografia:
- I. Czajkowska, K.Herda - "Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole" WSiP 1989r.
- H. Skibińska - "Praca korekcyjno- kompensacyjna z dziećmi dziećmi trudnościami w pisaniu i czytaniu" BYDGOSZCZ 2001r.
- M. Micorek - "Materiały pomocnicze do zajęć korekcyjno-kompensacyjnych z dziećmi sześcioletnimi i siedmioletnimi" RODN "WOM" w Bielsku-Białej 2003r.
- E. Chmielewska - "Zabawy logopedyczne i nie tylko - poradnik dla nauczycieli i rodziców" "MAC"S.A. Kielce 2001r.
- G. Demelowa - "Elementy logopedii" WSiP W-wa 1979r.
- "Twórcza kinezjologia w praktyce - propozycje dla każdego" - praca zbiorowa KINED W-wa 2003r.
- J. Krzyżewska - "Aktywizujące metody i techniki edukacji wczesnoszkolnej" Zakład Wydawniczy W-wa 1998r.
- E. Gruszczyk - Kolczyńska - "Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki" WSiP W-wa 1994r.
- E. Gruszczyk - Kolczyńska - "Dlaczego dzieci nie potrafią uczyć się matematyki?" Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych W-wa 1989r.
- E. Gruszczyk - Kolczyńska - "Niepowodzenia w uczeniu się matematyki u dzieci z klas początkowych - diagnoza i terapia" Uniwersytet Śląski Katowice 1985r.
- L. Szyndler - "Ćwiczenia w czytaniu i pisaniu Anny Smoleńskiej - materiały pomocnicze dla nauczycieli" Pol-druk Kraków 2003r.
- J. Jastrząb - "Gry i zabawy w terapii pedagogicznej"
- T. Gąsowska, Z. Pietrzak - Stępowska - "Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu" W-wa 1994r.
- M. Bogdanowicz - "Ćwiczenia grafomotoryczne Hany Tymichovej usprawniające technikę rysowania i pisania" W-wa 1990r.
- B. Sawa - "Jeżeli dziecko źle czyta i pisze" W-wa 1994r.
- W. Skrzypiec - "Ćwiczenia gramatyczno - ortograficzne i stylistyczne w klasach I - III" W-wa 1992r.
- Z. Stępkowska, B. Kos - "Pomoce do nauki czytania i mówienia" W-wa 1995r.
- H. Wasyluk - Kuś - " Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu" W-wa 1978r.
- E. Iwaszkiewicz - "Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci 6 - 8 letnich" W-wa 1991r.
- B. Zakrzewska - "Trudności w czytaniu i pisaniu" W-wa 1996r.
Renata Lachendro
ZSS Szkoła Podstawowa
w Sułkowicach - Łęgu
34 - 120 Andrychów |
