Ilość wypadków lub stosunkowo częste zagrożenie zdrowia, a nawet życia dzieci i młodzieży wyjeżdżających poza miejsce zamieszkania w celach wypoczynkowych, poznawczych i zdrowotnych zmusza organizatorów imprez turystyczno- krajoznawczych do działań mających na celu wyeliminowanie przyczyn zagrożeń, które mogą stać się powodem nieszczęśliwych wypadków.(na ogólną liczbę 15 mln ubezpieczonych w PZU uczestników wycieczek około 30 ulega wypadkom śmiertelnym, a około 1 tysiąca – wypadkom prowadzącym do trwałego kalectwa).
Różne mogą być przyczyny nieszczęśliwych wypadków: burze, brak widoczności w nocy, śliskie podłoże, zabłądzenia, ale głównym ich powodem jest zazwyczaj nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa. Pod tym względem podstawowe przyczyny wypadków to:
- brak znajomości, lekceważenie przepisów i zasad prowadzenia wycieczek i imprez,
- zbyt wielka liczebność grup turystycznych,
- niedostateczna opieka dorosłych,
- brak dyscypliny,
- lekceważenie niebezpieczeństwa, nieuwaga, wybieranie zbyt ambitnych celów, przecenianie swych możliwości,
- nadmierne zmęczenie, przemęczenie, niedostateczne przygotowanie fizyczne i psychiczne uczestników,
- złe warunki pogodowe,
- przyczyny losowe (ukąszenia, zatrucia, poparzenia, zabłądzenie),
- lekkomyślność, zaniechanie środków bezpieczeństwa,
Organizatorzy wycieczek szkolnych muszą znać i przestrzegać zasad i zarządzeń dotyczących opieki i bezpieczeństwa podczas wycieczek. Podstawę działalności turystyczno- krajoznawczej w szkole stanowi Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 8 listopada 2001roku w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (załącznik nr 4), oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach z dnia 31 grudnia 2002 roku. Stwierdza się w nim, że placówki oświatowo – wychowawcze obowiązane są rozwijać działalność turystyczno- krajoznawczą. Jej organizatorzy są zobowiązani do zapewnienia opieki i bezpieczeństwa uczestnikom wycieczek i imprez turystyczno-krajoznawczych. W załączniku do rozporządzenia określono zasady opieki i bezpieczeństwa uczestników.
Każda wycieczka lub impreza podobnego typu musi mieć, kierownika a w miarę potrzeby także opiekuna lub opiekunów. Na kierowniku spoczywa odpowiedzialność za zdrowie i bezpieczeństwo uczestników, toteż może nim być osoba pełnoletnia posiadająca odpowiednie kwalifikacje.
Do obowiązków kierownika należy:
- Opracowanie planu i harmonogramu wycieczki oraz wypełnienie karty wycieczki, zapewnienie warunków realizacji programu;
- Opracowanie regulaminu wycieczki (regulamin wycieczki często bywa traktowany jako fikcja, ale jest to niezbędna formalność – potrzebna zwłaszcza w razie wypadku i ustalenia odpowiedzialności, dobrze jest przygotować standardowy regulamin wycieczek w szkole i wprowadzać w nim ewentualne poprawki w związku z charakterem wycieczki) i zapoznanie z nim każdego jej uczestnika;
- Zapoznanie z zasadami bezpieczeństwa i kontrola zasad ich przestrzegania;
- Określenie zadań dla opiekuna wycieczki;
- Określenie wymagań dotyczących sprzętu i wyposażenia uczestników wycieczki oraz dopilnowanie aby wszyscy uczestnicy zaopatrzeni byli w odpowiedni sprzęt i ekwipunek;
- Organizacja transportu, wyżywienia i noclegów;
- Dokonanie podziału zadań między uczestników imprezy;
- Dysponowanie środkami finansowymi przeznaczonymi na wycieczkę;
- Ocena wycieczki wspólnie z jej uczestnikami oraz sporządzenie sprawozdania merytorycznego i finansowego
Wymagania w stosunku do opiekuna wycieczki szkolnej są podobne. Jego obowiązki sprowadzają się przede wszystkim do współdziałania z kierownikiem w zakresie realizacji programu i harmonogramu wycieczki, przestrzegania zasad dyscypliny i bezpieczeństwa.
Wychowawcy i nauczyciele powinni dokładnie zaznajomić dzieci i młodzież szkolną z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa i wskazywać na konieczność zachowania daleko idącej ostrożności na jezdniach, drogach publicznych, na dworcach kolejowych, przystankach komunikacyjnych, w lasach, na szlakach turystycznych – zwłaszcza górskich i wodnych. To od kierowników i opiekunów wycieczek szkolnych dyrektorzy szkół obowiązani są wymagać pisemnego oświadczenia o zapoznaniu się z przepisami bezpieczeństwa oraz zobowiązania się do ścisłego przestrzegania tych przepisów.
Do obowiązków personelu pedagogicznego i opiekuńczego prowadzącego wycieczkę lub imprezę krajoznawczo-turystyczną należy zapewnienie należytych warunków bezpieczeństwa i zdrowia:
- ustalić taki program działalności turystycznej, który uwzględnia przygotowanie turystyczne, wiek i płeć uczestników,
- dobrać umiejętnie obciążenie fizyczne, normując długość dziennych etapów, ustalając maksymalny ciężar bagażu, określając optymalny okres przerw wypoczynkowych i snu,(normy: tabela 1, 2, 3)
- uczyć uczestników bezpiecznych zasad uprawiania turystyki, bez zbędnego podejmowania ryzyka,
- dostosować formę działalności do aktualnych warunków pogodowych,
- unikać znużenia psychicznego uczestników dozując właściwie ilość wiedzy krajoznawczej przekazywanej w trakcie wycieczki, imprezy,
NORMY:
Czas zwiedzania - dziennie 5-6 godzin; 3-4 godziny przed południem, przerwa na obiad lub wypoczynek, 2 godziny po południu.
Tabela 1
Długość trasy pieszej- 1 dzień: 7-30 km (od 6-7-latków niewprawnych, do doświadczonych turystycznie 18-latków)
| Wiek |
Stopień zaawansowania |
Tempo |
| |
początkujący |
średnio zaawansowani |
zaawansowani km/h |
| 6-7 lat |
7 km |
8 km |
9 km |
2,5 |
| 8-9 lat |
8 km |
10 km |
12 km |
3 |
| 10-11 lat |
10 km |
12 km |
14 km |
3 |
| 12-13 lat |
12 km |
15 km |
18 km |
3,5 |
| 14-15 lat |
15 km |
18 km |
21 km |
4 |
| 16-18 lat |
20 km |
25 km |
30 km |
4,5 |
Uwaga: - w górach 100m wzniesienia odpowiada dodatkowemu 1 km ( ściślej: 0,7-0,8 km)- przy wycieczkach kilkudniowych średnie trasy dzienne powinny być nieco krótsze (o 20-30%)Tabela 2Długość trasy rowerowej – 1 dzień: 20-84 km (od 10-latków początkujących ,do 18-latków zaawansowanych)
| Wiek |
Stopień zaawansowania |
Tempo |
|
początkujący |
średnio zaawansowani |
zaawansowani km/h |
| 10-11 lat |
20 km |
25 km |
30 km |
7 |
| 12-13 lat |
28 km |
35 km |
42 km |
8 |
| 14-15 lat |
40 km |
50 km |
60 km |
9 |
| 16-18 lat |
56 km |
70 km |
84 km |
10 |
Tabela 3
Obciążenie- od 4 kg- maksymalnie 20 / 16 kg (chłopcy / dziewczęta ): zmniejszyć dla dziewcząt 13-16-letnich; ogólnie ostrożnie w okresie 11-12 lat (skok pokwitaniowy, zmniejszona sprawność)
| Wiek |
Stopień zaawansowania |
|
początkujący |
średnio zaawansowani |
zaawansowani |
| 10-11 lat |
4 kg |
5 kg |
6 kg |
| 12-13 lat |
6 kg |
7 kg |
8 kg |
| 14-15 lat |
7,5 kg |
9 kg |
10,5 kg |
| 16-18 lat |
9,5 kg |
12 kg |
14,5 kg |
Żródło : T. Dudziak: Turystyka jako narzędzie edukacji regionalnej.[w:] S. Bednarek (red): Edukacja regionalna- dziedzictwo kulturowe w zreformowanej szkole, DTKK Silesia, Wrocław 2000
Dla zapewnienia uczestnikom wycieczek szkolnych pełnego bezpieczeństwa niezbędne jest przydzielenie opiekunów. Ich liczba przypadająca na jednego opiekuna określona jest w zarządzeniu. Jest ona różna w zależności od długości trasy wycieczki, rodzaju środka lokomocji i charakteru przewidywanych w terenie zajęć. Na wycieczce przedmiotowej lub krajoznawczo- turystycznej opiekę winna sprawować jedna osoba na 15 uczestników. Na wycieczce turystyki kwalifikowanej jedna osoba powinna sprawować opiekę nad grupą do 10 osób, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Przy przejazdach kolejowych jedna osoba na 9 uczestników, na szlakach wodnych i w Tatrach jeden opiekun na 5 osób.
Dzieci i młodzież uczestnicząca w wycieczkach narażona jest na różnego rodzaju niebezpieczeństwa, do sytuacji tych dochodzi zazwyczaj na drogach publicznych, w górach, lasach czy w wodzie. Główną przyczyną wypadków zagrażających zdrowiu a czasem i życiu dzieci jest przeważnie zła organizacja imprezy, brak zdyscyplinowania oraz nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów i zasad.
Opracowała: mgr Barbara Barańska |
