Mirosława Borowska
nauczycielka w Zespole Szkół Nr 2
z Oddziałami Integracyjnymi
w Hajnówce
Program nauczania to opis systemu działań pedagogicznych, zawierający odpowiedzi na pytania: kogo uczyć? po co uczyć? czego uczyć? oraz jak uczyć i jak oceniać? Zgodnie z założeniami reformy edukacji w odniesieniu do programów nauczania każda szkoła powinna dysponować całościowym programem nauczania, a każdy nauczyciel powinien uwzględniać w swej pracy z poszczególnymi klasami program nauczania swego przedmiotu uwzględniający potrzeby i możliwości uczniów. Nauczyciel ma przy tym wybór: może opracować własny program autorski, a może też posłużyć się programem już istniejącym i zatwierdzonym przez władze oświatowe, lecz ze wskazaniem, jak dostosowuje go do potrzeb danej grupy uczniów.
Program autorski powinien wyraźnie i ściśle odnosić się do podstawy programowej zatwierdzonej przez MEN i w całości uwzględniać wszystkie jej wskazania, bowiem podstawa programowa funkcjonuje jako trzon i część wspólna wszystkich programów nauczania – formułując zadania szkoły. Jednakże program autorski powinien wprowadzać nowe koncepcje, treści czy cele, które nie okażą się sprzeczne z zawartością podstawy programowej, a które w spójny, interesujący sposób ją uzupełnią lub wskażą nowatorskie, wartościowe sposoby realizacji tych celów i treści. Owa innowacyjność w uzupełnianiu treści podstawy programowej i w planowaniu odpowiednich rozwiązań metodycznych stanowi o autorskim charakterze programu.
Współczesne społeczeństwo stawia przed szkołą nowe zadania, którym nauczyciele muszą sprostać. Programy nauczania zazwyczaj nastawione są na realizację opcji obiektywnej (wymierne rezultaty, czyli efekty dydaktyczne) oraz procesualnej (dobór metod i rodzaj interakcji nauczyciel – uczeń), natomiast w mniejszym stopniu uwzględniają opcję sytuacyjną (środowisko, w jakim działa szkoła, w tym środowisko społeczne, lokalne, rodzinne). Opracowując poniższy program położyłam akcent właśnie na tę ostatnią opcję, zwracając szczególną uwagę także na rozwijanie wszystkich kompetencji ogólnych, a więc umiejętności związanych z myśleniem, poszukiwaniem, działaniem, doskonaleniem się, komunikowaniem się i współpracą. Formy pracy, na jakie pozwala „zielona szkoła” okazały się niezwykle atrakcyjne dla uczniów, przydatne w praktyce, pozwoliły na jasne określenie nabytych umiejętności. Stwarzały sytuacje, sprzyjające:
- rozwojowi umiejętności związanych z zachowaniem zdrowia, odpowiedzialności za siebie i innych, umiejętności związanych z ekspresją estetyczną i odbiorem sztuki (rozwój możliwości osobistych),
- rozwojowi umiejętności działania w stosunkach z innymi ludźmi, nawiązywania właściwych stosunków społecznych i współpracy, uczestniczenia w działaniach grupy, pracy z grupami etnicznymi (rozwój społecznego uczestnictwa),
- rozwojowi umiejętności postępowania ze zjawiskami naturalnymi (roślinami, zwierzętami itp.), czynnikami środowiska lokalnego (dziedzictwo kulturowe w regionie);
PROGRAM EDUKACJI HUMANISTYCZNEJ, PRZYRODNICZEJ I REGIONALNEJ W RAMACH „ZIELONEJ SZKOŁY” W NAREWCE W DNIACH 6 – 8 CZERWCA 2001 r. DLA UCZNIÓW KLASY VI a SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W HAJNÓWCE
opracowała: Mirosława Borowska
Cel ogólny: Rozwijanie umiejętności kluczowych (planowania, organizowania i oceniania efektów własnych działań, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, efektywnego współdziałania w zespole oraz rozwiązywania problemów w twórczy sposób)oraz kształtowanie wrażliwości estetycznej poprzez kontakt z naturą.
Cele szczegółowe:
1. Kształcenie samodzielności, umiejętności radzenia sobie w nowych sytuacjach.
2. Wdrażanie do przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny, przestrzegania wspólnie ustalonego regulaminu.
3. Integrowanie zespołu klasowego poprzez wspólne zabawy, gry, ognisko.
4. Doskonalenie umiejętności współpracy w grupie rówieśniczej.
5. Utrwalanie zasad kulturalnego zachowania się na ulicy, w środkach transportu, miejscach kultu religijnego, obiektach publicznych.
6. Nauczenie aktywnych form spędzania czasu wolnego, alternatywnych wobec telewizora i komputera.
7. Czynny kontakt ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym.
8. Poznanie piękna i tradycji naszego regionu.
9. Rozwijanie wrażliwości i zainteresowań.
10. Wykorzystanie obserwacji i spostrzeżeń jako materiału edukacyjnego do twórczości literackiej i plastycznej.
11. Ćwiczenie orientacji, doskonalenie umiejętności czytania mapy, planu poprzez prowadzenie zajęć w terenie.
12. Poznanie osobowości uczestników „zielonej szkoły” poprzez obserwację zachowań w pozaszkolnych sytuacjach.
Cele operacyjne:
Uczeń:
√ przygotowuje w grupie posiłki (śniadanie, podwieczorek, kolacja) dla wszystkich uczestników „zielonej szkoły”,
√ pozostawia po sobie porządek zarówno w miejscu sypialnym, jak i po posiłkach,
√ przestrzega ustalonych zasad bezpieczeństwa i sporządzonego wspólnie regulaminu,
√ dba o higienę osobistą,
√ bierze czynny udział we wspólnych zabawach, grach, zajęciach,
√ przestrzega zasad kulturalnego zachowania się na ulicy, w środkach transportu, miejscach kultu religijnego, obiektach publicznych,
√ czyta poprawnie mapy i plany, poruszając się w terenie,
√ tworzy prace plastyczne:
- rzeźbę z gliny,
- krajobraz, wykorzystując tylko naturalne barwniki,
- witraż,
√ wskazuje różnice między wyglądem wsi XVIII – wiecznej a współczesnym – na podstawie mapy i tekstów źródłowych,
√ podaje cechy wiejskiej architektury XVIII – wiecznej,
√ wymienia wyznania religijne, istniejące w Narewce,
√ tworzy prace literackie:
- opis,
- list,
√ słucha uważnie wypowiedzi nauczyciela,
√ wygłasza monolog zawierający uczucia, przeżycia i emocje,
√ naśladuje odgłosy zwierząt,
√ wyraża ocenę;
Sposób realizacji celów:
I Ustalenie regulaminu „zielonej szkoły”:
1. Wstajemy natychmiast po ogłoszeniu pobudki.
2. Przygotowujemy posiłki zgodnie z ustalonym harmonogramem.
3. Nie narzekamy na posiłki.
4. Nie spóźniamy się na zajęcia.
5. Uczestniczymy we wszystkich zajęciach.
6. Nie oddalamy się od grupy bez wyraźnego pozwolenia opiekunów.
7. Nie wchodzimy do wody bez wyraźnego pozwolenia opiekunów.
8. Każdy problem zdrowotny zgłaszamy opiekunom.
9. Nie kłócimy się.
10. Prywatne zakupy robimy wyłącznie po uzyskaniu zgody opiekunów.
11. Nie prowokujemy zatargów z innymi użytkownikami obozowiska oraz mieszkańcami Narewki.
12. Wykonujemy wszystkie prośby opiekunów i powierzone zadania oraz obowiązki.
13. Jesteśmy radośni i uśmiechnięci!
II Harmonogram zajęć:
godzinaod - do zajęcia prowadząca (-y)
ŚRODA
7.45 zbiórka pod szkołą
8.00 wyjazd (spod szkoły) rodzice
10.00 – 13.00 plener rzeźbiarski (Lewkowo) , zwiedzanie Zakładu Ceramiki Budowlanej w Lewkowie; przedstawiciel Stowarzyszenia na Rzecz Twórców Niepełnosprawnych „Nike” w Białymstoku
13.30 – 15.00 obiad, czas wolnypraca plastyczna – witraż na szkle jak wyżej
15.00 – 17.00 „Śladami przeszłości…” – lekcja historii w Narewce mgr Alina Rusinowicz
18.00 – 19.00 „Drugi Elementarz” – „Krok piąty” mgr Mirosława Borowska
19.00 – 22.00? kolacja, dyskoteka w Gminnym Ośrodku Kultury w Narewce p. Lucyna Misiejuk
CZWARTEK
8.00 pobudka
8.30 – 9.30 śniadanie
9.30 – 10.30 „Drugi Elementarz” – „Krok szósty” mgr Mirosława Borowska
10.30 – 11.30 czas wolny
11.30 – 13.00 „Zielono nam…” – gry i zabawy językowe, „list do zielonej ścieżki”… mgr Mirosława Borowska
13.30 – 15.00 obiad, czas wolny
15.00 – 17.00 plenerowe zajęcia plastyczne mgr Zbigniew Budzyński
17.00 – 19.00 biesiada przy ognisku z udziałem rodziców mgr Zbigniew Budzyński
20.00 – 22.00 dyskoteka w Gminnym Ośrodku Kultury w Narewce p. Lucyna Misiejuk
PIĄTEK
6.30 pobudka
7.00 – 8.00 śniadanie
8.00 – 9.00 „Drugi Elementarz” – „Krok siódmy” mgr Mirosława Borowska
9.30 – 13.00 plenerowe zajęcia sportowe (podchody ścieżką ekologiczną w Świnorojach) mgr Romuald Waszkiewicz
13.30 – 14.30 obiad
14.30 - 15.30 pakowanie się, sprzątanie terenu, podziękowanie kierownictwu ośrodka za gościnę
15.45 wyjazd z Narewki rodzice
ok. 16.15 przyjazd do Hajnówki (pod szkołę)
III Metody:
√ praca w grupach metodami aktywnymi – praca z mapą i z tekstem źródłowym, burza mózgów,
√ praca indywidualna – samodzielna twórczość plastyczna i literacka, odgrywanie ról i scenek,
√ praca zbiorowa;
IV Oczekiwane efekty:
Uwrażliwienie na piękno krajobrazu i przyrody, zwiększenie tolerancji dla innych ludzi, umiejętności współżycia w grupie, odpowiedzialności, umiejętności i znajomości poruszania się po wyznaczonych szlakach, właściwego zachowania się w miejscach publicznych. Odkrywanie własnych pozytywnych cech i wykorzystywanie ich w budowaniu właściwych kontaktów międzyludzkich oraz w aktywnych formach spędzania wolnego czasu. Przyswojenie pewnej partii materiału z zakresu edukacji humanistycznej, przyrodniczej i regionalnej.
EWALUACJA
EDUKACJA W PLENERZE ,
czyli „SZKOŁA NA ZIELONO”
Od lat staram się urozmaicić swoim uczniom zajęcia edukacyjne, gdyż zdaję sobie sprawę z tego, że nuda i rutyna lekcyjna zabija w dziecku dążenie do odpowiedzi na dręczące je pytania i wrodzoną ciekawość świata. Ciągle proponuję uczniom coś nowego, ciekawego, z czym jeszcze nie mieli do czynienia. Służą temu zarówno pomysły realizowane w izbie szkolnej, jak i poza nią. Same dzieci stwierdzają szczerze, że „to zupełnie co innego posłuchać o czymś na lekcji czy przeczytać w książce, a nawet zobaczyć dzięki kasecie, a co innego móc zobaczyć, dotknąć, mieć bezpośredni kontakt z osobą, która jest prawdziwym specjalistą w danej dziedzinie”.
Idąc tym tropem doszłam do wniosku, że ze spotkaniami z ciekawymi ludźmi czy zajęciami warsztatowymi mogą konkurować jedynie „zielone” lekcje i zajęcia terenowe. Ten sposób – zdobywania wiadomości w działaniu, a jednocześnie miłego spędzania czasu, wszystkim dzieciom odpowiada najbardziej, rozwija ich zainteresowania, potrafi sprostać ich oczekiwaniom, które tak bardzo zmieniły się w stosunku do szkoły i pracujących w niej nauczycieli. Z kolei wychowawca ma niebywałą okazję poznać swych wychowanków w szczególnych okolicznościach, podpatrzeć stopień samodzielności i pomysłowości każdego dziecka (na przykład podczas wspólnego przygotowywania posiłków i rozwiązywania zaistniałych problemów), zaobserwować zamiłowanie (lub nie...) do porządku w najbliższym otoczeniu, określić stopień poczucia odpowiedzialności za wykonanie powierzonych zadań, rozwinięcie umiejętności współpracy w grupie, planowania własnych działań. „Zielona szkoła” daje dzieciom wiele „życiowych” okazji do rozwijania umiejętności kluczowych: planowania, organizowania i oceniania efektów własnych działań, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, efektywnego współdziałania w zespole oraz rozwiązywania problemów w twórczy sposób.
Dla jednych „zielona szkoła” to ogromna radość i frajda, dla innych – szkoła życia i przetrwania. Jedno jednak jest pewne i każdy jej uczestnik to potwierdzi – wyjście ze sztywnych ram szkoły, jakimi są klasa i ławka szkolna zdecydowanie wzmacnia więzi między uczniami a wychowawcą, umożliwia rozwijanie aktywności poznawczej i twórczej ekspresji dziecka. Głównie właśnie chęć nieszablonowej edukacji plastycznej, proekologicznej i regionalnej zainspirowała mnie do zorganizowania „zielonej szkoły” w Narewce.
Narewka jest malowniczą, drewnianą wsią położoną na północnym skraju Puszczy Białowieskiej, w odległości ok. 20 km od Hajnówki. Urody jej okolicom dodaje płynąca dziką doliną największa z puszczańskich rzek – również Narewka. W odległości ok. 2 km od wsi znajduje się ośrodek edukacji przyrodniczej „Pod dębami”, który jest własnością nadleśnictwa Browsk. Kilka kilometrów dalej ogromne przestrzenie zajmują podtopione łąki i szuwary Zbiornika Siemianówka – jednego z najsłynniejszych w Polsce miejsc obserwacji rzadkich bagiennych ptaków.
Okolice Narewki to nie tylko najbogatsza w lęgowe gatunki ptaków polska gmina. To także pełne kresowej egzotyki krajobrazy i prawie nieznany w Polsce, oryginalny wschodni folklor. Drewniana wioseczka nie ustępuje urodą pięknym wsiom Podhala, a jakże jest pełna autentyzmu.
Wykorzystując te niezaprzeczalne walory wsi oraz fakt, że miejscowa szkoła (o bardzo nowoczesnej architekturze, wspaniale wyposażona, również warta obejrzenia) chętnie „stołuje” turystów, przyjechałam do Narewki ze swoimi wychowankami – uczniami klasy V szkoły podstawowej. Chciałam uwrażliwić dzieci na piękno natury, zaprezentować im różne techniki plastyczne. Szczególnie zależało mi na tym, aby moi wychowankowie potrafili czerpać inspirację z przyrody i stali się – w przyszłości - wrażliwymi odbiorcami sztuki.
6 czerwca, w środę, uczestnicy „zielonej szkoły” brali udział – dzięki uprzejmości pana Andrzeja Skiepko, dyrektora Ośrodka Sportu i Rekreacji w Narewce – w trzecim plenerze rzeźbiarskim „Sztuka bez granic” w Lewkowie, zorganizowanym przez białostockie Stowarzyszenie na Rzecz Twórców Niepełnosprawnych „Nike”. Po raz pierwszy była to impreza integracyjna – niepełnosprawnym towarzyszyły dzieci z miejscowych szkół.
Glina to jeden z najwdzięczniejszych materiałów dla początkujących artystów – można się nią bawić jak błotem, mokrym piaskiem na plaży, plasteliną. Właśnie ze względu na glinę plener odbywał się w Lewkowie, na terenie Zakładu Ceramiki Budowlanej. Jest tu pod dostatkiem materiału, są piece, w których każda z rzeźb została wypalona. Moi uczniowie mieli okazję nie tylko spróbować swoich sił w charakterze rzeźbiarzy, ale także przekonać się, że osoby niepełnosprawne fizycznie czy umysłowo niejednokrotnie wykazały się o wiele większym talentem i wyobraźnią.
Rzeźbienie w glinie było tylko jedną z atrakcji pleneru. Ciekawym elementem zajęć stało się zwiedzanie Zakładu Ceramiki Budowlanej i prześledzenie cyklu produkcyjnego słynnych lewkowskich cegieł.
Po południu „zieloną szkołę” odwiedziła pani mgr Alina Rusinowicz (nauczycielka historii w Szkole Podstawowej nr 2 w Hajnówce), która przeprowadziła zajęcia plenerowe „Śladami przeszłości”. Podczas pracy z mapą i tekstami źródłowymi porównana została Narewka z XVIII i XX wieku, dzięki obserwacji ukształtowania terenu i zdobytej w czasie wycieczki po Zakładzie Ceramiki Budowlanej wiedzy uczniowie wyciągnęli wnioski dotyczące zasadności powstania miejscowości. Obejrzane zostały szkice przedwojennej huty szkła, zmienione – w porównaniu z XVIII – wiecznym – koryto rzeki, najstarsze mieszkalne drewniane budynki, których architekturę uczniowie scharakteryzowali. Podziwialiśmy także wyświęconą w 1870 r. cerkiew prawosławną p. w. Mikołaja Cudotwórcy i współczesny kościół katolicki, wspominając przy okazji o wyznaniach istniejących w Narewce w XVIII – XIX i w początkach XX wieku. Dzięki fragmentom wspomnień dawnych mieszkańców, zapisów z ksiąg wieczystych oraz innych dokumentów archiwalnych uczniowie dowiedzieli się o wielowyznaniowości wsi, obejrzeliśmy pozostałości po cmentarzu żydowskim.
Po zajęciach można było oglądać przepiękne wzory malowane na naczyniach szklanych przez niepełnosprawnych „współbiwakowiczów”.
Pierwszy dzień „zielonej szkoły” zakończyła dyskoteka w Gminnym Ośrodku Kultury, w czasie której dzieci bawiły się przy muzyce typowej dla zabaw wiejskich, choć w świetle zupełnie nowoczesnych migających lampek...
7 czerwca, w czwartek przed południem, odbyły się gry i zabawy językowe pod hasłem „Zielono nam”, przeprowadzone przeze mnie. Pragnąc, aby wybrany w „zielonej szkole” sposób oddziaływania na dzieci dotyczył nie tylko sfery ciała i umysłu, ale – w równym stopniu – także ducha, przygotowałam zadania do pracy z wybranymi tekstami poetyckimi, polegające nie na ich analizie i interpretacji, ale na odbiorze emocjonalnym. Czytając wiersze księdza Jana Twardowskiego („Czy wiesz, że...”), Adama Ziemianina („List do zielonej ścieżki”), Jana Sabiniarza („Modlitwa”), Tadeusza Kubiaka („Moje włości”) oraz Magdy Wróbel („Sen zielony”) uczestnicy zajęć naśladowali odgłosy zwierząt, spacerowali „zieloną ścieżką”, wygłaszając do niej monolog, nazywali swoje uczucia i wrażenia, wyrażali je za pomocą pantomimy, wsłuchiwali się „jak bije zielone serce przyrody”... Każde dziecko wybrało element natury, traktując go jako „swoje włości”, nadało mu imię i czule doń przemawiało. Większość dzieci wybrała dorodne drzewa, ale znaleźli się także miłośnicy żab, kamyków, ślimaków i mrówek...
Na łonie natury dzieci czuły się swobodnie, nikt ich nie popędzał, nie krzyczał. Mogły z bliska przyjrzeć się każdej roślince, każdemu stworzeniu. Nie ograniczały nas sztywne ramy 45 – minutowej lekcji. Tak bliski kontakt z przyrodą spowodował, że ci uczniowie, którzy zazwyczaj w czasie lekcji poświęconej poezji siedzieli cichutko, twierdząc, że jej nie rozumieją, teraz otworzyli się, umocnili wiarę we własne siły, brali aktywny udział w proponowanych zabawach.
Kontynuację zajęć na łonie natury stanowiły plenerowe zajęcia plastyczne, które poprowadził pan mgr Zbigniew Budzyński (dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 w Hajnówce, plastyk). Zaproponował on uczniom malowanie pejzażu techniką „ludzi pierwotnych”, czyli przy użyciu wyłącznie naturalnych barwników. Do tworzenia „dzieł” malarskich wykorzystane więc zostały niebieskie, żółte i fioletowe kwiatki, roztarte w palcach listki i łodygi, popiół, piasek, węgiel drzewny, kora – wedle wyobraźni i pomysłowości młodych twórców. Efekty pracy wszystkich zaskoczyły!
Wieczorem rozpoczęły się zajęcia muzyczne, czyli biesiada przy ognisku, poprowadzona również przez pana Z. Budzyńskiego. Przy akompaniamencie gitar rozlegały się dźwięki piosenek biwakowych, obozowych i tych, które były poznawane podczas lekcji muzyki oraz aktualnych szlagierów. Nasz wilczy apetyt zaspokoiły upieczone przy ognisku kiełbaski. Zabawa trwała do póóóóóźnej nocy...
8 czerwca, w piątek, nie było dane dłużej pospać uczestnikom „zielonej szkoły” ... Trzeba było wcześnie zjeść śniadanie, spakować bagaże i stawić się na zbiórkę przed ostatnią atrakcją – plenerowymi zajęciami sportowymi, które przygotował pan mgr Roman Waszkiewicz (nauczyciel wychowania fizycznego w Szkole Podstawowej nr 2 w Hajnówce). Były to podchody, poprowadzone przez grupę chłopców malowniczą trasą wiodącą wśród polnych i leśnych ścieżek. Dziewczęta skrupulatnie wykonywały wydane w listach od chłopaków zadania: uwiły z kwiatków polnych wianki (i paradowały w nich przez całą Narewkę, czym wzbudziły niezwykłe zainteresowanie rdzennych mieszkańców), dźwigały przez całą drogę do obozowiska ciężki drąg oraz wszystkie znalezione na trasie szklane i plastikowe butelki (przyczyniając się tym samym do zwiększenia czystości wsi), ułożyły wierszyk na temat „zielonej szkoły”.
Z żalem opuszczaliśmy gościnną Narewkę, mając świadomość, że pobyt tutaj wpłynął zdecydowanie na naszą integrację. Wszyscy stwierdziliśmy, że trzy dni „zielonej szkoły” to zdecydowanie za mało, gdyż zajęć można byłoby przygotować co najmniej na tydzień.
Główną myślą, która nie opuszczała mnie podczas drogi powrotnej było przeświadczenie, że obcowanie z przyrodą poszerza możliwości twórcze każdego człowieka, uruchamia wyobraźnię dzieci, wyrabia w nich pozytywny stosunek do natury, ułatwia utożsamienie się z nią, wywołuje pozytywne emocje, wyciszając jednocześnie negatywne.
Nauka w „zielonej szkole” to jedna wielka zabawa, która uwrażliwia dzieciaki na piękno świata i równocześnie uczy je radości życia.
|
