Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Dziedziczenie i środowisko rodzinne jako...

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3332 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 Dziedziczenie i środowisko rodzinne jako główne czynniki odgrywające rolę w nabywaniu umiejętności empatycznych.


Zjawiskiem, które w ostatnim okresie w szczególny sposób przyciąga uwagę psychologów i pedagogów jest empatia. Dzieję się tak dlatego, że empatia polega na emocjonalnym ustosunkowaniu się do drugiego człowieka, wejściu w położenie, jakim się znalazł czyli współorganizuje ludzkie interakcje. Żyjemy w czasach, kiedy ludzie nękani nieustanną agresją, terroryzmem, wojnami prawie zupełnie zatracili umiejętności współodczuwania czyli empatii. Co zatem wpływa na taką sytuację? Czym uwarunkowane jest uczenie się umiejętności empatycznych?
Termin „współodczuwania” czyli inaczej mówiąc empatia sięga swoimi korzeniami aż do osiemnastowiecznych systemów etycznych (Hume, Smith). Określenie „empatia” pochodzi od terminu – Einfuhlung użyto po raz pierwszy w niemieckiej estetyce. Pierwotnie oznaczał on skłonność obserwatora do utożsamiania się w jakimś stopniu z obserwowanym przedmiotem, zazwyczaj fizycznym obiektem powodującym przeżycie piękna. Lipps przystosował termin i przeniósł w obręb kontekstów bardziej psychologicznych.
Pomimo, że współodczuwanie i empatia są dzisiaj głęboko ze sobą powiązane, jako pojęcia wyrosły z odrębnych tradycji. Istnieje ważna, chociaż bardzo subtelna różnica pomiędzy starszym rozumieniem pojęcia „współodczuwanie” i nowym pojęciem „Einfuhlung” – „empatia”. W ujęciu badaczy (Smitha, Spencera i McDougalla) współodczuwanie było w dużym stopniu, chociaż nie całkowicie, charakteryzowane jako pasywne. Empatia przeciwnie, sugerowała bardziej aktywne usiłowania jednostki zmierzające do „wejścia do wnętrza” kogoś innego, do, w pewnym sensie „wyjścia naprzeciw”, dzięki przemyślonemu wysiłkowi intelektualnemu.
Trudno podważyć fakt, że istoty ludzkie są zdolne do niezwykle samolubnych zachowań. Ponieważ nie istnieją żadne wewnętrzne przyczyny skłaniające nas do tego, abyśmy dobrowolnie powściągali nasze pragnienia, każdy dąży do zdobycia jak największej ilości dóbr, zupełnie nie licząc się z innymi. Faktycznie, jedyne siły, które skłaniają człowieka do podjęcia pokojowej egzystencji, to lęk przed śmiercią i chęć posiadania.
Jak to się wobec tego dzieje, że człowiek jest jednak zdolny do empatii wobec drugiej osoby?
W dużej mierze zależy to od osobowości i charakteru danej osoby. Natomiast o nich decyduje wiele czynników. Skoncentruję się na dwóch najważniejszych, które mają ogromne znaczenie w kształtowaniu osobowości ludzkiej, a co za tym idzie, na możliwość i rodzaj odczuwanej empatii. Istnieje bowiem indywidualna różnica w zakresie empatii. Mają na to wpływ następujące zmienne:
- predyspozycje dziedziczne;
- temperament emocjonalny;
- wpływy środowiska, przede wszystkim z okresu dzieciństwa.

Predyspozycje dziedziczne
Obecnie akceptuje się pogląd, że zróżnicowanie ludzkiej osobowości ma istotne podłoże genetyczne. Badania potwierdziły tezę, że osobowość jest w istotnym stopniu związana z możliwością dziedziczenia. Empatia stanowi ważny składnik ludzkiej osobowości na wszystkich szczeblach rozwoju człowieka.
Podstawowa, przeważająca część materiału dowodowego w tej dziedzinie pochodzi z badań nad bliźniętami jednojajowymi.
Jedne z pierwszych prób zbadania możliwości dziedziczenia zdolności empatycznych zostały przeprowadzone przez badaczy w 1931r. (Matthews, Batson, Horn, Rosenman). W następnych latach badacze ponowili próby. Wyniki tych badań jednoznacznie potwierdziły, że czynniki genetyczne mają znaczący wpływ na różnice indywidualne w zakresie empatii. Z drugiej strony, jeżeli reakcje emocjonalne na doświadczeniach innych ludzi są w znacznym stopniu zdeterminowane przez czynniki dziedziczne, to w jaki sposób mogło do tego dojść?
Otóż, możliwa jest teza, że różnice genetyczne dotyczące empatii w dużej mierze są rezultatem istnienia ludzi, którzy generalnie są bardziej podatni na doświadczenia reakcji emocjonalnych innych. Tutaj w dużej mierze odgrywa rolę temperament (temperament).

Rola temperamentu (emocjonalnego)
Uważa się, że w temperamencie zawierają się istotne cechy charakterystyczne na reagowanie jednostki, czyli inaczej mówiąc na prawdopodobieństwo zareagowania jednostki oraz intensywności reakcji. Wobec tego różnice temperamentu są rezultatem czynników genetycznych. Badacze Buss i Plomin wyróżnili cztery odmiany temperamentu:
- emocjonalność
- aktywność
- towarzyskość
- impulsywność
Spośród nich emocjonalność jest najbardziej istotna pod względem wpływu na możliwość odczuwania empatii. Wielce prawdopodobne jest istnienie możliwości dziedziczenia umiejętności wczuwania się w sytuację innych ludzi.
Ale istnieje też pogląd, że skłonności empatyczne nabywamy pod wpływem nacisków środowiskowych.

Wpływ środowiska na empatię
W wyniku badań wyodrębniono czynniki istotne w socjalizacji reagowania empatycznego.
- jakość relacji uczuciowej pomiędzy dzieckiem a rodziną (przede wszystkim rodzicami);
- określenie techniki sprawowania funkcji rodzicielskich i utrzymanie dyscypliny;
- empatia rodziców;
Dzieci, których potrzeby emocjonalne są zaspokojone dzięki bezpiecznym uczuciowym więziom z rodzicami, mogą być mniej zajęte troską o siebie, a zatem bardziej skłonne do reagowania na potrzeby innych. Serdeczne, pełne miłości zachowanie rodziców dostarcza wzorców, które dziecko może później przyjąć. W obecnej sytuacji społeczno-ekonomicznej dochodzi do szeregu trudności związanych z opieką rodzicielską i odnalezieniem się dzieci w społeczeństwie.
W zaistniałych warunkach rodzice często zaniedbują swoje dzieci i często nie mogą odnaleźć drogi dotarcia do nich. Najczęściej dzieje się tak z dziećmi z tzw. rodzin patalogicznych. Dziecko, przebywając w takiej rodzinie, doświadczając przemocy fizycznej, agresji słownej, obojętności rodzica, negatywnych wzorców moralnych nie ma możliwości czerpania wzorców empatycznych, a co za tym idzie, wykazuje mniejsze umiejętności empatyczne.
Dzieci te są raczej skłonne do okazywania lęku i wrogości.
Ogólnie mówiąc, zaburzenie uczuć rodzicielskich wiążą się z osłabieniem emocjonalnego reagowania empatycznego.
Następnym czynnikiem, który ma istotne znaczenie na wpływ środowiska na odczuwanie reakcji empatycznych są techniki wychowawcze stosowane przez rodziców i sposób osiągania dyscypliny u dziecka.

Przy ustaleniu trzech technik dyscypliny (wg Hoffmana i Saltzsteina)
- wymuszanie siły (groźba, kara fizyczna);
- wycofywanie miłości (np. obrażanie się);
- indukcje (odwoływanie się do poczucia winy poprzez podkreślenie konsekwencji ponoszonych przez innych z powodu złego zachowania dziecka),
okazuję się, że technika indukcyjna jest najbardziej powiązana z aprobatą wartości uwzględniających dobro innych.
Indukcja stosowana jako technika wychowawcza najbardziej sprzyja kształtowaniu u dzieci umiejętności empatycznych, ponieważ silnie podkreśla moralne aspekty dobrego zachowania, kładzie nacisk na ból, cierpienie i śmiech spowodowany wykroczeniem. Prowokuje do zachowań pozytywnych, chęci niesienia pomocy i zadośćuczynienia krzywd.
Ostatnim ważnym czynnikiem w socjalizacji zachowań empatycznych są dyspozycje empatyczne rodziców oraz ich wpływ na empatie dzieci.
Powiązanie pomiędzy empatią rodziców i dzieci mogą powstawać w różny sposób.
Najpowszechniejszym wyjaśnieniem występowania takich powiązań jest wyjaśnienie modelowe, co oznacza, że w stopniu, w jakim dyspozycje empatyczne rodziców powodują ich empatyczne zachowania, dzieci mogą je obserwować, następnie uwewnętrzniać.
Jeżeli rodzic docenia takie wartości jak: „liczeni się z uczuciami innych”, „podejmowanie wysiłku, aby pomagać innym ludziom” odzwierciedla pozytywne nastawienie wobec drugiego człowieka, jest zdolny do empatii. Dziecko, w procesie wychowania przyjmuje wartości moralne rodziców, nabywając w ten sposób umiejętność zachowań empatycznych.
Bliskie i bezpieczne zależności w rodzinie wiążą się z podwyższoną reaktywnością empatyczną na cudze doświadczenia.
Podsumuwując, wiele czynników ma wpływ na zdolność odczuwania empatii do drugiej osoby. W niewielkim stopniu są to czynniki genetyczne, które kształtują naszą osobowość, ale w znacznym stopniu czynniki środowiskowe, które nadają osobowości pewne cechy szczególne, charakterystyka dla każdego z nas w procesie wychowania na poszczególnych szczeblach rozwoju człowieka.
Empatia stanowi ważny składnik ludzkiej osobowości. Ułatwia umiejętność tworzenia trafnych wyobrażeń na temat tego, co się dzieje w drugiej osobie, to znaczy, co ona przeżywa i czego pragnie oraz w jaki sposób spostrzega i ocenia świat oraz samą siebie. Proces ten może dokonywać się tylko przez analogię do własnych przeżyć, występujących w podobnych sytuacjach. Przypisujemy wtedy komuś znajdującemu się w pewnej sytuacji uczucia, które jak się nam wydaje, sami przeżywalibyśmy w podobny sposób. Dziecko rozwija się głownie w środowisku rodzinnym i tu właśnie nabiera tych umiejętności. Jeżeli rodzic zaspakaja podstawowe potrzeby dziecka, zarówno biologiczne, jak i przede wszystkim psychiczne, potrafi dotrzeć do dziecka i komunikować się z nim w różnych sytuacjach wykorzystując umiejętności empatyczne, przekaże je dziecku w procesie wychowania.


Bibliografia:

Dollard J., Miller N. – „Osobowość i psychoterapia”, Warszawa 1967
Eliasz H. – „O sposobach rozumienia empatii”, „Przegląd psychologiczny”,1980
Mark H. Davis – „Empatia – o umiejętności współodczuwania“, Gdańsk 1999



Małgorzata Sobolewska

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie