Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Program wychowawczy szkoły i jego realizacja

 

 Wprowadzenie.

Wychowanie jest zadaniem szkoły najtrudniejszym do dobrego zaplanowania i ocenienia jego realizacji, wykonywanym często zupełnie wbrew planom czy też nie zamierzenie. Każda szkoła, przez funkcjonowanie latami w określonym środowisku, wytwarza – lepsze lub gorsze – swoje tradycje w tym zakresie.
Wychowanie dzieci należy w głównej mierze do rodziców i szkoła może jedynie dawać tu pewne wsparcie, zaś dla budowania świata wartości dziecka źle by było, gdyby starała się zastępować czymś innym ideały wyniesione przez dzieci z domu rodzinnego. W szkole na wychowanie wpływ mają wszyscy i to w każdym momencie: koledzy, nauczyciele, sekretarka, woźna; a większość z nich robi to niechcący i bez planu.
Uwzględniając dotychczasowe tradycje, szanując poglądy rodziców, trzeba próbować jednak wciągać jak najwięcej członków społeczności szkolnej do realizowania wspólnego planu wychowawczego, który polega na pokazaniu drogi wychowawczej jaką muszą przejść uczniowie w całej swej edukacji na poszczególnych etapach kształcenia. Program wychowawczy szkoły jest więc opisem tej drogi.
Budowa programu wychowawczego szkoły jest to przedsięwzięcie bardzo ważne, trudne i odpowiedzialne. Ważne , ponieważ „takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Tyle dobra w wymiarze indywidualnym i społecznym - ile potrafimy zaszczepić go w wychowankach oraz wyposażyć ich w siłę do jego urzeczywistniania i pomnażania. To nasi uczniowie będą budować przyszłość. Czy będzie ona lepsza od teraźniejszości – w dniu dzisiejszym zależy w dużym stopniu od programu wychowawczego szkoły i zaangażowania podmiotów szkoły w jego twórczą realizację.
Z uwagi na to, że jestem nauczycielem w ponadgimiazjalnej szkole zawodowej mam do czynienia z uczniem już w dużej mierze ukształtowanym, jeśli chodzi o świat osobistych wartości. Relacje rodzinne ucznia i jego stosunek do wartości swoich przodków są na tym etapie głównie efektem pracy rodziców i nauczycieli w latach wcześniejszych. Z młodzieżą prawie już dorosłą trudno odrobić jakieś zaniedbania wychowawcze i trzeba tu liczyć przede wszystkim na fundament położony w tych właśnie latach wcześniejszej edukacji. Zadaniem nauczyciela (szkoły) jest dobre przygotowanie do dorosłego życia, do dalszego kształcenia i samokształcenia się, dostarczenie aktualnych informacji politycznych i gospodarczych o współczesnym świecie, oraz wiadomości o światowej kulturze, historii i naturalnym środowisku. Należy pomagać młodemu człowiekowi zorientować się w najnowszych osiągnięciach nauki związanych z jego profilem kształcenia i nie tylko. Uczeń i nauczyciel mogą tu być partnerami, którzy dokonują wymiany poglądów w rożnych formach dyskusji.
Uważam, że tak należy pojmować bardzo ogólne cele programu wychowawczego szkoły na wszystkich etapach edukacji i rozwoju osobowości ucznia w systemie szkolnym.
W szkole o profilu mechanicznym uczniami jak wydawało by się powinni być tylko sami chłopcy, ale są wyjątki. Do szkoły uczęszczają również dziewczęta. Jest ich niewiele, dlatego też w programie wychowawczym szkoły przedstawionym poniżej uwzględniam aspekty wychowawcze dotyczące dziewcząt. Wszak kilka dziewcząt w środowisku typowo męskim może stwarzać określone sytuacje.
Program wychowawczy który, szkoła realizuje musi być zaakceptowany przez uczniów, radę rodziców i zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną szkoły.
W pracy tej tytułem wstępu do opisu programu wychowawczego omawiam definicję wychowania i jego aspekty prawne, następnie gdzie te wychowanie jest realizowane, czyli pojęcie szkoły jako placówki edukacyjnej do tego wychowania uprawnionej, poprzez diagnozowanie środowiska szkolnego dochodzę do budowy programu wychowawczego szkoły. Nie można tworzyć programu wychowawczego szkoły nie znając jej środowiska, potrzeb i aspiracji edukacyjnych młodzieży.



PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY I JEGO REALIZACJA.
(diagnozowanie stanu, potrzeb, zadania wychowawcze i ich realizacja, monitoring, ewaluacja)

1. Czym jest wychowanie?
Praktyka wychowawcza jest tak dawna, jak dawny jest rodzaj ludzki. Wychowanie zatem, jest zjawiskiem towarzyszącym rozwojowi społecznemu, a jako takie jest z reguły działaniem intencjonalnym i planowym. Jakkolwiek nie wolno nie doceniać wpływu na kształtowanie się człowieka wszelkich form tzw. wychowania naturalnego, spontanicznego, „żywiołowego”, instynktowo-opiekuńczego, „macierzyńskiego” i środowiskowego, „niekontrolowanego”, to jednak istotę procesu wychowawczego zawsze określały i określają przde wszystkim działania i zabiegi społeczne, świadomie podejmowane i organizowane.
Przed wychowaniem jako działaniem planowym i intencjonalnym ludzie i społeczeństwa zawsze stawiali i stawiają pewne cele, które wychowanie powinno realizować.
Jako cele wychowania przyjmuje się określone wartości:
1. społeczne,
2. obywatelskie,
3. produkcyjne,
4. kulturowe,
5. religijne itp.
Zespół tych pedagogicznych wartości staje się ideałem wychowawczym, który determinuje ich realizację w praktyce edukacyjnej.
Z celów wychowania wynikają w stosunku do instytucji wychowawczych i wychowawców zadania szczegółowe, które wyrażają się lub postulują szereg konkretnych zabiegów i czynności pedagogicznych umożliwiających realizację uznanych celów i intencji.
„Wychowanie jest to proces rozwijania zalet moralnych, intelektualnych, artystycznych i fizycznych, które dziecko (młody człowiek) ma w stanie potencjalnym. Wychowanie nie ma na celu zmieniania natury ucznia, ale wspomaganie jego rozwoju w harmonii z otoczeniem. Wymaga znajomości potrzeb dziecka, praw jego rozwoju fizycznego i psychicznego: zależy również od wyobrażenia, jakie ma się o człowieku”.[...]
Powyższa definicja zwraca uwagę, że wychowawca musi odnosić się do wiedzy o prawidłowościach rozwoju i wybranej koncepcji człowieka (a więc do pewnych wartości lub wzorców osobowych). Wychowawca ma sprzyjać zarówno pewnym naturalnym procesom rozwojowym, jak też kształtować myślenie i postawy dziecka w zgodzie z założeniami filozoficznymi przyjętymi w naszej kulturze.
Jest to więc pierwszy wymiar, na którym można porządkować oddziaływania wychowawcze:

WSPOMAGANIE ------------- KSZTAŁTOWANIE

Wychowanie jest bardzo skomplikowanym procesem. Wychowawca ma do czynienia z młodym człowiekiem, który jako podmiot, aktywnie wchodzi w relacje, manifestuje swoje uczucia i wolę. Można tu zauważyć analogię, polegającą na tym, że wspomaganie i kształtowanie nie byłyby możliwe bez wzięcia pod uwagę urazów z przeszłości (leczenie) i przyszłych zagrożeń (profilaktyka). Trzeba więc dołączyć nowy wymiar, porządkujący myślenie o oddziaływaniach wychowawczych:

KORYGOWANIE ------------ ZAPOBIEGANIE

Z powyższego wynika, że wychowanie jako proces składa się z czterech podstawowych elementów:
· wspomagania,
· kształtowania,
· zapobiegania,
· korygowania.
Wyodrębnienie tych elementów służy uporządkowaniu myślenia zarówno o programie wychowawczym szkoły, jak i o diagnozie i planowaniu pracy wychowawczej z pojedynczym uczniem. Jest to pewna struktura pomagająca wychowawcy dostrzegać znaczenie celowych oddziaływań wychowawczych i samej relacji wychowawca – uczeń. Wychowanie jednak rozgrywa się w czasie i jest dynamicznym procesem. Można więc patrzeć na wyróżnione elementy jak na cztery nurty tego procesu. Na co dzień splatają się one i przenikają. Można powiedzieć, że wspomaganie, zapobieganie korygowanie i kształtowanie są jak filary podtrzymujące platformę procesu wychowawczego. Jeśli któregoś z filarów zabraknie – cały proces wychowawczy zaczyna się chwiać.

2. Wychowanie w ustawie o systemie oświaty.
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Nr 19 z 2000 r., poz.239) w swoich treściach do wychowania przywiązuje bardzo dużą wagę. Już w preambule przywołuje Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechną Deklarację Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz konwencję o Prawach Dziecka.
Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia: odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata.
W ustawie o systemie oświaty problem wychowania jest najczęściej traktowany łącznie z nauką i opieką. Nauczyciel jako wychowawca, jest niejako egzekutorem zapisów tej ustawy i w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia. . Jako przykład tej ustawy zapis w artykule pierwszym zapewnia w szczególności:
a) realizację prawa każdego obywatela RP do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednio do wieku i osiągniętego rozwoju,
b) wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny,
c) zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi,
d) utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach.

3. Wychowanie w podstawie programowej szkoły.
Podstawa programowa mówi, że nauczyciel w swojej pracy wychowawczej, wspierając obowiązki rodziców, powinien zmierzać do tego, aby uczniowie w szkole znajdowali środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego (w wymiarze intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym) i byli w niej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym, godząc umiejętnie dążenie do dobra własnego z dobrem innych, odpowiedzialność za siebie i odpowiedzialność za innych, wolność własną z wolnością innych,
· poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie,
· uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego oraz przygotowywali się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w państwie w duch przekazu dziedzictwa kulturowego i kształtowania postaw patriotycznych,
· przygotowali się do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i hierarchizacji wartości oraz mieli możliwość doskonalenia się,
· kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętność słuchania innych i rozumienia ich poglądów; umieli współdziałać i współtworzyć w szkole wspólnotę nauczycieli i uczniów.

4. Szkoła.
Szkoła jest podstawową jednostką uprawnioną do realizowania zadań dotyczących kształcenia, wychowania i opieki i winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Wobec tego należy w tym miejscu określić co to jest szkoła skoro tylko ona może uczyć, nauczać i wychowywać.
W ujęciu encyklopedycznym „szkoła” jest instytucją edukacyjną: a więc obiektem dla określonej liczby uczniów i nauczycieli, realizujących ustalone cele przez przyswajanie swoistego zasobu treści programowych, przeważnie podanych nauczycielom i uczniom według z góry ustalonych programów, oparte na obowiązujących podręcznikach i uzupełniających materiałach dydaktycznych lub jeszcze innych elementach bogatszego wyposażenia .
Szkoła wspomaga wychowawczą rolę rodziny. Oznacza to, że nie wyręcza rodziny z przynależnych jej praw i obowiązków, a jedynie ją wspiera i podnosi na wyższy poziom. To rodzice są odpowiedzialni za wychowanie własnych dzieci, które pozostają aż do pełnoletności pod ich władzą. Rodzice maja prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolności jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
Szkoła więc, nie powinna i nie może wyręczać rodziców z tak ważnych i zaszczytnych obowiązków wychowawczych ich dzieci.
Szkoła opiera się w swojej pracy na samorządności uczniów, którzy mają rzeczywisty wpływ na tworzenie programu i bieżące funkcjonowanie szkoły.
Szkoła daje szansę młodzieży na zaspokajanie swych aspiracji i dążeń do samodzielności, podejmowania twórczych działań i odpowiedzialności za własne czyny. Uczniowie są bowiem wartościowymi partnerami, których stać na dojrzałe, ambitne decyzje i działania. Nie muszą i nie są biernymi obserwatorami, odbiorcami wiedzy.
Szkoła jako środowisko jest szczególnie predystynowana do zaspokojania potrzeb młodzieży, które tylko w tym środowisku mogą być realizowane mając na uwadze proces opiekuńczo-wychowawczy. Do tych potrzeb należą:
· bezpieczeństwo (w wymiarze fizycznego i psychospołecznego funkcjonowania),
· przynależności (do zespołu klasowego i całej społeczności szkoły),
· sprawiedliwego traktowania (zwłaszcza w werbalnym i niewerbalnym ocenianiu szkolnym),
· uznania, szacunku,
· powodzenia (szkolnego),
· samorealizacji (zwłaszcza w zakresie potencjału intelektualnego),
· dodatniej atmosfery życia (dodatniego intersubiektywnego samopoczucia uczniów).
Na terenie szkoły nadzór pedagogiczny sprawuje dyrektor szkoły, a organem w zakresie realizacji jej statutowych zadań jest rada pedagogiczna. Rada pedagogiczna działa w szkole , w której jest co najmniej troje nauczycieli.
Kompetencje stanowiące rady pedagogicznej:
· zatwierdzanie planów pracy szkoły po zaopiniowaniu przez radę szkoły,
· zatwierdzanie wyników klasyfikacji,
· podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych po zaopiniowaniu przez rade szkoły,
· ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli,
· podejmowanie uchwał w sprawie skreślenia z listy uczniów.
Statutowe cele szkoły zawarte są w statucie szkoły i programie wychowawczym.

5. Diagnozowanie szkolnego środowiska wychowawczego.
Budowę programu wychowawczego szkoły powinna poprzedzać uczciwa diagnoza środowiska szkolnego. Nauczycielom potrzebna jest możliwie pełna wiedza o tym, jak funkcjonuje system społeczny szkoły – również w jego nie formalnym nurcie – z jakich składa się podsystemów, jaką rzeczywistą rolę odgrywają w nim poszczególne osoby: nauczyciele, dyrektor, bibliotekarka, woźny, młodzi przywódcy grup rówieśniczych itp. Diagnozowanie środowiska wychowawczego jest badaniem zjawisk dynamicznych. Nie można więc opracować i przeprowadzić badania, którego wynik byłby aktualny przez kilka najbliższych lat. Większość informacji o sytuacji wychowawczej w szkole pochodzi z naturalnej bieżącej obserwacji życia szkoły i zachowań poszczególnych osób wchodzących w skład tej społeczności. Wzajemne relacje między uczniami oraz między uczniami i nauczycielami, utożsamianie się uczniów z poszczególnymi subkulturami młodzieżowymi, wpływy nieformalnych grup uczniowskich na społeczność szkolną czy zachowania dewiacyjne mogą być zauważone jedynie dzięki obserwacji.
Dzielenie się spostrzeżeniami w zespołach nauczycieli uczących w poszczególnych klasach, a następnie w zespole wychowawców, pozwala na sumowanie informacji i formułowanie diagnozy w zakresie:
a) relacji nauczycie – uczniowie,
b) relacji między uczniami,
c) działań pozytywnych grup uczniowskich i samorządności uczniów,
d) stanowienia i egzekwowania prawa (w tym statutu i regulaminu)
e) dyscypliny szkolnej i sposobów jej utrzymania,
f) sposobu prowadzenia zajęć przez nauczycieli,
g) tematyki zajęć o charakterze wychowawczymi i skuteczności metod jej realizacji,
h) sposobów sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów,
i) organizacji zarówno pracowników szkoły, jak i uczniów,
j) utrzymanie porządku i dyscypliny,
k) współpracy z rodzicami,
l) współpracy ze środowiskiem lokalnym.
Diagnoza dokonywana przez dyrektora szkoły w ramach sprawowanego przez niego nadzoru pedagogicznego dotyczy głównie pracy nauczycieli. Podstawowym narzędziem tej diagnozy jest obserwacja pracy nauczycieli (nie tylko w czasie hospitacji), w tym obserwacja odniesień osobowych do uczniów i kolegów. Liczą się też ich cechy charakterologiczne, zaangażowanie w pracę i ilość czasu poświęcanego uczniom. Narzędziem pomocniczym dokonywanej przez dyrektora diagnozy jest badanie dokumentów, w tym dziennika szkolnego.
Praca wychowawcza będzie efektywna, jeśli oddziaływania wychowawcze zostaną odpowiednio, świadomie i precyzyjnie zaadresowane, czyli będą się odnosić do konkretnej, zdiagnozowanej uprzednio grupy uczniów i zostaną zaprogramowane stosownie do ich specyfiki. Bez dokonania tych operacji cele wychowawcze będą jedynie wyrazem poglądów nauczycieli, ale niewiele mówią o sensowności ich działań.
Celem diagnozy jest uzyskanie możliwie pełnej informacji o funkcjonowaniu uczniów w rozmaitych obszarach. Diagnozowanie stanowi punkt wyjścia do określenia stosunku wychowawcy wobec stwierdzonego stanu i zastanowienia się nad kierunkami działań zmierzających do jego zmiany, oraz nad możliwościami i kosztami uzyskania odpowiednich efektów.
Nie można zdiagnozować wszystkiego. Możliwe są rozmaite podejścia do diagnozowania, spośród których należy wyróżnić trzy:
· socjologiczne (badanie funkcjonowania społecznego klasy),
· perspektywiczne (badanie potrzeb i możliwości uczniów ze względu na ich przewidywane perspektywy życiowe), co sprowadza się na ogół zestawienia listy potrzebnych umiejętności i dokonania na jej podstawie diagnozy aktualnego stanu osiągnięć i deficytów uczniów,
· psychologicznych ( indywidualna diagnoza potrzeb i deficytów wychowawczych..
Podejście do diagnozowania uczniów jest odbiciem poglądów wychowawczych, poczucia kompetencji i możliwości. Nie należy diagnozować tego, co naszym zdaniem nie ma znaczenia, ani też tego, na co nie mamy poczucia wpływu. W konsekwencji zachodzi niebezpieczeństwo, że nie zauważy się, albo zbagatelizuje się problemy, które są naprawdę ważne dla naszych wychowanków. Dlatego przedstawiając możliwe podejścia do diagnozowania trzeba podkreślić, ze w przypadku konkretnej zbiorowości uczniów każde z nich może się okazać użyteczne.
Diagnozowanie (klasy, szkoły), pozwala nauczycielom lepiej zrozumieć procesy społeczne zachodzące w grupie, a na tym tle rokowania poszczególnych uczniów. W wyniku diagnozy możliwe jest określenie mocnych stron klasy, jako zespołu oraz jej deficytów. Korzystanie przez wychowawcę z procedur diagnozowania jest użyteczne przy budowaniu programu wychowawczego klasy (grupy), który byłby realny, a zarazem zgodny z rzeczywistymi potrzebami uczniów.
Najbardziej powszechnym, tradycyjnym sposobem opisu klasy (grupy) jest przedstawienie charakterystyki poszczególnych dzieci. Uwzględnia się w tej charakterystyce to, co udaje się nauczycielowi wychowawcy zaobserwować i dowiedzieć o uczniach – ich oceny, zaangażowanie, umiejętności społeczne, specjalne zdolności, obszary trudności, kondycję fizyczną i intelektualną sytuacje rodzinną itp.. Taki opis ma swoje walory. Umożliwia nauczycielowi nakreślenie zadań do indywidualnej pracy z uczniami. Nie pozwala jednak na uchwycenie charakterystycznych dla danej grupy relacji, sposobów komunikowania się itp..
Najlepszym sposobem analizy klasy szkolnej , a w zestawieniu całej szkoły jest wspólna praca zespołu nauczycieli.
Klasa szkolna bowiem, jak każda grupa społeczna, nie jest prostą sumą poszczególnych jednostek. Może być przykładną grupą przyjaciół; może dzielić się na podgrupy pozostające w dobrej komitywie – lub skłócone, nowe przyjaźnie powstają, inne się rozpadają.
Myśląc o klasie jako grupie społecznej należy zwracać uwagę na dynamikę zmian w niej występujących oraz obiektywne prawa społeczne, jakimi się rządzi. W każdej grupie (klasie szkolnej) funkcjonują określone zasady, obowiązują określone choć nie pisane normy, realizowane są określone role. Każda klasa szkolna znajduje się w ciągłym stanie zmiany.
Każdy zespół nauczycieli wypracowując program oddziaływań wychowawczych wobec danej klasy (grupy), a także na bieżąco go weryfikując powinien dysponować „ wyjściową” o niej wiedzą.
Gromadzeniu tej wiedzy służyć mogą różne usystematyzowane obserwacje nauczycieli:
· w toku lekcji (jak klasa pracuje, czy potrafi się skoncentrować, jaki jest stosunek klasy jako całości do przedmiotu i poszczególnych zadań, czy są kreatywni, czy szybko się uczą),
· na przerwach (jak spędzają czas wolny, czy przebywają ze sobą, w jakich grupach)
· na wycieczkach, imprezach szkolnych,
· w sytuacjach konfliktów i w kryzysach,
· w sytuacjach stawiania nowych zadań,
· w sytuacjach podejmowania samorzutnej aktywności ,
· z informacji uzyskanych od rodziców w trakcie zebrań i spotkań.
W szkole posługującej się strategią diagnozy klasy, plan wychowawczy szkoły tworzy się na podstawie planów wychowawczych poszczególnych klas. „Opis klasy” wraz z analizą procesów grupowych umożliwiając ujednolicone podejście nauczycieli do planowania pracy w poszczególnych klasach – pozwala na konstrukcję spójnego, logicznego i trafnego planu pracy całej szkoły.
Na podstawie opisu klasy (grupy) można określić:
· podstawowy (zasadniczy) problem tej klasy ( np. zbytnia rywalizacja o oceny lub jej brak, złe relacje dziewczynki – chłopcy, przemoc rówieśnicza, dezintegracja zespołu, uznawanie i przyjęcie wartości nieakceptowanych społecznie, nadmierna presja grupowa wobec jednostek, niski poziom tolerancji),
· zakres potrzeb koniecznych dla poprawy funkcjonowania klasy jako grupy realizującej cele akceptowane społecznie (np. dotyczący organizacji czasu wolnego, otwarcia i rozwiązania konfliktów, nabycie przez zespół umiejętności określonych sposobów działania – obrony, dyskusji, odmawiania, otwartej komunikacji).
W zależności od zdiagnozowanego problemu można też określić:
· środki i procedury przydatne do realizacji zamierzeń,
· osoby i instytucje mogące wspomóc klasę,
· zakres potrzebnej pomocy dla nauczycieli ( np. szkolenie).
Diagnozowanie stanu wychowania w szkole przeprowadza się na podstawie analizy ankiet przeprowadzanych wśród nauczycieli, rodziców i uczniów a zagadnienia dotyczące szkoły opracowuje się na wartości pozytywne i obszary niedostatku.
Przykładowe wartości pozytywne:
1. budowanie pozytywnego obrazu szkoły poprzez kultywowanie i tworzenie jej tradycji - Święto Patrona
2. akceptacja działań szkoły w środowisku lokalnym,
3. zauważanie przez wychowawców potrzeb uczniów, rozwiązywanie ich problemów, prawidłowa reakcja na patologiczne zachowania, zindywidualizowane podejście do uczniów, integrowanie klas poprzez różnego typu wyjścia, wycieczki, wyjazdy, imprezy środowiskowe,
4. wysoki poziom kultury bycia i pracy,
5. nowoczesne metody pracy nauczycieli,
6. wysoki poziom ambicji uczniów,
7. empatia – wrażliwość na potrzeby innych, zwłaszcza dzieci niepełnosprawnych
8. objęcie opieką dzieci z rodzin patologicznych,
9. opieka pedagogiczna.
Obszary niedostatku:
1. brak konsekwencji w działaniach wychowawczych,
2. niejednolity front wychowawczy,
3. agresja i przemoc,
4. wulgarność i przemoc uczniów wobec pracowników szkoły i samych siebie,
5. rozluźnienie w dyscyplinie – brak rekcji na drobne wykroczenia uczniów, bierność nauczycieli podczas dyżurów, brak wyraźnej gradacji kar i nagród współmiernych i adekwatnych do przewinień
6. patologie – wymuszanie pieniędzy, bójki na tle barw klubowych, kradzieże, demoralizacja młodszych przez starszych, działanie grup negatywnego oddziaływania,
7. brak twórczej komunikacji na linii: nauczyciel – uczeń – rodzice,
8. nieumiejętne rozwiązywanie konfliktów,
9. palenie papierosów przez uczniów,
10. dewastacja i zniszczenia,
11. uczniowie nie umieją znosić porażek i radzić sobie ze stresem,
12. niektórzy nauczyciele kładą zbyt mały nacisk na kulturę bycia uczniów.
6. Diagnoza potrzeb i problemów klasy.
Po to, by opracować projekt pracy z klasą konieczne jest również opracowanie diagnozy potrzeb, problemów i funkcjonowania (klasy) grupy. Diagnoza jest dobrą podstawa do planowania trafnych projektów pracy wychowawczej. Pozwala ona przewidzieć trudności, jakie mogą pojawić się w kontrakcie z uczniami i podjąć współpracę. Forma zebrania danych o klasie ma charakter roboczy. Jej zadaniem jest ułatwienie wychowawcy opisu kondycji klasy jako grupy i nazwanie dominujących problemów. Przeprowadzenie takiej diagnozy jest możliwe, gdy nauczyciel zna klasę. Gdy zaczyna dopiero współpracę, może posłużyć się opisanymi kategoriami w celu gromadzenia informacji o klasie. Ogromnym zasobem informacji o klasie nauczyciel-wychowawca zdobywa w czasie lekcji wychowawczych. W trakcie lekcji wychowawczych bywają omawiane i kształtowane nie tylko plany dalszych działań wychowawczych i różne formy ich realizacji, ale również problemy związane z samokształceniem i doskonaleniem własnej osobowości. Planowanie imprez klasowych i ogólnoszkolnych, współzawodnictwo w ich przygotowaniu i realizowaniu może być działaniem samokształceniowym rozwijającym uznanie dla wartości społecznych i tradycji szkolnej, przygotowującym do aktywnych działań na rzecz kształtowania rozwoju środowiska uczniowskiego w szkole . Taka postawa uczniów pozwala planować program nie tylko dla danej klasy, ale całościowo pozwala tworzyć optymalny program wychowawczy dla całej szkoły

7. Program wychowawczy szkoły, zadania i realizacja.
Konstruowany przez szkołę program wychowawczy musi spełniać określone warunki. Aby był skuteczny: powinien być spójny z programem nauczania; zbieżny w kształtowaniu odpowiednich postaw i umiejętności; budowany przez wszystkich nauczycieli; musi głęboko tkwić w tradycji szkoły i środowiska.
Zapis szkolnego programu wychowawczego może mieć formę rejestru, spisu, albo formę rozwiniętą. Zawarte w nim treści powinny dotyczyć wartości wychowawczych, zawierać program przeciwdziałania złu, zagrożeniom, patologii, zapis szkolnych uroczystości wynikających z tradycji szkoły, ofertę zajęć pozalekcyjnych, turystycznych, program pracy samorządu szkolnego oraz system działań motywacyjnych. Ten ostatni powinien zawierać kryteria ocen z zachowania, sposoby nagradzania, honorowania uczniów wyróżniających się w społeczności szkolnej oraz kar za zachowania przynoszące ujmę szkole .
Program wychowawczy szkoły jest to dokument, który wyznacza cele i określa sposoby ich osiągania. Innymi słowy program, mając na uwadze szeroki zakres planu i planowania jest to, ściśle uporządkowany, zoptymalizowany tok konkretnych czynności, zapewniających zrealizowanie przyjętych poszczególnych celów i zadań planu, z których wynika i jest im podporządkowany .

Ogólne cele programu wychowawczego:
1. Wspieranie indywidualnej drogi rozwojowej.
2. Kształtowanie pozytywnych postaw społecznych.
3. Kształtowanie więzi z krajem ojczystym oraz poszanowania dla dziedzictwa narodowego.
4. Rozwijanie poczucia jedności człowieka z otaczającym światem.
Można by stwierdzić, że celem programu wychowawczego szkoły jest rozwój osobowy młodego człowieka.
Program wychowawczy szkoły uchwala rada pedagogiczna po zasięgnięciu opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego i opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i w końcu realizowany jest przez wszystkich nauczycieli.
Program wychowawczy określa również możliwości współpracy ze środowiskiem, organizacjami pozarządowymi, samorządem gminnym lub powiatowym. Wyraźnie wskazywać powinien zasady współpracy z rodzicami i ich ewentualne powinności w zakresie współpracy. To samo dotyczy uczniów i samorządu uczniowskiego - wszak program wychowawczy to nie tylko to, co mają do zrobienia nauczyciele. Bez udziału wszystkich osób i środowiska zewnętrznego program wychowawczy będzie bardzo okrojony i z małymi szansami na powodzenie. Dlatego należy patrzeć nieco dalej, poza środowisko samej szkoły, a sam program musi być możliwy do zrealizowania.
Program wychowawczy szkoły zawiera jedynie ogólne zasady, jakimi się kierują nauczyciele, oraz wizerunek absolwenta szkoły – ideał, jaki chce się osiągnąć. Proces wychowawczy określają jeszcze inne dokumenty, jak: misja szkoły, szkolny system oceniania, a szczególnie jego część poświęcona ocenie zachowania, regulamin szkoły , określający m.in. zasady wzajemnego współżycia członków społeczności szkolnej. Ponadto program wychowawczy jest zawarty w ofercie zajęć dodatkowych adresowanej do uczniów, a przede wszystkim zawarty jest w nas samych ludziach, którzy się wychowania podejmują.
Decydującym aspektem pracy szkoły, mającym wpływ na osiągnięcia celów programu, jest tworzenie takiego klimatu, w którym będą się urzeczywistniać postawy wobec ucznia, ukierunkowane na samoakceptację, poczucie własnej wartości, przekazywanie odpowiedzialności za własny rozwój, w tym przede wszystkim szacunek dla osoby, jej odrębności, tolerancja dla odmienności, koncentracja na mocnych stronach. Ważne jest ukazywanie różnorodności dróg prowadzących do osiągnięcia celów życiowych, okazywanie zainteresowania uczniom, nagradzanie ich osiągnięć, powierzanie odpowiedzialnych zadań, stawianie realistycznych wymagań, zastępowanie rywalizacji współpracą, inspirowanie pracy zespołowej.
Znaczącą rolę w osiąganiu celów programu pełnią wszystkie te działania szkoły, których celem jest korygowanie dysfunkcji, wyrównywanie braków, w tym również deficytów materialnych rodziny, stymulowanie rozwoju, z jednej strony, z drugiej zaś, tworzenie warunków do wielostronnej aktywności uczniów, udziału w życiu szkoły, stworzenie oferty zajęć pozalekcyjnych, różnorodnych form spędzania wolnego czasu, organizację ruchu turystycznego.
Mając na uwadze wszystkie założenia programu należy w pracy wychowawczej szkoły postępować zgodnie z założeniami Delorsa , który określa cztery filary:
1. Uczyć się, aby wiedzieć kim jestem.
2. Uczyć się, aby siebie rozumieć.
3. Uczyć się, aby umieć o siebie dbać.
4. Uczyć się, aby być odpowiedzialnym za siebie.
Są to, jak uważam podstawowe zasady (kanony) całego systemu edukacji, wychowania i opieki.
Postawione przed uczniami cele wychowawcze szkoła stara się osiągnąć, dobierając właściwe zadania wychowawcze, które zależą od wielu czynników, m.in. od umiejętności wychowawczych nauczycieli, ich cech osobowościowych, zainteresowań, ilości czasu, które są w stanie poświęcić na przygotowanie zajęć. Przede wszystkim jednak zadania muszą odpowiadać wiekowi uczniów, czyli powinny być dopasowane do poziomu ich dojrzałości psychofizycznej.
Z celów programu wychowawczego szkoły wynikają zadania do realizacji:
I. zadania ogólnoszkolne:
1. integrować społeczność szkoły wokół jej celów,
2. stworzyć warunki bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego uczniów na terenie szkoły,
3. wykorzystać system oceniania jako środek osiągania celów wychowawczych, promować postęp w uczeniu się i zachowaniu, prezentować osiągnięcia uczniów, wzbogacać system nagradzania uczniów,
4. tworzyć atrakcyjną ofertę zajęć pozalekcyjnych, organizować imprezy szkolne: konkursy, przeglądy, debaty, dni sportu, dni przeciw przemocy itp.,
5. doskonalić system diagnozy, profilaktyki i terapii pedagogicznej i psychologicznej, rozwijać system pomocy materialnej dla uczniów,
6. wspierać samorządność uczniów,
7. tworzyć warunki do wykorzystania zdobytych kompetencji w praktycznych sytuacjach,
8. włączyć się do inicjatyw środowiska lokalnego.
II. zadania dla wychowawcy klasy:
1. kształcić nawyki przestrzegania zasad bezpieczeństwa oraz odpowiedniego zachowania się w rożnych sytuacjach,
2. diagnozować potrzeby zespołu i poszczególnych uczniów,
3. koordynować pracę wychowawczą w zespole klasowym,
4. integrować klasę,
5. wykorzystywać potencjał grupy do wspierania jej członków,
6. wdrażać do samooceny postępów w zachowaniu,
7. organizować czas wolny uczniów,
8. promować osiągnięcia uczniów klasy,
9. kierować uczniów na badania psychologiczne,
10. wnioskować o zorganizowanie pomocy,
11. przygotować uroczystości i spotkania z udziałem gości,
12. planować i prowadzić lekcje wychowawcze zgodnie z planem pracy oraz z zakładanymi celami,
13. zapoznawać z prawami i obowiązkami dziecka, ucznia, człowieka,
14. inspirować pracę zespołową w klasie, przydzielać zespołom zadania na rzecz klasy i szkoły,
15. współpracować rodzicami uczniów, specjalistami ze szkoły i spoza niej.
III. zadania dla nauczycieli zajęć edukacyjnych:
1. realizować treści programowe zgodne ze specyfiką zajęć, służące realizacji celów wychowawczych, dostarczać wiedzy, kształcić umiejętności i postawy,
2. współpracować z wychowawcą, realizować strategie wychowawcze klasy, respektować zasady, ustalenia,
3. przygotowywać uroczystości, zawody, konkursy związane z realizowanymi zagadnieniami,
4. współorganizować wyjścia do kina, teatru, na wystawę, organizować wycieczki dydaktyczne,
5. propagować osiągnięcia edukacyjne uczniów,
6. inspirować pracę zespołową w czasie lekcji, aktywizować uczniów w czasie lekcji,
7. wyzwalać aktywność pozalekcyjną uczniów,
8. stwarzać sytuacje umożliwiające samoocenę i ocenę grupy,
9. wnioskować o diagnozę psychologiczną, uwzględniać zalecenia specjalistów w pracy z uczniem,
10. formułować oczekiwania wobec uczniów, dotyczące ich osiągnięć edukacyjnych i zachowania.
IV. zadania dla specjalistów:
1. współpracować z wychowawcami, nauczycielami zajęć edukacyjnych oraz ośrodkami pomagającymi dziecku i rodzinie,
2. dostarczać wiedzy, kształcić umiejętności i postawy uczniów, nauczycieli, rodziców,
3. diagnozować przyczyny trudności w nauce, zachowaniu, rozpoznawać potrzeby i oczekiwania uczniów,
4. wspomagać wychowawców w diagnozie, planowaniu i realizacji programu wychowawczego,
5. prowadzić zajęcia profilaktyczne, wychowawcze i terapeutyczne,
6. współpracować z rodzicami uczniów oraz z przedstawicielami środowiska lokalnego,
7. wypracować strategię działań w przypadku pojawienia się problemu.
W wyniku realizacji programu wychowawczego szkoły uczeń poznaje siebie, swoje potrzeby, emocje, aspiracje i możliwości, zapoznaje się z cechami rozwoju fizycznego, uczy się dbać o własne bezpieczeństwo i zdrowie, oceniać osiągnięcia, planować doskonalenie oraz brać odpowiedzialność za własny rozwój.
Realizacja programu wychowawczego szkoły odbywa się w ramach:
· zajęć prowadzonych przez nauczycieli-wychowawców,
· zajęć prowadzonych przez nauczycieli zajęć edukacyjnych oraz wychowawców,
· godzin do dyspozycji wychowawcy,
· zajęć pozalekcyjnych prowadzonych przez szkołę,
· zajęć warsztatowych i ćwiczeń grupowych prowadzonych przez pedagoga i psychologa.
Ogólne uwagi dotyczące realizacji programu wychowawczego szkoły.
1. Treści programu wychowawczego są realizowane przez wszystkich nauczycieli – wychowawców, nauczycieli zajęć edukacyjnych i specjalistów szkoły.
2. W zależności od wyników diagnozy sytuacji wychowawczej w szkole rada pedagogiczna z udziałem uczniów i rodziców ustala priorytety w pracy wychowawczej na okres 2-3 lat.
3. Na podstawie programu wychowawczego szkoły wychowawca z udziałem uczniów planuje zadania wychowawcze dla klasy na dany rok szkolny. Podstawą do planowania działań wychowawczych są przede wszystkim potrzeby wychowanków oraz diagnoza sytuacji wychowawczej klasy. Plan wychowawczy klasy jest przedstawiany rodzicom do zaopiniowania wraz z zaproszeniem do włączenia się w realizację zadań.
4. Wychowawca klasy może zwrócić się o pomoc w diagnozie, planowaniu pracy oraz realizacji zadań wychowawczych do specjalistów szkoły lub z poza niej.
5. Zadania wychowawcze w klasie realizują wszyscy nauczyciele uczący w danej klasie, uwzględniając specyfikę swoich zajęć edukacyjnych, różnorodność form aktywności uczniów, ich potrzeby i oczekiwania.
Mając na uwadze wszystkie założenia wychowawcze przedstawione powyżej prezentuję przykładową konstrukcję programu wychowawczego szkoły.

Przykładowy program wychowawczy szkoły .
Podstawą prawną niniejszego programu wychowawczego są rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 1999 roku (poz. 128,129,130 Dz. U. Nr 14 z dn. 23 lutego 1999r) i z dn. 19 kwietnia 1999 roku (poz. 413, 414 Dz. U. Nr 41 z dn. 10 maja 1999r). Treści programu są zgodne ze statutem i regulaminem szkoły.

1. Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować podstawowe funkcje szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, dążyć do pełni rozwoju osobowości ucznia i własnej. Nauczyciel obowiązany jest kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w duchu humanizmu, tolerancji, wolności sumienia, sprawiedliwości społecznej i szacunku do pracy, dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.
2. Pierwotne i największe prawa wychowawcze posiadają rodzice. Nauczyciele wspierają rodziców w dziedzinie wychowania, a zatem nie ponoszą wyłącznej i całkowitej odpowiedzialności za wszystkie możliwe zadania wychowawcze. Celem ogólnym wychowania jest wszechstronny rozwój osobowy ucznia. Oznacza to , że nauczyciele będą rozwijali osobowość ucznia, wykorzystując przede wszystkim zajęcia edukacyjne.
3. Nauczyciele dążyć będą do tego, aby uczniowie:
a) rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna,
b) mieli świadomość życiowej użyteczności zarówno przedmiotów szkolnych jak i całej edukacji na danym etapie oraz spójności wszystkich dziedzin wiedzy,
c) stawali się coraz bardziej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym godząc umiejętnie dążenie do dobra własnego z dobrem innych, wolność własną z wolnością innych i z odpowiedzialnością za siebie i innych,
d) poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla osiągnięcia wielkich celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w świecie,
e) uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego oraz przygotowywali się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w państwie w duchu patriotyzmu, wzbogacając swe doświadczenia o poznanie własnego dziedzictwa kulturowego,
f) kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętność słuchania innych i rozumienia ich poglądów, umieli współdziałać i współtworzyć w szkole wspólnotę,
g) przestrzegali norm kultury osobistej, w tym tych, które są ściśle określone postanowieniami Rady Pedagogicznej, tzn.
- nie farbowali włosów,
- nie nosili kolczyków (dotyczy chłopców)
- nie palili papierosów,
- korzystali z szatni,
- nosili miękkie obuwie na terenie szkoły,
- nie malowały paznokci i nie stosowały makijażu (dotyczy dziewcząt)
- nie nosili wyzywających ubiorów, zwłaszcza dziewczęta - głębokich dekoltów, obcisłych bluzek itp.
4. Nauczyciele dostosowują przekazywanie odpowiedniej wiedzy, kształtowanie odpowiednich umiejętności i postaw uczniów do naturalnej w tym wieku aktywności młodzieży. Umożliwiają im poznawanie świata w jego jedności i złożoność. Wspomagają ich samodzielność uczenia się i inspirują ich do wyrażania własnych myśli i przeżyć. Rozbudzają ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej edukacji. Jednym z ważniejszych zadań wychowawczych wspólnych dla wszystkich zajęć edukacyjnych jest to, aby nauczyciele wspomagali wzrastanie młodzieży w klimacie miłości do rodziny, małej i wielkiej ojczyzny, aby we wspólnotach naturalnych uczyli się otwarcia i odpowiedzialności w coraz szerszych społecznościach ludzkich.
5. Podstawą pracy wychowawcy są klasowe programy wychowawcze realizowane według określonego scenariusza, harmonogramu i rozpisanego na role. W konstruowaniu programów wychowawczych pomaga pedagog szkolny. Wychowawca w szczególności:
wnikliwie rozpoznaje środowisko rodzinne uczniów,
a) poznaje predyspozycje, zainteresowania, zdolności i potrzeby uczniów oraz dba o ich rozwój na terenie szkoły, współpracując z innymi nauczycielami i pedagogiem.
b) współdziała z rodzicami i pielęgniarką szkolną w celu rozpoznania stanu zdrowotnego uczniów i uwzględnia możliwości psychoruchowych,
c) organizuje spotkania z rodzicami zespołowe i indywidualne w miarę potrzeb dbając o dokumentacje tych spotkań,
d) integruje rodziców i angażuje i angażuje ich do pracy na rzecz klasy i szkoły,
e) organizuje imprezy klasowe: wycieczki, spotkania okolicznościowe, wyjazdy do instytucji kulturalnych, zakładów pracy,
f) dba o rozwój życia klasowego, tworząc serdeczną atmosferę wśród uczniów sprzyjającą koleżeństwu i przyjaźniom,
g) reaguje i przeciwdziała wszelkim formom agresji i wandalizmu,
h) krytycznie obserwuje uczestniczenie uczniów w działalności różnych subkultur młodzieżowych,
i) wyjaśnia i kształtuje normy współżycia koleżeńskiego.
6. Praca wychowawcza w szkole obejmuje równie ż udział uczniów w obchodach rocznic wydarzeń historycznych, świąt państwowych i uroczystościach szkolnych.
a) Harmonogram uroczystości w czasie roku szkolnego:
- uroczyste rozpoczęcie roku szkolnego,
- rocznica wybuchu drugiej wojny światowej,
- Dzień Edukacji Narodowej,
- święto patrona szkoły,
- Rocznica Odzyskania Niepodległości,
- Święto 3 Maja,
- Dzień Dziecka,
- Dzień sportu,
- uroczyste zakończenie roku szkolnego,
b) Ceremoniał szkolny, indywidualne zwyczaje i obyczaje szkolne:
- pasowanie uczniów klas pierwszych,
- zabawy andrzejkowe,
- mikołajki,
- wigilia,
- bal karnawałowy dla młodzieży wieczór walentynkowy,
- święto wiosny,
- obrzędy wielkanocne,
- wycieczki klasowe,
- uroczyste pożegnanie absolwentów,
- apele szkolne organizowane doraźnie w miarę potrzeb,
- organizowanie konkursów (technicznych, wiedzy o świecie współczesnym), występów artystycznych, wystaw uczniów szczególnie uzdolnionych
- quizy, konkursy czytelnicze i tematyczne.
Klasowe programy wychowawcze zawierają terminy powyższych imprez i uroczystości oraz sposób ich realizacji.
7. Spośród zasad współpracy z rodzicami istotną rolę odgrywa właściwy obieg informacji, od którego zależy interwencja odpowiedniego organu szkoły w złożonych problemach uczniów.
Problemy wychowawcze mogą być zgłaszane:
a) na zebraniach klasowych przewodniczącemu trójki klasowej i dalej na forum rady rodziców,
b) rodzicom i nauczycielom poprzez radę rodziców na zebraniach trójek klasowych,
c) w doraźnych sprawach w pierwszej kolejności wychowawcom, w pilnych sprawach – pedagogowi,
d) przez pedagoga rodzicom (rozmowy indywidualne w szkole i rozmowy w domu).
W wyjątkowych wypadkach ignorowania przez rodziców obowiązków opiekuńczych wobec swoich dzieci albo nie reagowania na ich naganne zachowania szkoła kieruje wniosek do Sądu Rodzinnego i Nieletnich.
8. Współpraca z władzami lokalnymi i samorządem osiedlowym obejmuje w szczególności:
a) organizowanie Dnia Dziecka wspólnie z samorządem osiedlowym,
b) udział w organizowanych przez radę miejską obchodach rocznic świąt państwowych,
c) wspólna organizacja akcji ekologicznej „Sprzątanie Świata”,
d) uczestniczenie w corocznym przeglądzie artystycznym szkół średnich,
e) współpraca z władzami miasta dotycząca przestrzegania zakazu sprzedaży alkoholu i wyrobów tytoniowych młodzieży.
9. Na terenie szkoły w ramach pracy wychowawczej mogą zostać wprowadzone w zależności od aktualnych potrzeb tematyczne lub okresowe programy wychowawcze.

8. Monitoring programu wychowawczego szkoły.
Monitoring oznacza nic innego, jak stałe przyglądanie się rezultatom realizowanych zadań. Nie jest on równoznaczny z kontrolą, czy oceną.
Mając na uwadze fakt, że realizując plan, choćby najwspanialszy i najbardziej ambitny, może napotkać po drodze jakieś nieprzewidziane przeszkody. Nie wszystko da się po prostu przewidzieć. Dlatego też ważne jest, by wykorzystać pewną elastyczność.
Chodzi zatem głównie o rzeczową informację na temat realizacji określonego zadania. Dobrze jest wtedy poprosić o opinię osobę nie zaangażowaną w to zadanie, stojącą z boku, przez to bardziej obiektywną. Monitorowanie to także dyskusja z odbiorcami naszych działań – jak je widzą, co chcieliby zmienić i dlaczego.
To są również badania wyników naszych przedsięwzięć – czy np. zaplanowany przez nas program udzielania pomocy koleżeńskiej zaowocował lepszymi wynikami w nauce tych, którzy tym programem zostali objęci. Im u większej ilości osób zasięgamy opinii, tym bardziej prawdziwy obraz możemy otrzymać.
Jeżeli to jest konieczne, należy wprowadzać poprawki, dokonywać zmian, przystosowywać go do stale zmieniających się potrzeb naszego środowiska. Program powinien być dla naszych uczniów i ich rodziców ofertą na tyle atrakcyjną, by chcieli z niej skorzystać z zaangażowaniem.
Przykładowe pomysły na szkolny monitoring:
· duży arkusz papieru wiszący w pokoju wiszący w pokoju nauczycielskim (zmieniany co tydzień), na którym każdy nauczyciel zapisuje swoje spostrzeżenia,
· po każdej szkolnej „imprezie” – podsumowanie, wymiana uwag, pomysłów, wniosków,
· kronika klasy lub pamiętnik klasowy kolejno pisany przez wszystkich uczniów,
· portolio wychowawcy (teczka, w której gromadzi on wszystkie dokumenty dokumentujące to, co się dzieje w klasie),
· krótkie ankiety przeprowadzane wśród uczniów, rodziców i nauczycieli badające ich opinię w ważnych sprawach,
· wydawane regularnie szkolne i klasowe gazetki,
· karty samooceny wypełniane przez uczniów,
· rozmowy z uczniami przeprowadzane podczas godzin do dyspozycji wychowawcy,
· dyskusje na tematy wychowawcze podczas posiedzeń rady pedagogicznej i wnioski zapisywane w protokołach.
Szkolny program wychowawczy nie jest nigdy raz na zawsze ustalonym, niezmiennym porządkiem działań. Musi być poddawany ciągłej ewaluacji w ramach mierzenia jakości pracy szkoły.

9. Ewaluacja programu wychowawczego szkoły.
Ewaluacja jest pojęciem szerszym niż monitoring: nie tylko systematycznie zbiera dane, ale i interpretuje je, nadaje im znaczenie. Bywa definiowana jako systematyczne badanie wartości. Dane uzyskane w toku ewaluacji służą do podejmowania decyzji, niosących zmiany jakościowe w działaniu .
Ewaluacja jest to proces diagnostyczno-oceniający zawierający elementy pomiaru, osądu i decyzji. Proces ten stanowi podstawę do orzekania o wartości, co ma umożliwić doskonalenie procesów decyzyjnych w zakresie kształcenia. Inaczej mówiąc, ewaluacja to proces zbierania danych i interpretacja ich, co umożliwia podejmowanie decyzji.
Celem ewaluacji jest określenie, czy program realizuje postawione mu zadania.
Sposoby i środki ewaluacji:
· obserwacja zachowania uczniów, stopnia rozumienia i zinternalizowania norm,
· obserwacja postępu w zachowaniu i nauce,
· ocena ilości i jakości wytworów prac uczniowskich,
· ocena poziomu wiadomości i umiejętności uczniów biorących udział w konkursach,
· frekwencja na zajęciach organizowanych przez szkołę (analiza dokumentów),
· wyniki ewaluacji programu przeprowadzanej wśród uczniów i ich rodziców (ankieta, wywiad, rozmowa),ocena samopoczucia uczniów w szkole (ankieta, obserwacja, wywiad),
· ocena stopnia zintegrowania klas (test socjometryczny).
Przykładowe wskaźniki ewaluacji programu wychowawczego:
B. Wskaźniki ilościowe
· Frekwencja uczniów na zajęciach lekcyjnych.
· Liczba uczestników zajęć pozalekcyjnych, wychowawczych, edukacyjnych, terapeutycznych; procent ogółu uczniów.
· Ilość prac wykonanych przez uczniów.
· Liczba uczniów z problemami wychowawczymi.
· Liczba uczniów przystępujących do konkursów, liczba laureatów.
· Ilość wycieczek organizowanych przez szkołę.
· Liczba rodziców zaangażowanych w pracę szkoły.
B. Wskaźniki jakościowe
· Aktywność uczniów na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych.
· Umiejętności, wiadomości, postawy uczniów.
· Samopoczucie uczniów w klasie i szkole.
· Przyczyny nieobecności uczniów na zajęciach.
· Przestrzeganie zasad sformułowanych w programie.
· Postęp w zachowaniu i uczeniu się.
· Współpraca z rodzicami uczniów.
· Współpraca ze środowiskiem lokalnym.
Tworzenie programu wychowawczego szkoły jest procesem żmudnym, w toku którego pojawia się wiele wątpliwości. Nagrodą jednak może być satysfakcja, jaką można mieć z poczucia, że każdy z uczniów, nauczycieli i rodziców jest członkiem społeczności biorącym na siebie odpowiedzialność za jakość pracy szkoły.





























BIBLIOGRAFIA

1. Baczyńska M., Program wychowawczy szkoły, „Edukacja i dialog” 2000 nr 5.
2. Dąbrowski Z., Kulpiński F., Pedagogika opiekuńcza, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2000.
3. Pomykało W.: Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997.
4. MEN o programie wychowawczym szkoły, Biblioteczka reformy nr 37, Warszawa 2001.
5. Pomianowska M.: Poradnik wychowawcy, Wydawnictwo RAABE, Warszawa 2000.
6. Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 1999.
7. Rybińska J., Hall K..: Klocek nr 2: Jak sobie radzić z wychowaniem, Szkolna koncepcja edukacyjna. Klocki autonomiczne, Gdańska Fundacja Oświatowa.
8. Rozporządzenie MEN z 15 lutego 1999r (Dziennik Urzędowy Nr 14 z dn. 23 lutego 1999, poz. 129, z późn. zm.).
9. Sillamy N., Słownik psychologii, Katowice 1995.
10. Ustawa z 7 września 1991 r o systemie oświaty – tekst jednolity: Dziennik Urzędowy Nr19 z 2000 r poz. 239.
11. Rozporządzenie MEN z dn. 19 kwietnia 1999 r (Dziennik Urzędowy nr 41 z dn. 10 maja1999, poz. 114 i 413).
12. Misiorna J., O konstruowaniu programu wychowawczego, „Problemy opiekuńczo wychowawcze” 2000 nr 2.
13. Koszewska K, Tołwińska-Królikowska E., Szkolny program wychowawczy, „Problemy opiekuńczo wychowawcze” 2000 nr 8.
14. Chałas K., Program wychowawczy szkoły, „Dyrektor Szkoły” 2000 nr 4.
15. Lupa M., Program wychowawczy Zespołu Szkól nr 1 w Męcinie, „Dyrektor szkoły” 2000 nr 10.
16. Diaczuk J., Ewaluacja dydaktyczna w szkole zawodowej, „Nowe w szkole” 2000-2001 nr 6 (36).
17. Stryczniewicz B., Spotkania klasowe planuję z uczniami, „Nowe w szkole”, 2000-2001nr 6 (36).
18. Denek K., Metodologiczne aspekty diagnozy i ewaluacji edukacyjnej, „Nowe w szkole” 2000-2001 nr 5 (35).


Tadeusz Różański Sierpc

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 23:05:51
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 23:05:51) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie