Współcześnie do najbardziej wyspecjalizowanych form uczestnictwa w kulturze fizycznej należą: rekreacja fizyczna, sport, rehabilitacja ruchowa i wychowanie fizyczne. Udział w poszczególnych formach uczestnictwa dominuje kompleks uwarunkowań, wśród których do najistotniejszych należą: wiek, dyspozycje somatyczno-motoryczne oraz stan zdrowia.
Najbardziej masową formą uczestnictwa powinna być rekreacja fizyczna, w której aktywność ruchowa jest podstawowym środkiem odnowy i samodoskonalenia. Ta forma uczestnictwa w kulturze fizycznej coraz częściej staje się powinnością współczesnego człowieka zarówno względem siebie jak i społeczeństwa. Efektem postępu cywilizacyjnego jest redukcja obciążenia roboczego, wzrost czasu wolnego, a jednocześnie ilość chorób cywilizacyjnych, które są pośrednio lub bezpośrednio związane z niedostatkiem ruchu. Ograniczenie aktywności ruchowej może prowadzić do zmian strukturalnych i funkcjonalnych w ustroju, a także do patologii społecznej. Pasywny tryb życia prowadzi do pojawienia się znamion starzenia motorycznego już u progu dojrzałości, zaś aktywność fizyczna pozwala zachować sprawność i wydolność do późnej starości.
Drugą formą uczestnictwa jaką chcę omówić jest sport. Samo słowo sport jest tak wieloznaczne, że wymazane z kontekstu budzi różne skojarzenia. W codziennym życiu ocieramy się o wiele definicji tego zjawiska. Podejmowane są próby uściślenia tego pojęcia przez dodawanie odpowiednich przymiotników jak np.: sport amatorski, zawodowy, wyczynowy, masowy, kwalifikowany, niekwalifikowany itd. Dodawanie takich określeń jest złudne, bo jak np. można rozgraniczyć, gdzie kończy się sport kwalifikowany, a zaczyna niekwalifikowany w rzucie oszczepem. Podobnie błędny jest podział na sport amatorski i zawodowy, prawdopodobnie dlatego, że określenie sport amatorski, w najbliższej przyszłości nie będzie miało prawa istnienia. Podziału sportu możemy jednak dokonać ze względu na rolę jaką spełnia w życiu jednostki. Według tego kryterium sport może występować w trojakiej roli: jako widowisko( sport pasywny), jako środek realizacji celów poza sportowych np. wychowawczych, zdrowotnych, obronnych (sport instrumentalny), oraz jako wartość sama w sobie (sport autoteliczny). Sam udział w widowisku sportowym nie jest jak wiadomo, warunkiem koniecznym, ani wystarczającym do uczestnictwa w kulturze fizycznej. Sport w sensie instrumentalnym jest rozumiany na równi z takimi formami aktywności ruchowej jak: turystyka, zabawa, taniec. Cechą charakterystyczną tak pojmowanego sportu, a ściślej jego zastosowań jest dobór dyscyplin i konkurencji sportowych pod kątem potrzeb. Sport w sensie autotelicznym jest krańcowo różny. Tutaj ludzie dobierają się do poszczególnych dyscyplin i konkurencji pod kątem dyspozycji somatyczno motorycznych w celu osiągnięcia maksymalnych rezultatów.
Biegun przeciwległy do sportu to rehabilitacja ruchowa. Termin rehabilitacja wywodzi się od łacińskiego słowa rehabilitare- przywracać do stanu właściwego i może odnosić się do różnych aspektów życia. Najczęściej pod pojęciem rehabilitacji rozumie się kompleksowa działanie państwa i społeczeństwa , zmierzające do zachowania lub przywrócenia normalnych ról społecznych osobom okresowo lub stale niepełnosprawnym psychofizycznie. Celem rehabilitacji ruchowej jest przywrócenie lub kompensacja utraconych w wyniku choroby lub kalectwa funkcji psychomotorycznych i ubytków somatycznych za pomocą fizycznych środków, a zwłaszcza ruchu.
Ostatnią formą uczestnictwa w kulturze fizycznej stanowiącą jej podstawę jest wychowanie fizyczne. Ta uprzywilejowana pozycja wychowania fizycznego na tle innych form wynika z następujących powodów: jako element programu powszechnej edukacji dotyczy wszystkich, jako proces wychowania do kultury fizycznej przygotowuje do uczestnictwa we wszystkich jej formach. Wychowanie fizyczne w szkole stanowi zorganizowany oraz odpowiednio ukierunkowany proces, zmierzający do osiągnięcia określonych celów. Wychowanie fizyczne sprzyja wykorzystaniu całego potencjału uczniów w celu zapewnienia wszechstronnego rozwoju zdolności ruchowych i osobowościowych. Wielka jest rola wychowania fizycznego jako czynnika ogólno wychowawczego. W oddziaływaniu wychowawczym powinno się kłaść nacisk na kształtowanie pozytywnego stosunku uczniów do aktywności ruchowej, własnej kondycji i kultury fizycznej. Wychowanie fizyczne wykształca właściwy stosunek do hartowania, przyzwyczajeń ruchowych, a także w większym stopniu uczestniczy zapewnieniu ogólnego wykształcenia i poziomu kultury uczniów. Daje podstawowe informacje na temat zdrowotnych i higienicznych aspektów aktywności ruchowej, czynnym wypoczynku, o fizycznym obciążeniu organizmu.
Korzystając z różnych form uczestnictwa w kulturze fizycznej, powinno się zakładać, że jest to wychowanie do cało życiowej dbałości o swoje ciało.
Opracował: Stanisław Sotowicz
|
