Beata Ołtarzewska
nauczyciel historii
w Szkole Podstawowej w Surażu
Ziemia Suraska – moją małą Ojczyzną.
Realizacja programu edukacji regionalnej w Szkole Podstawowej w Surażu.
Dziecko od najwcześniejszych lat życia poznaje swoje środowisko. Początkowo jest to dom rodzinny i jego otoczenie, lecz w miarę dorastania rośnie ciekawość dziecka, a wraz nią otaczające je środowisko. Młody człowiek, w miarę nabywania wiedzy i doświadczenia, uświadamia sobie jego bliski związek ze swoim osiedlem, wsią, miastem, województwem i krajem. Dlatego też należy tę więź wzmacniać i rozwijać jego zainteresowania poprzez stosowanie ciekawych form edukacji regionalnej.
Suraż, malowniczo położony nad Narwią, liczy niespełna tysiąc mieszkańców i jest jednym z najstarszych, a zarazem najmniejszych miast w Polsce. Jego wartość historyczna jest często niedoceniana przez samych mieszkańców Suraża, a przede wszystkim ludność okolicznych wsi i miast.
Gród Suraż datowany jest przez archeologów na XI wiek, chociaż ślady osadnictwa w tym miejscu świadczą o jego jeszcze wcześniejszym pochodzeniu. Wyrazem tego są prowadzone na terenie miasta wykopaliska archeologiczne. Ciekawą, a bodajże najbardziej ekscytującą formą lekcji najdawniejszej historii regionalnej, są piesze wycieczki uczniów naszej szkoły na teren wykopalisk w celu bliższego przyjrzenia się pracy archeologa i poznania jej efektów. W 2002 roku badania nad dawnym osadnictwem na tym terenie, prowadzone przez archeologa z Warszawy pana Dariusza Krasnodębskiego, w pobliżu Kościoła p.w. Bożego Ciała (w najstarszej części miasta), doprowadziły do odkrycia pradawnych miejsc pochówku pod kilkumetrową warstwą ziemi. Uczniowie, oprócz obejrzenia tego znaleziska, mieli okazję spotkać się z panem archeologiem na terenie szkoły i na podstawie przyniesionych przez niego eksponatów i zdjęć poznać historię nie tylko Suraża, ale i jego okolic.
Stałym źródłem informacji na temat historii miasta jest unikatowe Muzeum Archeologiczno-Etnograficzne w Surażu założone przez miłośnika i znawcę ziemi suraskiej – Władysława Litwińczuka, a prowadzone obecnie przez jego syna Wiktora. Jedną z form realizacji programu edukacji regionalnej w naszej szkole są prowadzone przeze mnie lekcje muzealne, podczas których uczniowie maja okazję przyjrzeć się eksponatom, poznać ich wiek i dawne przeznaczenie. Celem lekcji może być zapoznanie się z danym okresem w dziejach Suraża (np. eksponatami pochodzącymi z czasów II wojny światowej), poznanie działalności i zadań muzeum oraz pracy kustosza, opis grup zbiorów czy konkretnego eksponatu. Lekcje takie prowadzę już od kilku lat, a o ich atrakcyjności i efektach świadczą gazetki szkolne, albumy, sprawozdania, karty pracy czy wypowiedzi samych uczniów. Dzieci żywo interesują się historią własnego regionu i często po odbytych zajęciach sami chętnie odwiedzają muzeum i uzupełniają jego zbiory eksponatami czy zdjęciami znalezionymi gdzieś na strychach własnych domów. Uczestnictwo w lekcjach muzealnych zaowocowało udziałem w ogólnopolskim konkursie plastycznym pt. „Moja przygoda w muzeum” oraz międzynarodowym konkursie fotograficznym pt. „ Muzealne spotkania z fotografią”, co pozwoli szerszej publiczności pokazać cząstkę naszej historii regionalnej.
Kolejna ciekawą formą edukacji regionalnej są wycieczki po bliższej i dalszej okolicy. Ze względu na to, że Suraż od stuleci znajdował się na styku różnych kultur, na jego terenie są ich pozostałości – cmentarze: katolicki, prawosławny i żydowski kirkut. Tradycją jest odwiedzanie tych cmentarzy i porządkowanie ich otoczenia oraz najbardziej zaniedbanych i zapomnianych grobów, przez co uczniowie uczą się szacunku dla innych kultur i religii.
Żeby uatrakcyjnić zajęcia często łączymy różne formy ich realizacji. W maju bieżącego roku zorganizowaliśmy wycieczkę pod hasłem „Szlakiem miejsc pamięci” poprzedzoną spotkaniem z ciekawymi ludźmi. Panowie Zdzisław Byculewicz i Wiktor Litwińczuk, którzy jako dzieci byli świadkami wydarzeń czasów II wojny światowej, w formie opowiadania i pogadanki przybliżyli uczniom atmosferę tego okresu. Po spotkaniu, wszyscy uczniowie wraz z wychowawcami, odwiedzili krzyż znajdujący się w lesie za Surażem (w tzw. Turcu lub Uroczysku Kąty), który upamiętnia czasy okupacji hitlerowskiej na tym terenie. Uczniowie z zaciekawieniem obejrzeli pozostałości po okopach, w których ukrywała się ludność Suraża, Łap i Uhowa przed bombardowaniami przez niemieckie samoloty. Na zakończenie pod krzyżem zostały złożone kwiaty.
Aby lepiej poznać historię regionu, w maju 2002 roku w Domu Kultury w Surażu, wraz z uczniami klas starszych odwiedziłam wystawę fotografii Władysława Piotrowskiego zorganizowaną przez pana Mariana Olechnowicza, posiadacza znacznej części kolekcji negatywów i zdjęć wykonanych przez łapskiego fotografa. Uczniowie mieli okazję zapoznać się z dawna techniką wykonywania zdjęć (na szklanych negatywach) oraz poznać historię Łap, Suraża i okolic utrwaloną na starych fotografiach. Efektem tego będzie zorganizowanie w naszej szkole wystawy zdjęć pt. „Z babcinego albumu”. Pomysł zorganizowania wystawy spotkał się z dużym zainteresowaniem nie tylko ze strony uczniów, ale i najstarszych mieszkańców Suraża i okolic, którzy chętnie udostępnią swoje zdjęcia z dawnych czasów.
Form realizacji programu edukacji regionalnej w Szkole Podstawowej w Surażu jest tak wiele, że nie sposób przytoczyć ich wszystkich. Między innymi, aby poznać tradycje i obrzędy z naszego regionu, organizujemy wystawy rękodzieła ludowego połączone z pokazem i własnoręcznym wykonaniem np. stroików bożonarodzeniowych, palm wielkanocnych czy wyplataniem koszy z wikliny. Żeby zapoznać się z pracą młynarza i dawna techniką produkcji mąki, corocznie organizuję wycieczki do XIX-wiecznego młyna państwa Rutkowskich. Poza tym na lekcjach historii, języka polskiego czy godzinie wychowawczej uczniowie poznają legendy związane z miejscowością i regionem, prezentują pamiątki rodzinne i opowiadają o tradycjach kultywowanych w ich rodzinach. Ponadto dzieci wraz z rodzicami uczestniczą w dorocznym festynie ludowym „Grodzisku”, podczas którego odbywają się pokazy walk rycerskich oraz liczne konkursy wiedzy o regionie.
Wszystkie te formy działalności mają na celu poznanie własnego regionu, pogłębianie więzi ze swoim środowiskiem, kształtowanie tożsamości regionalnej w kontekście wartości narodowych, a także rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot regionalnych, religijnych, etnicznych i narodowych. Należy pamiętać, że aby odnaleźć swoje miejsce w jednoczącej się Europie, musimy najpierw dobrze poznać historię, tradycje i kulturę swojego regionu. Wbrew powiedzeniu: „Cudze chwalicie, swego nie znacie”, zacznijmy więc poznawanie Europy od najbliższego nam środowiska.
|
