Na początku lat osiemdziesiątych po raz pierwszy opisano przypadki zachorowań na AIDS wśród amerykańskich homoseksualistów. Początkowo niezwykłe objawy choroby polegające na uszkodzeniu układu odpornościowego obserwowano niemal wyłącznie wśród mężczyzn o tej orientacji seksualnej, nawet zespół objawów określano GRID (od Gay Related Immune Deficiency). Wkrótce stało się jednak jasne, że czynnik wywołujący tę chorobę może dotknąć każdego z nas. W prasie, telewizji pojawiało się wtedy wiele informacji o znanych wówczas przyczynach, skutkach i możliwości (a raczej jej braku ) leczenia tej choroby. Wszystkich ogarniał lęk i obawa przed groźnym wirusem i epidemią szybko rozprzestrzeniającej się choroby nazwanej wtedy dżumą XX wieku. Wydawało się, że ludzie będą ostrożniejsi i bardziej rozważni w swoich poczynaniach, jednak tak się nie stało. Szacuje się, że na świecie żyje od 34 do 46 milionów nosicieli HIV, a każdego dnia przybywa ich 16000 .
W Polsce liczba potwierdzonych zakażeń wirusem HIV wynosi około 8500 osób, ale można przyjąć, że może ich być nawet od 15 do 22 tysięcy. Połowa nowo zarażonych to 15 –24-latkowie i dlatego konieczne jest podejmowanie szeroko rozumianej akcji informacyjnej i profilaktycznej wobec całego społeczeństwa, a szczególnie młodzieży.
Temat ludzkiej płciowości, seksu jest podejmowany w polskich szkołach bardzo niechętnie i ostrożnie. Postrzegany on jest z jednej strony jako polityczny, a z drugiej jest naprawdę niewielu nauczycieli, którzy są rzetelnie przygotowani do prowadzenia z młodzieżą zajęć dotyczących tej sfery życia. Również w większości polskich rodzin jest to temat tabu, umiejętnie omijany.
Prowadzone są co prawda akcje, np. z okazji światowego dnia AIDS, czy konkursy wiedzy o tej chorobie ( np. pod patronatem SANEPID-u), ale biorą w nich udział zazwyczaj uczniowie szczególnie aktywni, zainteresowani, a czasami po prostu wyznaczeni do udziału w tych imprezach.
W przeciętnej szkole, zwykły szary uczeń nie zawsze ma szansę na kompletną wiedzę dotyczącą HIV/ AIDS. Tematy te są nieśmiało umieszczone wśród treści ścieżki między- przedmiotowej, w programie biologii (jeśli starczy czasu), a tak naprawdę ich rzetelna realizacja często zależy od przygotowania wychowawcy, który powinien być omnibusem i ekspertem od wszystkiego.
Od kilku lat prowadzę z młodzieżą zajęcia z zakresu szeroko rozumianej profilaktyki i promocji zdrowia. Kilkugodzinne zajęcia poświęcam zawsze tematom związanym z HIV/ AIDS.
Większość moich uczniów przyznaje, że podczas naszych spotkań dowiaduje się rzeczy zupełnie im nieznanych. Młodzież czerpie, co prawda pewne wiadomości z czasopism, telewizji, internetu , od swoich rówieśników, ale nie jest to wiedza usystematyzowana i rzetelna, a często nawet wprowadza młodych ludzi w błąd.
Powszechnie uczniowie twierdzą, że ich ten problem nie dotyczy, mają fragmentaryczną wiedzę na temat możliwości zakażenia wirusem HIV, nie są więc w stanie określić ryzyka własnych zachowań.
Młodzież jest zaskoczona, gdy słyszą informację, iż należą do grupy największego ryzyka i są zdziwieni, że każda kobieta planująca ciążę powinna wykonać test dla dobra własnego dziecka, bo może wtedy obniżyć ryzyko zakażenia i dać mu szansę na normalne życie. Młodym ludziom nie wystarczy podawać tylko fakty, ale szczegółowo je wyjaśniać, bo cóż to znaczy, że HIV przenosi się drogą płciową, bez dokładnego wyjaśnienia jakie są to drogi.
Zwracam też uwagę na konieczność ograniczonego zaufania do służby zdrowia, gabinetów kosmetycznych, salonów tatuażu czy modnego ostatnio przekłuwania ciała. Gdy pod koniec zajęć wspólnie zastanawiamy się jak ustrzec się przed zakażeniem młodzież, również w tym kontekście, dostrzega wartość związku małżeńskiego opartego na wzajemnym zaufaniu, szacunku, wierności i odpowiedzialności za siebie i drugą osobę. Celem moich spotkań z młodzieżą jest to, aby wiedzieli, że ich życie i zdrowie zależy od dokonywanych przez nich wyborów a w szczególności od :
- Wyboru osoby darzonej uczuciem
- Decyzji o uprawianiu seksu
- Wyboru sposobu uprawiania seksu
- Wierności jednemu partnerowi
- Krytycyzmu lub zdawania się na przypadek w wyborze partnera
- Stosowania metod i środków zapobiegających zakażeniu
- Szczerości wobec partnera lub unikania rozmów o seksie
Myślę, że również rodzice powinni być zainteresowani tym tematem i domagać się , aby ich dzieci były solidnie edukowane w tym zakresie. Bo o ile ryzyko, że dziecko uzależni się od narkotyków czy alkoholu (nawet gdy podejmuje pewne próby tych zachowań) jest dalekie od pewności, to możemy być przekonani, iż ponad 95 % (może więcej) naszych dzieci podejmie w przyszłości życie seksualne i problem HIV/AIDS będzie ich dotyczył.
Epidemia AIDS, jak wszystko na to wskazuje , będzie się jeszcze rozszerzała. Liczba zakażonych np. w Rosji , na Ukrainie, czyli tuż za naszą wschodnią granicą Polski jest alarmująca. Nie możemy czekać na cud i wierzyć, że nas to nie dotknie, ale solidnie edukować, bez moralizatorstwa, choć przekazując wartości i uczyć świadomie i odpowiedzialnie podejmować decyzje w sprawach własnej seksualności.
Scenariusz lekcji
Temat: „AIDS- jak go uniknąć”
Czas trwania zajęć: 3-4 godziny lekcyjne
Odbiorcy: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych
Cele:
- wzbogacenie i usystematyzowanie wiedzy o HIV/AIDS
- określenie sytuacji w których młodzi ludzie mogą być narażeni na ryzyko zakażenia
- kształtowanie postawy tolerancji i zrozumienia dla nosicieli HIV i chorych na AIDS
- zachęcenie do analizy własnego systemu wartości i stosunku do AIDS
- przygotowanie do podejmowania świadomych decyzji o uchronieniu się przed infekcją wirusem HIV
- zachęcenie do podjęcia działań prowadzących do obniżenia ryzyka zakażenia HIV we własnym środowisku
Metody:
- praca w grupach
- dyskusja
- miniwykład
Materiały:
kaseta z filmem „AIDS – jak go uniknąć” wyd. PWN
kartki
przybory do pisania
dowolne materiały do wykonania plakatów (np. wycinki z czasopism, farby, mazaki)
Wstęp
Powitanie, poinformowanie o temacie spotkania
Wszyscy siadamy w kręgu.
Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Wręcza każdej z grup karteczkę z literą
A
I
D
S Prosi, aby młodzież zapisała swoje skojarzenia dotyczące HIV/AIDS zaczynające się na wskazaną literę (np. A-alienacja, I-igła, S- strzykawka, D-depresja itd.)
Grupy kolejno przedstawiają zapisane określenia.
Wnioski
AIDS to choroba, która niesie ze sobą nie tylko skutki medyczne, zdrowotne, ale także psychiczne i społeczne. Ludzie zakażeni HIV często czują się odrzuceni, wyizolowani, samotni, przeżywają ciągły stres i lęk.
Ćwiczenie 2
Klasa pracuje w 4 grupach.
Każda grupa otrzymuje od nauczyciela zestaw opinii na temat HIV/AIDS, kontaktów z osobami zakażonymi.
Polecenie: należy oddzielić stwierdzenia prawdziwe od fałszywych.
Przykładowe opinie :
- AIDS to choroba homoseksualistów i narkomanów
- wirusem HIV może zarazić się każdy
- korzystanie ze wspólnej toalety z zakażonym HIV jest ryzykowne
- w czasie transfuzji krwi można zarazić się HIV
- komary roznoszą wirus HIV
- lepiej nie dotykać przedmiotów, które dotykały osoby zakażone HIV
- kichanie i kaszel osoby zakażonej HIV może doprowadzić do przeniesienia się wirusa na innych
- nie powinno pływać się w basenie z nosicielami HIV
- udzielenie pierwszej pomocy osobie z HIV jest niebezpieczne
- HIV można się zarazić tylko poprzez seks
- matka z HIV+ może zarazić płód i swoje nowonarodzone dziecko
- wynik testu na HIV jest zawsze wiarygodny
- można bezpiecznie dotykać się z osobami HIV+
- narkotyki i alkohol zwiększają ryzyko zakażenia HIV
- wirus HIV jest bardzo trudny do zniszczenia
- aby się nie zarazić, lepiej się nie spotykać z osobami zakażonymi
- chorzy na AIDS powinni być izolowani
- ludzie chorzy na hemofilię są narażeni na zakażenie wirusem HIV
- kobiety poddające się sztucznemu zapłodnieniu mogą zostać zakażone HIV
- istnieje szczepionka przeciw HIV
- coraz mniej ludzi zaraża się wirusem HIV i choruje na AIDS
- prezerwatywy w 100% chroni przed wirusem HIV itd.
Grupy prezentują swoją pracę, odczytują kolejno opinie uznane za prawdę i za fałsz, w kwestiach dyskutują i ustalają stanowisko.
Prowadzący porządkuje wiedzę na temat zakażenia wirusem HIV i choroby AIDS. ( określenia HIV- AIDS, układ odpornościowy wobec HIV, okienko serologiczne, choroba retrowirusowa, drogi zakażenia, płyny ustrojowe zawierające najwięcej wirusów HIV, choroby oportunistyczne)
Ćwiczenie 3
Każdy z uczestników otrzymuje 3 karteczki Nauczyciel prosi o zapisanie na każdej z nich po jednej formie kontaktu z inna osobą /również dotyczących zachowań seksualnych/.
Nauczyciel układa na podłodze dwie karki z napisami bezpieczne - niebezpieczne
Następnie zbiera kartki od młodzieży i odczytuje głośno zapisy.
Wspólnie z młodzieżą ustalają, czy dana forma bliskości jest bezpieczna czy niebezpieczna w kontekście zakażenia HIV. Układa po kolei kartki bliżej napisu bezpieczny lub niebezpieczny, tworząc mapę zachowań ryzykownych i bezpiecznych ( nauczyciel może do katalogu kartek dołączyć także swoje propozycje, jeśli sądzi, że młodzież może pominąć pewne zachowania, szczególnie te, które wydają się pozornie bezpieczne)
Prezentacja filmu „AIDS – jak go uniknąć”
Po projekcji nauczyciel przeprowadza dyskusję dotyczącą postawy emocjonalnej wobec chorych (czy odczuwaliby w kontaktach z chorymi i nosicielami strach i jak go pokonać)
Ćwiczenie 5
Co mogę zrobić, aby zminimalizować ryzyko zakażenia HIV?
Praca w 3. osobowych grupach.
Następnie każda z grup przedstawia swoje propozycje, które są porządkowane i zapisywane na tablicy.
Nauczyciel podkreśla znaczenie w profilaktyce HIV/ AIDS trwałego związku partnerskiego, opartego na wzajemnym zaufaniu i odpowiedzialności. Omawia także zasady postępowania w wybranych sytuacjach grożących zakażeniem np. w czasie udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, opieka nad nosicielami HIV itp., a także omawia skuteczność i zasady stosowania prezerwatywy.
6. Nauczyciel wręcza każdemu uczniowi ulotkę z adresami i telefonami instytucji, fundacji, szpitali, ośrodków regionalnych, które pomagają w rozwiązywaniu problemów z HIV/AIDS.
autor Jolanta Trawczyńska-Markiewicz |
