Dzieci w labiryncie Świata
W dniu 20.11.1989 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło Konwencję Praw Dziecka, gwarantującą dzieciom prawa jakie przysługują człowiekowi, a dodatkowo zaspokojenie podstawowych potrzeb niezbędnych do wszechstronnego rozwoju każdej jednostki, są to: potrzeby związane z rozwojem biologicznym, potrzeby socjalne, psychospołeczne oraz potrzeby specyficzne wynikające z ewentualnych zaburzeń w rozwoju dziecka. Reatyfikując Konwencję, Polska przyjęła także wobec dzieci określone zobowiązania prawne, polityczne i moralne.
Jak wiemy, w praktyce Konwencja ta nie spowodowała dotąd powszechnej poprawy sytuacji dzieci, choć jest uznawanym
i uniwersalnym „drogowskazem” w labiryncie świata. Upłynie na pewno sporo czasu, zanim idee w niej zawarte, staną się faktem społecznym. Wymaga to dokonania zmian w funkcjonowaniu grup społecznych tworzących środowisko wychowawcze dziecka, a zwłaszcza rodziny. Stereotypy wychowawcze rodziców, warunkujące w znacznym stopniu sposób traktowania dziecka w rodzinie, mogą stać się jedną
z ważniejszych przyczyn niskiej efektywności działań na rzecz realizacji postanowień Konwencji. Dotyczy to zwłaszcza środowiska wiejskiego, gdzie chociaż model wychowania nie jest jednolity, to na ogół opiera się na tradycyjnych wzorcach, potocznej wiedzy o wychowaniu oraz bezrefleksyjnie przysfajanej wiedzy.
Wychowanie w rodzinie wiejskiej cechuje niedobór bliskich, osobistych kontaktów z dzieckiem, zarówno o charakterze werbalnym jak i emocjonalnym. Większość rodzin nie stwarza atmosfery pełnej miłości, bezpieczeństwa i zrozumienia, nadając interakcjom charakter rzeczowy, praktyczny, który nie sprzyja wyrażaniu pozytywnych uczuć. W rodzinach wiejskich zaniedbuje się potrzeby poznawcze
i intelektualne dziecka. Nadrzędną wartością rodziny jest posiadanie gospodarstwa, a praca w nim leży u podstaw działalności wychowawczej. Jak wykazały prowadzone przeze mnie badania na terenach wsi koło Grudziądza, już od najmłodszych lat 80% dzieci jest angażowanych do prac w gospodarstwie rolnym. Sporą część dnia wypełniają im obowiązki związane z obsługą drobnego inwentarza, natomiast nasilenie prac polowych uzależnione jest od pory roku.
Rodzina wiejska nie dba o rozwój zainteresowań i zdolności swoich dzieci. Nie troszczy się o prawidłowe zagospodarowywanie czasu wolnego od nauki i pracy. Tym samym jego organizatorem stają się dzieci, które przeznaczają go na gry i zabawy sportowe (24,4%) oraz oglądanie telewizji i słuchanie muzyki (35%). Najmniej czasu poświęcają czytaniu książek (3,3%). Warunki do nauki można określić jako skromne, własny pokój posiada tylko 20% badanych, często nie ma nawet miejsca do odrabiania lekcji, komputer 3%, a 8% badanych przyznaje się, że nie posiada własnej biblioteczki. Za zaistniały stan rzeczy winić można rodziców, gdyż to na nich ciąży obowiązek zadbania o rozwój intelektualny dzieci. Ma to również związek z sytuacją ekonomiczną i poziomem wykształcenia rodziców. Ponad połowa z nich (68,8%) posiada wykształcenie zawodowe, średnie 18,7%, wyższe tylko 1,6%, a 10,9% skończyło swoją edukację na szkole podstawowej. Może dlatego, większość rodziców nie przywiązuje wagi do systematycznego uczestnictwa dzieci w lekcjach, chociaż według Konwencji to oni są odpowiedzialni za regularne chodzenie dzieci do szkoły. Chętnie zwalniają je z tzw. powodów rodzinnych, którymi według badań są: praca w gospodarstwie (46,9%) i wyjazdy (12,5%).
W Polsce prawo dziecka do nauki gwarantowane jest poprzez możliwość korzystania z różnorodnych form szkolnictwa średniego.
W przypadku dzieci wiejskich edukacja często kończy się na szkole zawodowej, która daje kwalifikacje niewspółmierne do wymagań współczesnego świata. Tym samym w efekcie część z nich pozostaje
w gospodarstwie i powiela model życia swoich rodziców. Pozostali zasilają szeregi bezrobotnych. Przypomina to labirynt, z którego tylko nieliczni znajdują wyjście. Aby ich ilość się zwiększała należy stwarzać możliwości dla podjęcia konkretnych działań przez jedyną profesjonalną placówkę jaka funkcjonuje na wsi tj. szkołę. Jej zadanie powinno polegać na organizacji życia kulturalnego, inicjowaniu różnorodnych form zajęć pozalekcyjnych, ukazywaniu korzyści z wiedzy zdobytej
w szkole i samokształcenia. a także, a może przede wszystkim na uświadamianiu rodzicom, że ich rola jest najważniejsza w wychowaniu dzieci i oznacza „stworzenie młodym ludziom jakiejś wewnętrznej równowagi, by się o coś troszczyli, aby się czymś interesowali, aby przy lekkim wietrze zbyt łatwo nie sfrunęli, by mieli swoje centrum (...), żeby wiązali się z wszystkim tym, co jest wartościowe”.
Opracowała: Mirosława Wojenko
BIBLIOGRAFIA
1. Jankowski A., Uczeń w teatrze życia szkolnego, WSiP, Warszawa 1998
2. Juraś-Krawczyk B. I Śliwerski B., Pedagogiczne drogowskazy, IMPULS, Kraków 2000
3. Kamieńska A., Notatnik 1965,1972, Poznań 1982
4. Łukaszewicz R., Czarno widzę , Wolne Inicjatywy Edukacyjne,
1993 rok nr 3
5. Łukaszewicz R., „Leczenie głupoty” i ... Salony Edukacji Ekologicznej NATURAmy, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996
6. Śliwerski B., Jak zmieniać szkołę?, IMPULS, Kraków 1998
7. Woodhead M., Dążenie ku tęczy. Poszukiwanie standardów jakości edukacji., Żak, Warszawa 1998
|
