W pracy z upośledzonymi umysłowo wielką nauczyciel musi uwzględniać ich możliwości psychofizyczne oraz specyficzne właściwości procesów psychicznych. Od tego, w jakim stopniu nauczyciel uwzględni te właściwości, zależą efekty pracy dydaktycznej.
Badania prowadzone nad uczeniem się osób upośledzonych umysłowo wykazały, że różnice w przebiegu tego procesu u osób w normie intelektualnej i osób upośledzonych umysłowo zależą nie tylko od rodzaju materiału, ale również od innych czynników, np.:
- gdy sytuację uczenia się poprzedził jakiś trening, w którym uczeń odnosił sukces, wtedy osiąga on lepsze wyniki (różnice są większe u osób w normie intelektualnej),
- uśmiech i pochwała słowna w większym stopniu wpływają na zachowanie osób upośledzonych.
W sytuacjach bardziej złożonych osoby upośledzone wykazują ograniczoną umiejętność organizowania własnego działania, często posługują się metodą prób i błędów przy rozwiązywaniu różnych problemów. Dotyczy to głównie uczenia się tych czynności, w które zaangażowany jest system słowny. W rozwiązywaniu prostych zadań praktycznych, czy w sytuacjach znanych z doświadczenia, dzieci upośledzone w stopniu lekkim radzą sobie często w sposób wystarczający do prawidłowego funkcjonowania.
Ważnym czynnikiem wpływającym na uczenie się osób upośledzonych jest odpowiednia motywacja, nastawienie na cel. Dla uzyskania dobrych wyników konieczne jest, aby dążenie wywołane przez cel pobudzać za pomocą zachęty i aprobaty.
Badania nad różnymi procesami dzieci upośledzonych wykazały, że znajdują one rozwiązanie problemu wtedy tylko, gdy jednocześnie spełnione są trzy warunki:
a) jest wzbudzona motywacja,
b) dzieci nie są zmęczone, ani znużone,
c) gdy przechodzą najpierw ćwiczenia na podobnym materiale.
Dla uzyskania dobrych efektów w zakresie kształcenia specjalnego nauczyciel musi uwzględnić w organizacji procesu nauczania jego specyficzne właściwości.
Nie ma takich reguł postępowania pedagogicznego, które zapewniałyby każdemu nauczycielowi pożądane efekty w pracy dydaktyczno-wychowawczej. Istnieją jednak pewne sposoby postępowania z uczniami, które są bardziej skuteczne od innych.
W celu zapewnienia dobrych efektów pracy dydaktycznej nauczyciel powinien w szczególności zapewnić ład i porządek na lekcjach, zapobiegać złemu zachowaniu się uczniów.
Może to osiągnąć poprzez:
- dobrze zaplanowaną codzienną pracę dydaktyczno-wychowawczą,
- rozpoczynanie dnia wyjątkowo ciekawymi zajęciami,
- włączanie każdego dziecka do wszystkich sytuacji dydaktyczno-wychowawczych,
- stwarzanie okazji do samodzielnego formułowania reguł i przepisów postępowania,
- umożliwianie samodzielnego rozwiązywania problemów (tych, które są dostosowane do możliwości dzieci).
Ważną rolę w całokształcie pracy rewalidacyjnej odgrywa plan nauczania. Powinien on uwzględniać zainteresowania uczniów i ich doświadczenia. Nie może być zbyt łatwy, ani też za trudny. Przekazywany materiał musi być dla uczniów zrozumiały. Na początku każdej lekcji nauczyciel przedstawia znany materiał i posługuje się prostymi, znanymi dzieciom pojęciami. Przy planowaniu pracy należy uwzględnić fakt, że dzieci upośledzone umysłowo pracują z zapałem, gdy mogą dobrze wykonać pracę i przynosi im ona zadowolenie. Gdy nie osiągają żadnych wyników, tracą zainteresowanie zajęciami.
Każdą nową sytuację, która ma wystąpić na lekcji, nauczyciel powinien wprowadzać stopniowo, zapobiegając spadkowi uwagi i zainteresowania. Materiał należy przygotować w taki sposób, aby dzieci od myślenia przechodziły szybko do różnego rodzaju działania. Można wówczas utrzymać przez dłuższy okres ich zainteresowanie i uwagę.
W pracy nad pobudzaniem dzieci upośledzonych umysłowo do działania, należy pamiętać, że:
- wskazówki i pouczenia powinny mieć charakter pozytywny,
- stosowanie nagrody jest skuteczniejsze niż kara i narzekanie,
- zachęcające stwierdzenia zapewniają lepsze wyniki niż wyrażające dezaprobatę.
Opracowała: Anna Milewska.
|
