„Osoby niepełnosprawne są członkami społeczeństwa i mają prawo do pozostawania we własnym środowisku lokalnym. Powinny one otrzymywać potrzebne im wsparcie w ramach istniejących struktur edukacyjnych, opieki zdrowotnej ,zatrudnienia i usług społecznych” - tak stanowi paragraf 26 Standardowych Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych przyjętych przez Organizację Narodów Zjednoczonych.
Paragraf 24 ww. zasad stanowi, iż termin „wyrównywania szans” oznacza proces ,dzięki któremu wszelkie systemy i instytucje istniejące w społeczeństwie i w środowisku ,takie jak: usługi, różne formy aktywności, informacje i dokumentacje, są powszechnie dostępne dla niepełnosprawnych.
Polska zobowiązała się również do przestrzegania Zasad ONZ i w ślad za tym od wielu lat realizowany jest Rządowy Program Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, a w 1997 roku Sejm przyjął Kartę Praw Osób Niepełnosprawnych. Naturalną konsekwencją tych działań jest uwzględnienie przy reformowaniu systemu edukacji specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych. Podstawowe cele, do których powinien dążyć zreformowany system kształcenia, to między innymi:
- dostępność budynków szkolnych i placówek edukacyjnych dla w wszystkich uczniów (likwidacja barier architektonicznych),
- otwarty charakter systemu (możliwość przejścia pomiędzy poszczególnymi typami szkół i placówek, gdzie realizowany jest obowiązek szkolny na każdym etapie kształcenia, zależnie od potrzeb niepełnosprawnego ucznia),
- zapewnienie warunków realizacji obowiązku szkolnego w sposób dostosowany do tempa rozwoju dziecka,
- jak najwcześniejsze rozpoznanie zaburzeń oraz wspieranie rozwoju przez zorganizowaną działalność psychologiczno-pedagogiczną,
- dostosowanie nauczania do indywidualnych potrzeb dziecka , rozwijanie zaradności osobistej i umiejętności społecznej,
- wypracowanie koncepcji kształcenia zawodowego i przygotowanie do pracy w powiązaniu z możliwościami lokalnego rynku pracy,
- dążenie do orzecznictwa opartego na rzetelnej wielokrotnej interdyscyplinarnej diagnozie, wskazującej na potencjał rozwojowy dziecka i jego mocne strony,
- ograniczenie do niezbędnego minimum konieczności korzystania z internatu przez dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, rozwinięcie systemu dowozu dzieci z domu rodzinnego do szkoły.
Realizacja tych zamierzeń jest warunkiem udanej integracji pojmowanej jako edukacja dla wszystkich. Możliwa będzie ona tylko przy zgodnym współdziałaniu lokalnej społeczności, czyli przedstawicieli samorządu lokalnego, służby zdrowia, rodziców, nauczycieli, grup samopomocowych, wspólnot, stowarzyszeń itd.
Samorządy gminne i powiatowe są pierwszym i naturalnym partnerem w rozwiązywaniu problemów dzieci niepełnosprawnych. Chociażby dlatego, iż jednym z zapisanych ustawowo zadań własnych gminy i powiatu jest wspieranie działań na rzecz osób niepełnosprawnych.
Rolą samorządu jest przygotowanie aktów prawa miejscowego, które stworzą ramy działania w zakresie zwalczania dyskryminacji, budowania otwartego społeczeństwa i zapewnienia dzieciom niepełnosprawnym dostępu do zwykłych szkół w takich ramach organizacyjnych, by mogły one zaspokoić ich potrzeby.
Ważnym partnerem wszystkich podmiotów współuczestniczących współuczestniczących rozwiązywaniu problemów osób niepełnosprawnych jest Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Środki tego funduszu przeznaczone są na rehabilitacje zawodową i społeczna osób niepełnosprawnych:
- dofinansowanie uczestnictwa dzieci niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych,
- dofinansowanie likwidacji indywidualnych barier architektonicznych
i w komunikowaniu się (możliwość zakupienia komputera, faksu i innego sprzętu umożliwiającego dziecku samodzielne funkcjonowanie),
- dofinansowanie uczestnictwa w Warsztatach Terapii Zajęciowej,
- refundowanie kosztów utworzenia przez pracodawcę stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej.
Odziały Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych realizują między innymi następujące zadania:
- dofinansowanie likwidacjibarier architektonicznych na terenie szkół dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych,
- dofinansowanie zakupów samochodów dostosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych,
- dofinansowanie imprez integracyjnych.
Kolejnym ważnym partnerem we wspieraniu dziecka niepełnosprawnego jest służba zdrowia. Dziecko musi być właściwie zaopatrzone w dobry sprzęt ortopedyczny czy środki pomocnicze, ponieważ jest to warunek jego przebywania w grupie rówieśniczej i pełnego udziału w życiu klasy, w szkole na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych. Naturalnym sojusznikiem w walce o prawa osób niepełnosprawnych są organizacje pozarządowe i stowarzyszenia samopomocowe. Mogą onepozyskiwaćśrodki budżetowe i pozabudżetowe oraz z różnych programów krajowych i zagranicznych na statutowe zadania realizowane przez same organizacje bądź przy współpracy z innymi instytucjami instytucjami tym szkołami.
Jednak najważniejsze jest samo dziecko niepełnosprawne oraz jego opiekunowie. Dziecko i rodzice mają określone potrzeby i oczekiwania, dozą do osiągnięcia określonych indywidualnych celów. Zadaniem wszystkich służb jest stworzenie takiej oferty by cele te mogły być realizowane, potrzeby zaspokojone, a oczekiwania spełnione. Dlatego konieczne jest aby przy rozwiązywaniu wszystkich ważnych problemów osób niepełnosprawnych znaleźć formułę współdziałania i wzajemnego wspierania się, a nie rywalizacji dla rozwiązywania doraźnych i strategicznych problemów. (M.Pdgórniak, 2000, s.129)
Przemiany zachodzące zmieniają sięw kierunku pluralizmu.
Szczegółowe procesy przemian oraz wynikające z nich potrzeby i problemy można scharakteryzować w następujący sposób:
- od nauczania dzieci niewidomych, głuchych i umysłowo upośledzonych do nauczania i wychowywania dzieci z różnymi niepełnosprawnościami,
- od stawiania przed szkolnictwem celów specjalnych po utożsamianie ich z celami edukacji w ogóle,
- od różnicowania uczniów ze względu na rodzaj ich niepełnosprawności do dostrzegania ciągłości zachowanych sprawności i ich różnic ilościowych,
- od stosowania specjalnych metod nauczania i wychowania po metodyki nauczania właściwe dla różnych dzieci z różnymi odchyleniami od normy,
- od koncentracji na określonych dysfunkcjach niepełnosprawnego ucznia do dostrzegania złożoności osiągnięć szkolnych we współpracy z lekarzem, terapeutą, rodziną czy społecznością lokalną,
- od kształcenia dzieci w wieku od 7 do 15 lat po kształcenie ludzie niepełnosprawnych w każdym wieku,
- od wąskich programów szkolnych – przedmiotów do poszerzania ich o przygotowanie ucznia niepełnosprawnego do życia w rodzinie, w pracy, w środowisku społecznym i w tzw. czasie wolnym,
- od nauczania dzieci z jednorodnym rodzajem niepełnosprawności do nauczania dzieci z niepełnosprawnością złożoną,
- od wiązania pedagogiki specjalnej jedynie z medycyna do usprawniania i rozwoju ucznia niepełnosprawnego za pomocą procesów społecznych, psychicznych, technicznych, prawnych, kulturowych,
- od segregacji i izolacji do integracji i normalizacji we wszystkich przejawach życia indywidualnego.
Ten charakter zmian i potrzeb można określić jeszcze bardziej obrazowo: od nienormalności do normalności, od izolacji do integracji, od bierności do aktywności. Zachodzące zmiany dają szanse stworzenia dzieciom niepełnosprawnym równych szans rozwojowych oraz równej jakości życia, ale zarazem wyznaczają nowe jakości organizacji szkolnictwa, przyczyniają się do tworzenia odpowiedniego poziomu kultury i edukacji społeczeństwa, kształcenia kadry pedagogicznej, psychologicznej i pracowników socjalnych, socjalnych, wprowadzania wiedzy o ludziach niepełnosprawnych na kierunki prawnicze, ekologiczne, architektoniczne itd., do inwestowania we wszelkie ośrodki uwzględniające potrzeby osób niepełnosprawnych we wszystkich przedziałach wieku, żyjących w różnych sytuacjach środowiskowych. (K.J.Zabłocki, 1999, s.14, 15).
Opracowała: Jolanta Szlachcikowska |
