Wprowadzenia
Co czwarte dziecko w Polsce wadliwie wymawia podstawowe dźwięki mowy. Tendencja ta ulega nasileniu. Zaburzenia mowy utrudniają dzieciom kontakty z rówieśnikami i stanowią często przyczynę niepowodzeń szkolnych. Trudnością tym towarzyszą : nieśmiałość, kłopoty z koncentracją, przeżycia lękowe i nadpobudliwość. Wczesne usunięcie nieprawidłowości jest łatwiejsze, a w szkole wady mogą się tylko utrwalić.
Prawidłowe oddychanie jest podstawą dobrej wymowy, a przede wszystkim silnego i dobrze postawionego głosu.
Stosując odpowiednie ćwiczenia usprawniające aparat oddechowy można:
- zwiększyć pojemność płuc
- nauczyć ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia
- utrzymać płuca w dobrej formie
U dzieci często występują zaburzenia w oddychaniu w postaci płytkiego niepełnego oddechu, z krótką fazą wydechową, co powoduje zwiększenie częstości oddechu oraz robienie pauz na wdech w połowie fazy.
Zakłócenia rytmu oddychanie mają wpływ na płynność mowy. Dlatego też w profilaktyce logopedycznej ćwiczenia oddechowe mają znaczenie pierwszoplanowe.
- ćwiczenie oddechowe powinno się wykonywać systematycznie, raz lub dwa razy w ciągu dnia po około 5 minut, a więc przy rozmaitych formach aktywności
- ćwiczenia należy wykonywać w różnych pozycjach ciała
- należy pamiętać, aby w czasie ćwiczeń mięśnie szyi, rak i tułowia były rozluźnione , a postawa ciała swobodna
- forma ćwiczeń oddechowych prowadzonych z małymi dziećmi powinna być dostosowana do możliwości fizycznych dzieci, a więc wymaga formy zabawy
- najlepszą formą ćwiczeń oddechowych jest śpiew i recytacja wierszy
Ćwiczenia oddechowe dzielimy na ogólne i specjalne. W warunkach ćwiczeń ogólnokształcących uczymy dzieci prawidłowego oddychania, gdyż znaczna część przedszkolaków oddycha nieumiejętnie, zarówno torem brzusznym jak i piersiowym. Nie wykorzystują zwłaszcza oddychania torem brzusznym (tzw. Oddychanie przeponowe)
W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechowymi:
- przy uniesieni ramion w górę – wdech nosem
- przy opuszczeniu – wydech ustami
- przy wyproście tułowia – wdech nosem
- przy skłonie – wydech ustami
Przykład
Po sprawdzeniu drożności nosa i pełnym rozluźnieniu wszystkich mięśni w pozycji leżącej, dziecko układa jedną dłoń na klatce piersiowej drugą zaś na brzuchu, na wysokość kąta żebrowego.
W oddychaniu torem brzusznym, po oddaniu głębokiego wdechu przez nos, powinna unieść się, przy wydechu zaś opaść ręka ułożona na brzuchu. Można to skontrolować zarówno dotykiem, jak i wzrokiem.
Sztuka poprawnego mówienia w naszych czasach to umiejętność szczególnie ważna. Doskonale wiemy jak wiele zmartwień przysparzają ludziom różne wady i brak poprawnego posługiwania się językiem, co stanowi przeszkodę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Wiadomo również, że im wcześniej rozpocznie się z nimi walkę, tym szybciej i łatwiej osiągnie się pozytywne rezultaty. Mowa, czyli porozumiewanie się językowe najintensywniej rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym. Kształtuje się wówczas wymowa, struktury językowe, bogaci słownictwo. W tym okresie dziecko lubi wyrażać siebie za pomocą gestu, rysunku, muzyki, a przede wszystkim lubi mówić i to mówi całkiem dużo. Mowa jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, ułatwia komunikację, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć i upodobań, ponadto jest jednym z ważniejszych kryteriów dojrzałości szkolnej.
Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest możliwe bez umiejętności prawidłowego oddychania, wykorzystania w pełni głosu i bez odpowiedniej sprawności narządów artykulacyjnych- warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy.
,,Gimnastyka’’ tych narządów pomaga dzieciom z wadami wymowy, wypracowuje zręczne i celowe ruchy języka, warg, podniebienia i rozwija wyczucie ich położenia (kinestezję artykulacyjną). Natomiast u dzieci nie mających wad wymowy doskonali sprawność mięsni i utrwala poprawną artykulację.
Oto przykładowe ćwiczenia usprawniające narządy mowy i poprawiające wymowę:
I. Ćwiczenia narządów mowy
a) ćwiczenia warg
- wymawiać samogłoski ustne przesadnie artykułując
- wyciąganie zamkniętych ust w lewą potem prawą stronę
- ssanie górnej wargi, potem dolnej
- cmokanie
- czesanie dolnymi zębami wargi górnej i na odwrót
- parskanie
- gwizdanie
- przerzucanie powietrza z jednego policzka do drugiego
- nabieranie powietrza pod wargę dolną, potem górną
- wciąganie i nadymanie policzków
- granie palcami na wargach.
b) ćwiczenia języka
- oblizywanie warg - usta szeroko otwarte
- wysuwanie języka do przodu, cofanie w głąb jamy ustnej
- dotykanie językiem wargi dolnej i górnej
- wahadełko - kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg
i zębów
- kląskanie językiem
- oblizywanie zębów
- wypychanie policzków językiem
- przeciskanie języka między zębami
- krążenie języka w przedsionku jamy ustnej.
c) ćwiczenia podniebienia miękkiego
- ziewanie
- kaszlenie z wysuniętym na zewnątrz językiem
- płukanie gardła
- chrapanie na wdechu i wydechu
- oddychanie wyłącznie przez nos lub wyłącznie przez usta
- wciąganie policzków.
II. Ćwiczenia oddechowe
- chłodzenie zupy na talerzu
- zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni
- dmuchanie na wiatraczek
- zdmuchiwanie świecy z coraz większej odległości
- podrzucanie piórka powietrzem
- puszczanie baniek mydlanych
- wymawianie samogłosek na wydechu.
III. Ćwiczenia słuchowe
- wsłuchiwanie się w ciszę - wyłapywanie dźwięków z otoczenia
- rozpoznawanie instrumentów dźwięku
- rozpoznawanie i naśladowanie głosów zwierząt oraz innych odgłosów
- wyodrębnianie słów w zdaniu
- wyodrębnianie sylab w słowach
- nauka piosenek
- reagowanie klaśnięciem na określoną głoskę
- naśladowanie ilości i tempa uderzeń
- rozpoznawanie różnych rzeczy w zamkniętym pudełku przez potrząsanie
- szukanie ukrytego zegarka
- rozpoznawanie osób po głosie.
IV. Ćwiczenia słuchu fonematycznego
- różnicowanie słów podobnie brzmiących
- różnicowanie sylab takich samych w szeregu różnych
- powtarzanie par słów opozycyjnych
- nazywanie wskazanych przedmiotów, których nazwy różnią się głoskami korelacyjnymi
- wskazywanie wypowiedzianego rysunku przedmiotu, wybór z dwóch podobnie brzmiących wypowiedzi.
V. Ćwiczenia artykulacyjne i rozwijające mowę
- dokładne wymawianie każdej samogłoski szeptem
- dokładne wymawianie każdej samogłoski głośno
- dokładne wymawianie samogłosek w ciągu
- łączenie samogłosek parami lub po trzy
- uściślanie znaczenia pojedynczych wyrazów, zdań
- nazywanie, powtarzanie.
Opracowała:
Dorota Jarzębska
|
