Życie ludzkie we współczesnym świecie mimo licznych cywilizacyjnych udogodnień nie jest łatwe, gdyż istnieje w nim wiele różnorodnych, subiektywnych i obiektywnych czynników, które utrudniają człowiekowi pełną samorealizację (W.Dykcik, 1996, s.315).
Współcześnie żyć jest łatwo zdrowym, inteligentnym, operatywnym. Należy pamiętać iż życie stawia inwalidom i osobom niepełnosprawnym daleko większe wymagania niż sprawnym. Życie to wymaga wiele większego wysiłku, wydatkowania daleko większej energii dla wykonania czynności nie będących dla sprawnych żadna trudnością.
Na przestrzeni dziejów ludzkich następowały stopniowe zmiany postaw społecznych wobec jednostek upośledzonych umysłowo. W XX wieku coraz częściej mówi się o integracji społecznej osób niepełnosprawnych.
Mówiąc o integracji osób niepełnosprawnych trzeba przyjrzeć się postawom wobec osób z upośledzeniem umysłowym. Są nimi:
- postawa pozytywna, przejawiająca się w życzliwości, szacunku, akceptacji;
- postawa negatywna dla której niechęć do osób niepełnosprawnych, brak życzliwości i pomocy, unikanie kontaktów z nimi, ignorancja - są typowymi zachowaniami;
- postawa ambiwalentna, charakteryzująca się z jednej strony obojętnością bądź wrogością, z drugiej zaś uczuciem litości, współczucia, przesadna opieka, pomocą (H.Larkowa, 1985, s.59).
E.Minczakiewicz na podstawie przeprowadzonych badań w szkole integracyjnej dochodzi do wniosku, iż klasy specjalne funkcjonujące w szkołach masowych podobnie jak powołane w nich klasy integracyjne nie spełniają roli czynnika integracyjnego w takim stopniu jak zakładano. Z podjętych przez autorkę badań wynika, że dzieci upośledzone umysłowo w systemie integracyjnym traktowane były jako "inne" (E.Minczakiewicz, 1993, s.100-104).
Obecnie bardzo często mówi się o kształceniu integracyjnym, chociaż postawy społeczne wobec upośledzonych intelektualnie są jeszcze dość często negatywne lub obojętne.
Z.Sękowska uważa ,ze powszechna integracja to slogan- szkodliwy z pedagogicznego i psychologicznego punktu widzenia (Z.Sękowska, 1993, s. 95)
Zagadnienie integracji wymaga ogólnego omówienia.
J.Tokarski nazywa integracja społeczna " zespolenie i zharmonizowanie elementów zbiorowości społecznej, rozumianej jako intensywność i częstotliwość kontaktu między członkami danej zbiorowości oraz jako akceptacje w obrębie wspólnych systemów wartości, norm i ocen" (J.Tokarkiewicz, 1971, s.309)
Natomiast R.Kościelska zauważa, że "integracja w procesie wychowania przebiega w rodzinie, szkole i szerszym środowisku, wśród rówieśników i osób dorosłych. Integracja w rodzinie przebiega od obojętnego traktowania, tolerowania i naturalnego przyjęcia w skład rodziny, aż do świadomego akceptowania. Integracja w szkole jest zagadnieniem bardziej skomplikowanym, szczególnie gdy w grę wchodzą jednostki z większymi odchyleniami. Integracja w szerokim środowisku, wśród rówieśników i dorosłych może przebiegać w formie zorganizowanej: wycieczki, zabawy. Formy niezorganizowane występują w czasie dowolnych spotkań i zabaw z kolegami, z sąsiadami, w szkole, ulicy" (R.Kościeska,1995, s.26).
Pozytywny wpływ kontaktu upośledzonych umysłowo z osobami pełnosprawnymi jest niewątpliwy. Proces integracji nie jest prosty." Wśród wielu dyskusji dotyczących możliwości i realnych granic integracji osób niepełnosprawnych formułuje się podstawowe pytanie o kryteria efektywności integracji bezpośredniej (osobiste kontakty i relacje interpersonalne) i pośredniej (grupowe, okazjonalne styczności), oceny skuteczności różnych form wspólnego uczenia się, zachowań społecznych, tak aby proces włączania się tych jednostek do wspólnot z innymi przebiegał w sposób naturalny, bezkonfliktowy (...)". (W.Bacmann,1995, s.77 i następne).
Należy pamiętać, iż kontakty z niepełnosprawnymi nie zawsze prowadza do budowania postaw pozytywnych, może spowodować reakcje wprost przeciwne, z wyczuwalnymi postawami negatywnymi.
Mimo, że hasło integracji wzbudza wiele kontrowersji, ma licznych zwolenników i przeciwników to zawsze należy pamiętać o tym, że każde dziecko pomimo niesprawności danego organu czy funkcji pragnie być kochane i akceptowane. Pragnie odnosić w szkole sukcesy, być uznawane w grupach koleżeńskich, móc aktywnie uczestniczyć w tych wszystkich zabawach i zajęciach w których uczestniczą jego pełnosprawni koledzy.
Liczni naukowcy obserwując aktualny stan kształcenia integracyjnego stwierdza, że większość ludzi niepełnosprawnych nie nawiązuje bliższych kontaktów społecznych i przyjacielskich ze zdrowymi. "Możemy więc mówić o nie tylko o integracji , lecz raczej o akceptacji społecznej osób niepełnosprawnych. Wpływają na to obecne warunki życia codziennego, zaburzające dobre kontakty między ludzkie, wrażliwość na drugiego człowieka, a także stale jeszcze niedostateczna wiedza społeczna o utrudnieniach i możliwościach funkcjonowania osób z różnymi odchyleniami od normy". Aby można było zaobserwować zmiany w ramach integracji, trzeba zapoznać społeczeństwo z możliwościami osiągnięć zawodowych i życiowych niepełnosprawnych, ukazywać ich możliwości i podkreślać normalność , co może się przyczynić do podwyższenia akceptacji społecznej, stworzenia lepszych warunków integracji (U.Eckert, K.Poznański, 1992, s.59).
Reasumując rozważania na temat prób integracji osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi należy pamiętać, że jest to idea stosunkowo nowa. Poszukiwane są wciąż nowe drogi, sposoby podejść do scalania ludzi z różnymi dysfunkcjami a tak zwanymi pełnosprawnymi. Coraz więcej ludzi rozumie, ze samopoczucie i osiągnięcia osób z odchyleniami od normy intelektualnej zależą głównie od naszych postaw wobec nich.
Bibliografia:
- Bachmann W. "Integracja osób niepełnosprawnych - możliwości i granice" , Szkoła Specjalna nr2 , 1995
- Dykcik W. "Pedagogika specjalna" Warsawa, 1996
- Kościelska R. "Integracja społeczna niepełnosprawnych umysłowo" Gdansk, 1995
- Minczakiewicz E. Kultura i edukacja, nr 3, 1993
- Ecert U., Poznański "Pedagogika specjalna w polsce" Warszawa 1992
Beata Janowiak |
