Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Kompetencje komunikacyjne dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 15338 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Termin "kompetencje komunikacyjne" służy do opisu różnych aspektów porozumiewania się. Po raz pierwszy zaczęto go używać w latach 1960-1970. Powstał on w wyniku poszukiwań pełniejszego ujęcia procesu posługiwania się językiem przez człowieka.(1) Twórcą pojęcia "kompetencja komunikacyjna" jest amerykański socjolingwista D. Hymes. Określenie te zawarł w pracy pochodzącej z 1974 roku. Jego zdaniem "kompetencja komunikacyjna" obejmuje zdolność wybierania odpowiednich środków językowych i nie językowych oraz umiejętności uwzględniania sytuacji mówienia, na którą składają się właściwości poznawcze i emocjonalne mówiącego, pełnione przez niego role społeczne, system norm i wartości.

Przez kompetencję komunikacyjną rozumie się pełną wiedzę człowieka na temat posługiwania się językiem, zarówno, co do tworzenia, jak i używania jednostek językowych, wykorzystania środków formalnych, zjawisk i mechanizmów języka (jest to kompetencja językowa, Chomsky 1965) oraz co do posługiwania się językiem zgodnie z rolą społeczną i sytuacją, a także procesy przetwarzania informacji językowej z ich zautomatyzowanymi elementami i przeredagowywanie własnych wypowiedzi.(2) Znaczenie wypowiedzi stanowi rezultat współdziałania dwóch czynników: formy językowej i sytuacji mówienia. Wielu autorów podkreśla także, iż kompetencja komunikacyjna ma charakter personalny, ponieważ zakłada możliwość rozumienia przez odbiorcę; odnosi się nie tylko do wiedzy, ale także do wykonania językowego, stanowi także zespół różnych, szczególnych umiejętności, czyli ma charakter złożony.

Użytkownik języka w celu dobrania odpowiednich struktur językowych do intencji swej wypowiedzi, sytuacji i odbiorcy, angażuje własne możliwości poznawcze, emocjonalne i społeczne. Efektywność komunikacji zależy od poziomu integracji tych możliwości.(3)

O sprawności porozumiewania się decyduje nie tylko kompetencja językowa, ale także kompetencja komunikacyjna. Jest to wiedza na temat użycia języka w kontekście społecznym. Jako istotne zadanie edukacji językowej postulować należy uświadamianie uczniom różnych ról społecznych i odpowiadającego im języka. Łączy się to z wdrażaniem do świadomych aktów mowy. Zależy to od wielu czynników, takich jak: stosunku do słuchacza, preferencji osobistych, kulturowych, jasno wyrażonej intencji poprzez wybór odmiany języka. W ten sposób można zmierzać do wykształcenia indywidualnego stylu, który stanowi najgłębszy poziom regulacji kompetencji komunikacyjnej. Pozwoli on uczniowi kompletnie wypowiadać swoje sądy o otaczającym świecie i o sobie samym, wyrażać satysfakcję lub rozczarowanie związane z poznawanymi tekstami kultury, czy wreszcie porozumiewać się z drugim człowiekiem.(4)

Pojawia się przekonanie o konieczności wszechstronnego kształcenia sprawności językowej ucznia, kształtowanie jego świadomości kognitywnej i lingwistycznej, uświadamianie normy językowej, w tym ortofonicznej i ortograficznej oraz stymulacja rozwoju systemu morfologiczno-składniowego, czyli kształcenie kompetencji komunikacyjnej ucznia już we wcześniejszym okresie edukacji szkolnej.(5)

Uczeń podejmuje, zatem w szkole działalność językową od pierwszego momentu wejścia w nowe środowisko. Co prawda dysponuje już w tym zakresie pewnym doświadczeniem, jednak nowa sytuacja stawia mu odmienne wymogi. Treści nauczania mogą być przyswojone jedynie za pośrednictwem określonego słownictwa, które trzeba opanować.(6)

"Takie sprofilowanie zadań kształcenia językowego w szkole zwraca uwagę na konieczność stwarzania w edukacji polonistycznej naturalnych sytuacji wypowiedzi, kiedy to uczeń relacjonuje zdarzenia i obserwacje z życia, kiedy przekazuje własne wrażenia i oceny czytanych książek, oglądanych samodzielnie filmów bądź spektakli, zdaje sprawę z indywidualnych działań twórczych, itp. Tylko, bowiem w takich sytuacjach może uczeń pełnić funkcję autentycznego i spontanicznego nadawcy w szkolnym systemie komunikacji, świadomego celu, sensu i okoliczności wypowiedzi oraz oczekiwań odbiorców."(7)

Proces kształcenia kompetencji komunikacyjnej w nauczaniu początkowym trwa od rozpoczęcia do zakończenia nauki. Nastawiony jest na priorytety dydaktyczne, jakimi są: celowe kształcenie ortofonii i ortografii w klasach 0-3, przy czym zagadnienia gramatyczno-syntaktyczne i słownikowo-frazeologiczne towarzyszą treści tekstów literackich i czytanych.(8)

Sprawności komunikacyjne, a wśród nich językowe, warunkują odbiór i rozumienie różnorodnych przekazów kultury i powodują ich przyjmowanie lub odrzucanie. To właśnie dyspozycje językowe stanowią fundament recepcji wszystkich przekazów.(9)

Kompetencja komunikacyjna dziecka pozwala mu na podjęcie aktywności w sferze językowej. Na kompetencję tą za S.Grabiasem składają się: językowa sprawność artykulacyjna, zasób słownictwa, umiejętność konstruowania zdań gramatycznie poprawnych, umiejętności kompozycyjne i redakcyjne w decydujący sposób wpływają na chęć wypowiadania się.(10)

Ważnym determinantem aktywności werbalnej dziecka wczesnoszkolnego jest jego językowa sprawność społeczna.(11)

J.Kowalikowa kompetencję komunikacyjną rozumie jako teoretyczną i praktyczną gotowość oraz zdatność do pełnienia ról nadawcy i odbiorcy różnorodnych treściowo, formalnie i funkcjonalnie komunikatów, transmitowanych i przyjmowanych w rozmaitych sytuacjach, determinowanych typem kontaktu pomiędzy partnerami, stosunkiem, okolicznościami zewnętrznymi. Im większa zdolność widzenia owych czynników-modyfikatorów zachowania się językowego danej jednostki, tym szerszy zakres i większa pojemność owej kompetencji, większa szansa jej posiadacza na skuteczne, uwieńczone powodzeniem uczestnictwo tak w przekazywaniu jak i w przyjmowaniu informacji.(12)

Kompetencja komunikacyjna może być traktowana jako system koordynacyjno-kontrolny w stosunku do zachowania językowego człowieka, tzn. do rozumienia i produkowania mowy. Jednostkami kompetencji komunikacyjnej są wypowiedzi, będące aktualizacją zadań. Wypowiedź jest jednak nie tylko aktualizacją zadania, ale stanowi także akt mowy, który wyraża intencję osoby mówiącej, jej motywację, znajdującą się u podstaw danej wypowiedzi.

Kolejnym poziomem kompetencji komunikacyjnej jest poziom kodu językowego czy też wariantu mówienia. W ramach tego samego języka występują społecznie i kulturowo uwarunkowane odmiany i warianty użycia języka.

Za najgłębszy poziom regulacji kompetencji komunikacyjnej przyjęto style osobiste jednostki, które determinują sposób realizowania owej kompetencji, właściwej danej jednostce, charakterystyczny ze względu na jej preferencje osobiste, jej zainteresowania, postawy, cele i ideały życiowe.

Zinternalizowane reguły dotyczące wszystkich wyróżnionych poziomów funkcjonowania kompetencji komunikacyjnej stanowią ważny składnik wiedzy językowej człowieka. Owe reguły decydują o tym, czy użycie języka będzie odpowiednie do sytuacji słuchacza, a przede wszystkim - czy wyrazi adekwatnie intencję mówcy.(13)

Koncepcja kształcenia językowego w szkole podstawowej wyrasta z przekonania, że rozwój dziecięcej mowy należałoby widzieć w perspektywie w związku z pragmatycznymi aspektami funkcjonowania języka.(14)

Zarówno w języku potocznym, jak i w terminologii naukowej odróżnia się język od mowy. Język traktowany jest jako system znaków dźwiękowych reguł posługiwania się nimi, mowa zaś jako konkretne akty używania znaków językowych przez człowieka. We współczesnej terminologii naukowej występuje także termin "kompetencja językowa" na określenie ludzkiej zdolności do posługiwania się językiem oraz termin "realizacja językowa" na określenie aktów mówienia.(15)

Program nauczania początkowego kładzie duży nacisk na kształtowanie kompetencji językowej i komunikacyjnej dziecka.(16)

"Warunkiem udanej komunikacji jest wzajemne dostosowanie się partnerów do siebie, a w wypadku nauczyciela - odbiór wrażeń z pozycji dziecka. Bycie kompetentnym komunikacyjnie zakłada posiadanie pewnego doświadczenia społecznego, które to pozwala nauczycielowi na umiejętne kierowanie organizowaniem wypowiedzi uczniów w stosunku do zmiennych sytuacyjnych."(17)

Rozszerzenia i doskonalenia wymaga kompetencja komunikacyjna niezbędna, by interakcje, w jakie wchodzi uczeń okazały się udane. Uczy się on partnerstwa komunikacyjnego, staje się podmiotem świadomy i odpowiedzialnym, wybierającym środki i przewidującym skutki własnych zachowań. Należy dostarczyć dziecku odpowiednich bodźców, wywołujących tym samym chęć do mówienia, a także zadbać o należyte wyposażenie dziecka w środki wyrazu językowego, niezbędne do wyrażania przeżytych treści.

Z. Klemensiewicz wymienia trzy warunki, które należy spełnić, aby uzyskać wypowiedź dziecka:
- dziecko powinno posiadać zasób myśli, uczuć, pragnień i przeżyć,
- powinno posiadać chęć wypowiedzenia się, chęć powiadomienia o własnych przeżyciach,
- powinno posiadać zasób środków językowych, w których by się te elementy przeżyciowe mogły ukształtować i wyrazić.



1 - Dysarz Z.: Poziom kompetencji komunikacyjnej dzieci prawidłowo rozwijających się i z zaburzonym rozwojem w ocenie rodziców i nauczycieli. w: Mrozek R.: Język w przestrzeni edukacyjnej. Katowice 2000
2 - Nowakowska - Kempna I.: Edukacja semantyczna w nauczaniu początkowym. w: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999
3 - Dysarz Z.: Poziom kompetencji komunikacyjnej dzieci prawidłowo rozwijających się i z zaburzonym rozwojem w ocenie rodziców i nauczycieli. w: Mrozek R.: Język w przestrzeni edukacyjnej. Katowice 2000
4 - Dyduchowa A., Dyduch B., Jędrychowska M.: Zadania języka polskiego w szkole podstawowej. w: red. Chrząstowska B.: Kompetencje szkolnego polonisty. Warszawa 1999
5 - Nowakowska - Kempna I.: E dikacja semantyczna w nauczaniu początkowym. w: red. Michalewska M. T.: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999
6 - Kowalikowa J.: Kompetencja zawodowa nauczyciela niższych klas szkoły podstawowej a jego wiedza lingwistyczna. w: red. Michalewska M. T.: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999
7 - Dyduchowa A., Dyduch B., Jędrychowska M.: Zadania języka polskiego w szkole podstawowej. w: red. Chrząstowska B.: Kompetencje szkolnego polonisty. Warszawa 1999
8 - Nowakowska - Kempna I.: E dikacja semantyczna w nauczaniu początkowym. w: red. Michalewska M. T.: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999
9 - Dyduchowa A., Dyduch B., Jędrychowska M.: Zadania języka polskiego w szkole podstawowej. w: red. Chrząstowska B.: Kompetencje szkolnego polonisty. Warszawa 1999
10 - Grabias S.: Język w zachowaniach społecznych. Lublin 2001
11 - Mnich M.: Modelowe ujęcie determinantów aktywności werbalnej dziecka w młodszym wieku szkolnym. w: red. Michalewska M. T.: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999
12 - Kowalikowa J.: Kreatywność języka ucznia w szkolnej edukacji polonistycznej. w: red. Ożdżyński J., Rittel T.: Sprawności językowe. Kraków 1997
13 - Kurcz I.: Język a psychologia. Warszawa 1992
14 - Dyduch B.,Jędrychowska M., Kłakówna Z.A.: Podręcznik do języka polskiego. To lubię. Kraków 1999
15 - Kurcz I.: Język a psychologia. Warszawa 1992
16 - Szczepańska M.: Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym. Kraków 2000
17 - Mnich M.: Modelowe ujęcie determinantów aktywności werbalnej dziecka w młodszym wieku szkolnym. w: red. Michalewska M. T.: Problemy edukacji lingwistycznej. Katowice 1999

Aleksandra Borzęcka

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie