www.szkolnictwo.pl

WSTĘP

     Każdy człowiek, od najwcześniejszych lat swego życia kieruje się w sposób naturalny ku temu, co służy, jego rozwojowi i w miarę uczestniczenia w życiu różnych zbiorowości, przechodzi od tego naturalnego kryterium do tego, które jest bardziej powszechne, bardziej wzmacniane przez grupę. Może to być kryterium przyjemności, rywalizacji, współdziałania, ale też maksymalizacji zysków, użyteczności, racjonalności.
     Ludzie mają głęboką potrzebę współbrzemienia z grupą, bycia w zgodzie z tym co narzuca większość i w ten sposób zyskiwania jej aprobaty i uznania, a także potwierdzenia słuszności dokonywanych wyborów.
     Jednocześnie każdy człowiek dąży do zachowania swojej odrębności, indywidualności, niepowtarzalności i tożsamości.
     Człowiek deklarując działanie zgodnie ze swoimi wewnętrznymi standardami, wcale nie musi ich realizować i urzeczywistniać w swoim życiu, gdyż nie zawsze dobrze zna siebie – swoje możliwości i ograniczenia, umiejętności, uczucia, swój świat wartości.
     Prawidłowością rozwojową jest określanie własnej tożsamości i niepowtarzalności, osiąganie niezależności i dojrzałości.
     Dorastanie, to okres poszukiwania odpowiedzi na pytania o charakterze egzystencjonalnym, podważanie prawd dotychczas oczywistych, kwestionowania ogólnie przyjętych norm i zasad, krytykowania wszystkiego i wszystkich.
     Dorastanie jako czas poszukiwań i wątpliwości jest również okresem zwiększonej podatności na wpływy różnego rodzaju grup, mediów, a także łatwego ulegania pokusie sięgania po rozmaite używki.
     Poszukiwanie tożsamości i niezadowolenie ze stosunków panujących w świecie dorosłych prowadzi często do prób przyjęcia tożsamości negatywnej, do przestępczości i zachowań prowokacyjnych.
     Program profilaktyczny jest próbą pomocy młodzieży w trudnej sztuce formowania tożsamości.

Zadania nauczyciela i szkoły
     Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków i działań w celu minimalizowania trudności okresu dorastania młodych ludzi, by ten trudny okres w życiu młodych ludzi uczynić raczej czasem szans niż zagrożeń.
     Trudności wychowawcze związane z określaniem własnej tożsamości, osiąganiem niezależności i dojrzałości stanowią prawidłowość rozwojową.
     Dotychczasowa "dziecięca tożsamość" ulega rozproszeniu, przestaje efektywnie pełnić swoje funkcje w obliczu zmian zachodzących w ciele, w psychice i w kontaktach społecznych młodego człowieka.
     Nastolatek jest wtedy szczególnie skoncentrowany na sobie i niezorganizowany w działaniach, nieuporządkowany i niestabilny, nieprzewidywalny.
     Często rozprasza się i zmienia formy swojej aktywności w sposób mało zrozumiały dla niego samego, jak i dla otoczenia.
     W radzeniu sobie z tą trudnością rozwojowo sytuacją "utraty gruntu pod nogami" pomocne jest stabilne otoczenie. Otoczenie, które stawia jasne, sprecyzowane wymagania i konsekwentnie przestrzega ustalonych reguł, jednocześnie będąc źródłem wsparcia. W ten sposób zapewnia poczucie bezpieczeństwa, niezbędne w sytuacji doświadczania niepokojów dojrzewania.
     Nauczyciele muszą poszukiwać efektywnych sposobów radzenia sobie z zachodzącymi zmianami w rozwoju dzieci, żeby w trudnych okresach być dla nich źródłem wsparcia i stabilności dla dorastającej młodzieży.
     Misja zawodu nauczycielskiego polega między innymi na sprzyjaniu wszechstronnemu rozwojowi uczniów, wspieraniu ich w procesie formowania tożsamości i udzielania im pomocy w stawaniu się lepszymi ludźmi.
     Choć szkoła nie zastąpi i nie powinna zastępować rodziny w sferze wychowania, to jednak dla dużej części młodzieży, zwłaszcza ze środowisk zaniedbanych wychowawczo, jest podstawowym miejscem kształtowania się systemu wartości, "tożsamości" i zdobywania pozytywnych wzorców.

Proponowane zakresy
     Kształtowanie tożsamości i niepowtarzalności oraz pozytywnej samooceny młodzieży służy poznaniu własnej osobowości i pokazaniu w jakim stopniu wiedza o sobie i o swoich możliwościach pomaga realizować wartości i urzeczywistniać wartość rozwoju, dążenia do doskonałości. W programie zawarte są informacje na temat potrzeby kierowania sie pewnymi zasadami i normami, uwrażliwienie na drugiego człowieka, ukazanie wartości każdego człowieka.
     Program podpowiada w jaki sposób można rozpocząć proces samopoznawania siebie, odkrywania wartości i ich urzeczywistniania i kształtowania własnej niepowtarzalnej drogi życia.

Proponowane metody

1. "Brzmiący krąg" (uczestnicy ustawiają się w kręgu, zamykają oczy i mruczą, tworząc harmonijne współbrzmienia i przebiegi melodyczne).
2. "Historia mojego imienia" (każdy uczestnik opowiada lub wymyśla historię swojego imienia).
3. "Głupie pytania" (uczestników zasypuje się gradem niedorzecznych pytań, prosząc aby odpowiadali na nie, np. co wkłada słoń do łóżka? dlaczego małpy grają na cymbałkach?)
4. "Pokaż się" (uczestnicy stoją w kręgu, każdy z nich kolejno występuje o krok, nawiązuje kontakt wzrokowy z uczestnikami i mówi - "nazywam się... tak, to ja, chciałbym się nauczyć na tych zajęciach...")
5. Prowadzący czyta przypowieść "Tragedia tragedii, historia Huga" - wyjaśnia pointę i rozmawia z uczestnikami nt. tego, jak każdy jest niepowtarzalną indywidualną jednostką.

1. Prowadzący wyjaśnia cel ćwiczenia.
2. Rozdaje kartki papieru i zachęca uczestników do napisania autobiografii, w taki sposób, by inni dowiedzieli się o tym, co najczęściej robimy, co jest dla nas ważne, na co przede wszystkim wydajemy pieniądze, co nas najbardziej uradowało, a co smuciło, jakie mamy osiągnięcia i co chcemy w życiu zdobyć.
3. Uczestnicy czytają (lub opowiadają) swoje autobiografie. Inni słuchają i starają się zapamiętać, kto jest do nich podobny i w czym.
4. Łączą się w grupy o podobnych autobiografiach. Wspólnie rysują swój uzgodniony symbol, który najlepiej charakteryzuje ich dotychczasowe życie.
5. W całej grupie prezentują symbole i zastanawiają się, co mogliby robić wspólnie, jak jedni od drugich korzystać. Co powinni zmienić, a co rozwijać?